Tập Cận Bình và trật tự thế giới

Sự trỗi dậy kinh tế mang lại vị thế lớn cho Trung Quốc về chính trị, ngoại giao và an ninh, đồng thời tạo ra những thách thức cho Tập Cận Bình và các nhà lãnh đạo mới của nước này.

Tập Cận Bình trở thành người cầm lái chính của Trung Quốc khi nước này đang dần trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Đây cũng là lần đầu tiên từ sau thời vua George III đến nay, xuất hiện một quốc gia không nói tiếng Anh, không phải ở phương Tây đứng trên địa vị chủ đạo của nền kinh tế thế giới.

Theo ông Kevin Rudd, nguyên Thủ tướng, nguyên Bộ trưởng Ngoại giao Úc, chuyên gia về các vấn đề Trung Quốc, Tập Cận Bình đã có sự chuẩn bị tốt để kế nhiệm.

Tập Cận Bình từng làm trong quân đội, và cũng có được kinh nghiệm quản lý phát triển kinh tế trong thời gian làm lãnh đạo cấp tỉnh. Trong năm năm qua, Tập Cận Bình dành không ít thời gian tìm hiểu sâu các công việc quốc tế, đặc biệt là bỏ ra rất nhiều công sức cho mối quan hệ hai nước Trung - Mỹ.

Do trong khi tìm kiếm một Trung Quốc hiện đại hóa, Tập Cận Bình vẫn giữ sự cân bằng chiến lược ở Đông Á, nên ông cũng là kiểu nhân vật lãnh đạo mà nước Mỹ có thể giao tiếp.

Tập Cận Bình được cho là kiểu nhân vật lãnh đạo mà nước Mỹ có thể giao tiếp. Ảnh: Reuters

Chúng ta học được từ lịch sử kinh tế rằng sức mạnh chính trị được tăng trưởng theo sức mạnh kinh tế và dịch chuyển theo thời gian, thực lực ngoại giao và an ninh sẽ theo đó mà lên. Nhưng thử thách trọng tâm mà Trung Quốc và các nước khác trên thế giới phải đối mặt chính là, vừa phải đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc vừa còn phải duy trì và tăng cường trật tự quốc tế hiện hành.

Trong 30 năm qua, trật tự quốc tế hiện hành tương đối phù hợp với nhu cầu của Trung Quốc trong thời kì quốc gia này cải cách, hiện đại hóa.

Tiếp tục duy trì trật tự này cũng phù hợp với lợi ích của Trung Quốc, mặc dù trật tự này do các quốc gia phương Tây thiết lập nên sau khi lật đổ bức tường Beclin.

Chủ nghĩa dân tộc và Đông Á

Sức mạnh kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng nhanh, nhưng sức mạnh quân sự rõ ràng còn kém xa Mỹ. Nửa đầu thế kỉ này, Mỹ vẫn là một quyền lực mạnh duy nhất, cũng là một cường quốc duy nhất có thể phát huy chiến lược đến toàn cầu. Nhưng trong khu vực Đông Á hay khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, ảnh hưởng của Trung Quốc lại ngày một lớn. Lực lượng quân sự Trung Quốc ngày một hùng hậu, gây ra nhiều lo ngại cho các quốc gia lân cận.

Giữa Trung Quốc và các quốc gia trong khu vực đang phát sinh nhiều tranh chấp về lãnh thổ, lãnh hải. Mặc dù Mỹ giữ thái độ trung lập đối với những tranh chấp này nhưng Nam Hải và đảo Điếu Ngư mà Nhật Bản gọi là đảo Senkaku sau này rất có thể sẽ trở thành điểm nóng xảy ra xung đột.

Chủ nghĩa dân tộc xét trên ý nghĩa chính trị vẫn vô cùng linh hoạt tại khu vực Đông Á. Mặc dù thực tế kinh tế của các quốc gia đang ngày càng gắn bó mật thiết với nhau, nhưng ngọn lửa chủ nghĩa dân tộc vẫn rất dễ dàng bùng lên, bất luận trong thể chế nào. Chính phủ một số nước trong khu vực ngày càng khó khống chế điều này.

Bởi vậy đối với khu vực này, thử thách chủ yếu của Tập Cận Bình và thế hệ lãnh đạo mới chính là làm thế nào thiết lập được an ninh khu vực với lòng tin về quân sự và an ninh giữa các nước.

Vai trò của Trung Quốc trong tương lai

Ngoài đông bán cầu, Trung Quốc sẽ làm thế nào để thể hiện chính sách ngoại giao của mình trên toàn cầu - một vấn đề vẫn chưa có lời giải. Nhiệm vụ đầu tiên của Trung Quốc là hoàn thành kinh tế hiện đại hóa, và địa vị trung tâm của nhiệm vụ này cũng quyết định hướng đi của ngoại giao Trung Quốc.

Ông Tập Cận Bình đến thăm Bộ Quốc phòng Mỹ hồi tháng 2/2012

Trung Quốc hy vọng có thể tiếp tục duy trì ổn định chiến lược toàn cầu, nguyên nhân rất đơn giản: Xung đột sẽ ảnh hưởng đến viễn cảnh tăng trưởng kinh tế.

Trung Quốc cũng hy vọng có thể tiếp tục giành được vị trí trên thị trường quốc tế - nhân tố cơ bản cho sự thành công phát triển của kinh tế Trung Quốc.

Sau cuộc khủng hoảng tiền tệ và nguy cơ nợ các nước Châu Âu, Trung Quốc bắt bắt đầu lo lắng kinh tế toàn cầu suy yếu. Nhưng thương mại và đầu tư mở cửa vẫn vô cùng quan trọng đối với viễn cảnh nền kinh tế Trung Quốc ở giai đoạn trung kì. Trở thành một cường quốc được thế giới coi trọng cũng là một yêu cầu trong lợi ích chính trị trọng yếu của Trung Quốc, Trung Quốc sẽ dựa vào đó để đóng góp cho ổn định trật tự thế giới.

Các nước thường trực Hội đồng bảo an Liên hợp quốc đặc biệt coi trọng vị trí của Trung Quốc. Trong khi đó, Trung Quốc ủng hộ Nga phủ quyết chính sách cấm vận của Liên hợp quốc đối với Syria. Điều này làm lộ ra xung đột giữa quyết sách ngoại giao với quyết sách an ninh của Trung Quốc. Về ngoại giao, Trung Quốc cho thấy sự ủng hộ hoặc bảo hộ đối với các chính phủ Syria, Iran và Triều Tiên. Còn quyết sách an ninh lại đi theo nguyên tắc không can thiệp lẫn nhau.

Trung Quốc tương lai có thể sẽ càng tích cực tham gia vào các cơ cấu quốc tế có liên quan đến các sự kiện xã hội, kinh tế, con người và môi trường.

Châu Phi và Trung Quốc

Châu Phi có vị trí nổi bật đối với kinh tế và ngoại giao Trung Quốc. Trung Quốc coi Châu Phi là nguồn thay thế năng lượng và nguyên liệu, mà năng lượng nguyên liệu lại vô cùng quan trọng đối với sự phát triển lâu bền của nền kinh tế hiện đại hóa Trung Quốc.

Đầu tư trực tiếp của Trung Quốc vào Châu Phi sẽ tiếp tục tăng, và cũng tiếp tục gây ra nhiều vấn đề cho nhiều quốc gia (một ví dụ gần đây nhất chính là Zambia). Các doanh nghiệp có vốn đầu tư Trung Quốc tiến hành khai thác quặng quy mô lớn ở những nước này đã tạo nên sự căng thẳng trong mối quan hệ xã hội tại đó.

Châu Phi vẫn sẽ chiếm vị trí quan trọng trong việc duy trì địa vị của Trung Quốc tại các nước đang phát triển. Ở Châu Phi, rất nhiều người đang thảo luận về “hình mẫu phát triển Bắc Kinh” - thu được tăng trưởng kinh tế thông qua cải cách thị trường, không cần phải mở cửa toàn bộ nền chính trị. Vì vậy, Trung Quốc sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong chính sách kinh tế và ngoại giao tại các nước Châu Phi.

Trung Quốc khi trật tự quốc tế thay đổi

Cộng đồng quốc tế sẽ đưa ra một câu hỏi, trong 10 năm tới, chính sách ngoại giao của Trung Quốc liệu có thay đổi nhiều? Vấn đề cốt lõi đối với Trung Quốc vẫn sẽ là nước này dự định tìm kiếm một tầm ảnh hưởng như thế nào khi mà trật tự toàn cầu có thể biến đổi trong tương lai.

Nếu trật tự toàn cầu thay đổi, Trung Quốc vẫn chưa dựng nên được một khung sườn về quan điểm và chính sách. Các quốc gia khác trong cộng đồng quốc tế sẽ có cơ hội (dù là thiện ý hay ác ý) giúp Trung Quốc suy xét vấn đề trong thời khắc quan trọng nhất này.

_____________

Đón đọc bài tiếp theo: Tình yêu của Tập Cận Bình vào 10h00 ngày 19/11/2012