Sẽ loại bỏ những lễ hội phản cảm

Đó là quan điểm của Bộ trưởng Bộ VH-TT-DL Hoàng Tuấn Anh khi trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động về những giải pháp chấn chỉnh lễ hội trong thời gian tới.

Phóng viên: Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo xóa bỏ những lễ hội không phù hợp. Bộ trưởng cho biết Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) đã có hành động cụ thể nào để chấn chỉnh những tiêu cực của lễ hội trong thời gian qua?

- Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh: Bộ đã chỉ đạo các cơ quan chức năng rà soát, đánh giá lại lễ hội của các địa phương. Quan điểm của bộ là những truyền thống tốt đẹp thì giữ; những hành vi phi văn hóa, đi ngược lại nếp sống văn minh thì nên loại bỏ. Bên cạnh đó, bộ sẽ đánh giá lại những lễ hội làm ảnh hưởng đến hình ảnh và uy tín quốc gia để tham mưu cho Chính phủ cấm hẳn hoặc giữ lại một phần hay tách riêng, khu biệt những nghi thức hiến sinh, tế lễ trong các lễ hội. Cho đến nay, nguồn gốc những lễ hội hiến sinh này cần phải nghiên cứu cụ thể hơn để đánh giá lại. Chúng ta đang sống trong thế kỷ XXI, không phải tất cả cái gì truyền thống cũng còn phù hợp.

Tôi biết ở lễ hội cầu trâu, người nuôi trâu trước khi chia tay đã hôn con trâu và khóc. Người chủ tế sau này thấy quá dã man, phản cảm nên đề nghị chấm dứt việc này. Chúng ta vẫn nói Việt Nam yêu chuộng hòa bình, mến khách nhưng qua lễ hội thấy toàn máu me, cướp... Như vậy thì làm sao gọi là hòa bình, mến khách.

Đúng là trong cuộc sống cần có lương thực, thực phẩm nhưng phải xử lý thế nào cho văn minh với những con vật gần gũi mình. Trong lễ hội, một bộ phận người tổ chức và người tham gia có những hành xử lệch chuẩn văn hóa nên mới xảy ra những việc như thế.

Để chấn chỉnh, bộ đã tham khảo các nhà nghiên cứu văn hóa?

- Bộ VH-TT-DL đã giao Cục Văn hóa cơ sở, Cục Di sản văn hóa, thanh tra, Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia tham mưu, đề xuất, lấy ý kiến các nhà nghiên cứu. Tuy nhiên, không phải lấy ý kiến tất cả các nhà khoa học, nhà nghiên cứu. Tôi thấy trong giới khoa học cũng có quan điểm rất khác nhau về lễ hội. Như lễ hội chém lợn ở Bắc Ninh, có người cho rằng đó là lễ hội để tưởng nhớ tướng công Lý Đoàn Thượng chém lợn khao quân, có người lại bảo đó là thờ thần hoàng làng Lý Công…

Lễ hội là của nhân dân, việc đưa mệnh lệnh hành chính vào lễ hội liệu có nhận được sự đồng thuận của họ, thưa bộ trưởng?

- Không phải chờ đến khi người dân đồng thuận thì chính quyền mới ra quyết định, nếu tổ chức lễ hội mà mất mát, ảnh hưởng đến uy tín quốc gia thì cần phải điều chỉnh. Ví dụ như việc cấm đốt và kinh doanh pháo nổ trước đây, những người sản xuất, buôn bán mặt hàng này mất đi nguồn thu nhưng Chính phủ thấy rằng việc cấm có lợi nhiều hơn. Điều quan trọng là cơ quan quản lý nhà nước tham mưu, nghiên cứu đầy đủ, đồng thời phân tích cái được và chưa được để thuyết phục người dân, làm đúng quy trình, đúng pháp luật, tôn trọng và lắng nghe ý kiến của người dân.

Lễ hội chém lợn đang bị dư luận phản ứng Ảnh: CÁT TƯỜNG

Bộ trưởng có nhận thấy đã và đang có một phong trào phục dựng lễ hội rất rầm rộ ở miền Bắc trong thời gian qua?

- Đúng vậy. Thời gian qua, phục dựng lễ hội tương đối nhiều, phần vì muốn tìm điểm tựa đời sống tinh thần nhưng trong đó cũng có những yếu tố khác.

Chúng ta đã trải qua thời chiến tranh, rồi giai đoạn bao cấp nghèo khổ, đến nay, khi đời sống đã ấm no thì nhu cầu về tinh thần trỗi dậy. Những đề xuất của người dân về việc phục dựng lễ hội là chính đáng nhưng phải có sự chuẩn mực trong đó, tránh thương mại hóa các lễ hội vì thương mại hóa lễ hội thì người ta sẽ bất chấp hành vi nọ hành vi kia, chỉ quan trọng về hiệu quả kinh tế.

Có ý kiến cho rằng tính thiêng của lễ hội giờ đây đã giảm nhiều, thay vào đó là tính dịch vụ thương mại. Quan điểm của bộ ra sao?

- Đúng là có lễ hội đã bị biến tướng, phần thiêng giảm đi, phần lợi từ khai thác lễ hội tăng lên. Như vậy, người dân đến lễ hội sẽ cảm thấy không còn thiêng liêng, từ đó người ta cũng không nghĩ tới việc giữ gìn chuẩn mực văn hóa. Vì thế, mới xảy ra tình trạng cướp của, giẫm đạp lên nhau, trộm cắp...

Một số nhà khoa học cũng đánh giá tính thiêng của lễ hội đã bị giảm và nếu như không khôi phục tính thiêng thì lễ hội sẽ mất giá trị, hội sẽ trở lên nhốn nháo và tâm thế người dân tham gia lễ hội sẽ bị vẩn đục.

Một số quan điểm cho rằng nên quy hoạch lại lễ hội, ví dụ 5 năm mới tổ chức lễ hội lớn một lần. Theo bộ trưởng, điều này có khả thi?

- Lễ hội là nơi người dân vui chơi, đặc biệt với những nước nông nghiệp đặc thù như Việt Nam, đó chính là lúc nông nhàn, lúc mọi người du xuân, nghỉ ngơi sau 1 năm làm việc mệt nhọc. Đó là quyền lợi chính đáng của người dân. Việc phục hồi lễ hội cũng cần căn cứ vào truyền thống, không thể phục dựng tràn lan được.

Hiện nay, Bộ VH-TT-DL được giao thực hiện đề án quy hoạch lễ hội. Qua nghiên cứu thực tế, bộ sẽ có những tham mưu, giảm tần suất tổ chức, quy mô lễ hội nhưng đồng thời tăng giá trị tinh thần cũng như hàm lượng văn hóa trong các lễ hội.