Căng thẳng Iran - Israel
Tin mới nhất
Lịch vạn niên
Điều Israel ngay ngáy lo về Iran
Nếu sở hữu bom hạt nhân, vị thế của Iran và bối cảnh chính trị Trung Đông sẽ thay đổi lớn. Mỹ và Israel cũng sẽ "không ngồi yên" nếu khả năng đó xảy ra.
Trong ảnh là nhà máy điện hạt nhân Bushehr của Tehran. Iran luôn khẳng định chương trình hạt nhân của nước này để phục vụ mục đích dân sự. Ảnh: Sputnik
Iran đã tiến rất gần tới ngưỡng sở hữu bom hạt nhân khi các cuộc đàm phán quốc tế về chương trình hạt nhân của nước này gặp bế tắc. Việc Iran chính thức sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ không chỉ thay đổi trật tự khu vực mà còn tạo ra nhiều biến động lớn cho an ninh quốc tế.
Khả năng Iran có vũ khí hạt nhân
Theo viện nghiên cứu Strategiecs (Jordan), kể từ khi Mỹ rút khỏi Thỏa thuận hạt nhân năm 2015 (JCPOA) dưới thời Tổng thống Donald Trump vào năm 2018, các cộng đồng tình báo và chính trị quốc tế đã đặt ra nhiều câu hỏi về khả năng Iran trở thành quốc gia sở hữu vũ khí hạt nhân.
Việc này trở thành một giả thuyết ngày càng có cơ sở khi các cuộc đàm phán nhằm hồi sinh Thỏa thuận hạt nhân Iran (2015) lâm vào bế tắc vào tháng 8/2022, và các báo cáo từ phương Tây chỉ ra rằng Tehran đang tiến gần hơn đến ngưỡng hạt nhân.
Theo nhiều đánh giá từ giới tình báo và quân sự Mỹ, Iran hiện đã sở hữu đầy đủ các yếu tố để chế tạo vũ khí hạt nhân trong thời gian ngắn.
Trong phiên điều trần trước Quốc hội Mỹ vào tháng 3/2023, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, Tướng Mark Milley, cho biết Iran có thể sản xuất đủ vật liệu cần thiết cho một quả bom hạt nhân trong chưa đầy 2 tuần nếu cần thiết.
Thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cũng xác nhận rằng tỷ lệ làm giàu uranium của Iran đã đạt 84%, gần đạt mức 90% để chế tạo bom hạt nhân.
Israel, Mỹ và nhiều nước đồng minh nghi ngờ Iran bí mật phát triển chương trình hạt nhân để sản xuất bom hạt nhân. Ảnh: iStock
Hành động và vị thế của Iran có thể thay đổi như thế nào?
Các chuyên gia đã đưa ra nhiều nhận định khác nhau về cách Iran có thể hành động nếu sở hữu bom hạt nhân.
Theo tờ Foreign Policy, nhà sử học người Anh Bernard Lewis vào tháng 8/2006 từng cảnh báo, nếu có bom hạt nhân, Iran có thể thực hiện một cuộc tấn công hạt nhân phủ đầu nhằm vào Israel, dựa trên quan điểm apocalyptic (tận thế) của giới lãnh đạo Iran. Tuy nhiên, cảnh báo này bị xem là phi thực tế, khi Iran đã nhiều lần chứng tỏ sự thận trọng và tính toán trong các quyết định chiến lược của nước này.
Năm 2012, nhà khoa học chính trị người Mỹ Kenneth N. Waltz, trong một bài báo đăng trên Foreign Affairs cho rằng nỗi sợ về việc Iran sở hữu bom hạt nhân đã bị phóng đại.
Ông Waltz lập luận, vũ khí hạt nhân sẽ khiến Iran hành xử thận trọng hơn, bởi Tehran sẽ sử dụng chúng như một công cụ bảo vệ chế độ. Ông tin rằng một Iran có bom hạt nhân có thể mang lại sự ổn định hơn cho khu vực, bởi khả năng này sẽ ngăn chặn các cuộc tấn công quân sự trực tiếp vào Iran.
Tuy nhiên, không phải tất cả các chuyên gia đều đồng ý với quan điểm của ông Waltz. Ray Takeyh, chuyên gia người Mỹ nghiên cứu về Iran, trong một bài viết năm 2021, nhấn mạnh nếu Iran phát triển vũ khí hạt nhân, điều này có thể gây ra thách thức lớn nhất cho chính quyền Hồi giáo ở Tehran. Việc sở hữu bom hạt nhân có thể làm suy yếu an ninh của Iran, khi các đối thủ khu vực sẽ cảm thấy bị đe dọa và buộc phải phản ứng mạnh mẽ hơn, dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực.
Một người đàn ông đi ngang qua poster có hình ảnh bản đồ và tên lửa Iran. Ảnh: Getty
Dù các chuyên gia có những quan điểm trái ngược nhau, phần lớn đều đồng ý rằng việc Iran sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ không chỉ làm thay đổi cục diện an ninh ở Trung Đông mà còn tác động mạnh đến cán cân quyền lực toàn cầu.
Theo tờ Foreign Policy, một Iran sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ có khả năng lớn hơn để củng cố sức mạnh tại vịnh Ba Tư, nơi mà Tehran coi là "đường sinh mệnh" của mình.
Sở hữu bom hạt nhân sẽ cho phép Iran hành xử mạnh bạo hơn với các tranh chấp lãnh thổ, chẳng hạn như buộc Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất phải nhượng bộ trong các tranh chấp. Iran cũng có thể thách thức sự hiện diện của các lực lượng quân sự nước ngoài, đặc biệt là Mỹ, tại khu vực Vịnh Ba Tư, bằng cách đe dọa leo thang hạt nhân nếu các lợi ích của Tehran bị đe dọa.
Hiện tại (Iran chưa có bom hạt nhân), mối quan hệ giữa Iran và Israel vẫn mang tính đối đầu. Bất chấp những lời lẽ gay gắt, giới lãnh đạo Iran vẫn nhận thức rõ về ưu thế quân sự thông thường và lợi thế hạt nhân của Israel. Financial Times cho rằng Israel là quốc gia duy nhất ở Trung Đông có vũ khí hạt nhân, mặc dù nước này không thừa nhận cũng không phủ nhận.
Khi Israel tấn công vào cơ sở ngoại giao của Iran ở Damascus vào tháng 4 năm nay, khiến một chỉ huy quân sự Iran thiệt mạng, Iran đã đáp trả bằng cách phóng hàng trăm tên lửa đạn đạo và máy bay không người lái – một số trong đó đã vượt qua hệ thống phòng thủ tên lửa của Israel. Israel sau đó nhắm vào một hệ thống phòng không gần thành phố Isfahan (Iran) để đáp trả.
Tuy nhiên, Iran sau đó chủ động coi nhẹ mức độ đòn đáp trả của Israel nhằm tránh một cuộc xung đột lớn hơn với Israel và Mỹ.
Nếu Iran sở hữu vũ khí hạt nhân, điều này sẽ thay đổi đáng kể cục diện, tờ Foreign Policy nhận định. Vũ khí hạt nhân có thể làm suy yếu thế độc quyền hạt nhân lâu đời của Israel (nếu thông tin Israel có hạt nhân là chính xác) và nâng cao vị thế của Iran trong khu vực.
Đồng thời, việc Iran sở hữu vũ khí hạt nhân cũng có thể làm trầm trọng thêm cuộc xung đột căng thẳng hiện nay giữa Iran và Israel theo một hiện tượng được gọi là nghịch lý "ổn định-bất ổn". Nghĩa là, khi hai nước đều có vũ khí hạt nhân, họ có thể tự tin hơn trong việc thực hiện các cuộc xung đột nhỏ lẻ, vì tin rằng đối phương sẽ không dám leo thang quá mức để dẫn đến chiến tranh hạt nhân toàn diện.
Vũ khí hạt nhân cũng sẽ củng cố mối quan hệ của Iran với các lực lượng ủy nhiệm như Hezbollah – một trụ cột quan trọng trong chiến lược quốc phòng của Tehran. Dù khó có khả năng Iran sẽ chuyển giao công nghệ hạt nhân cho các lực lượng này, vũ khí hạt nhân sẽ giảm thiểu rủi ro Iran bị trả đũa khốc liệt khi hỗ trợ các nhóm ủy nhiệm.
Theo tờ Foreign Policy, sở hữu vũ khí hạt nhân sẽ tăng cường vị thế ngoại giao của Iran, cho phép họ đòi hỏi nhiều nhượng bộ chính trị, an ninh và kinh tế hơn. Tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad từng tuyên bố vào năm 2006 rằng Iran đã gia nhập "câu lạc bộ hạt nhân" sau khi làm chủ chu trình làm giàu uranium.
Israel và Mỹ có thể làm gì?
Mỹ và Israel được cho là sẽ không "ngồi yên" nếu Iran sở hữu vũ khí hạt nhân. Ảnh: Flash90, Reuters
Theo viện nghiên cứu Crown Center for Middle East Studies (trụ sở ở Mỹ), nếu Iran sở hữu bom hạt nhân, cả Israel và Mỹ sẽ thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để đối phó.
Israel có thể tăng cường các biện pháp phá hoại như ám sát nhà khoa học, tấn công mạng và các chiến dịch tình báo nhằm ngăn Iran mở rộng kho vũ khí hạt nhân. Nước này cũng có thể củng cố liên minh khu vực với các nước Ả Rập như Ả Rập Saudi và UAE để làm giảm ảnh hưởng của Iran.
Mỹ có thể gia tăng trừng phạt kinh tế mạnh hơn và sử dụng các biện pháp ngoại giao để cô lập Iran. Đồng thời, Washington có thể triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa tại Israel và các quốc gia vùng Vịnh để bảo vệ họ trước mối đe dọa hạt nhân. Khả năng Mỹ mở một cuộc tấn công quân sự trực tiếp vào Iran gần như là không tưởng vì nó có thể dẫn đến leo thang toàn diện và làm tổn hại các lợi ích chiến lược của Mỹ trong khu vực.
----------------------------
Bên trong kho vũ khí hiện đại của Iran, nhiều hệ thống tấn công được phát triển và nâng cấp thành mối đe dọa lớn với các đối thủ trong khu vực, đặc biệt là Israel. Những loại vũ khí nguy hiểm này khiến nhiều người đặt câu hỏi: Liệu hệ thống phòng không tinh vi và nổi tiếng của Israel có thể chịu đựng được sức mạnh tổng lực từ kho vũ khí hủy diệt của Iran? Bài viết sắp tới sẽ phần nào làm sáng tỏ câu hỏi này, mời độc giả đón đọc vào sáng sớm ngày 16/10.
Nguồn: [Link nguồn]
Nhiều người thường nhầm lẫn quân đoàn Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) với quân đội chính quy nước này. IRGC hoàn toàn tách biệt với quân đội...
