Sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện là xu thế tất yếu

Nhiều nhà nghiên cứu khẳng định việc sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh và không tổ chức cấp huyện là xu thế tất yếu, phù hợp với sự tiến bộ của thế giới

Ngày 28-2, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành Kết luận 127-KL/TW về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trong đó có việc nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Mô hình tiến bộ, hiện đại

GS-TS Trần Ngọc Đường - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội (QH) - bày tỏ rất ủng hộ chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Đây là chủ trương phù hợp với tổ chức chính quyền các nước trên thế giới, bởi họ chú trọng xây dựng chính quyền cấp tỉnh, cấp xã mạnh.

Còn chính quyền trung gian ở giữa do tỉnh đưa về một khu vực hoặc vùng nào đó thuộc một vài xã, phường để đại diện chính quyền tỉnh nắm chính quyền ở khu vực, cơ sở đó. "Đây cũng là mô hình chính quyền tiến bộ, hiện đại hiện nay; lúc này là thời điểm chín muồi để nghiên cứu thực hiện".

Theo quy định của Ủy ban Thường vụ QH, tiêu chuẩn của tỉnh, thành gồm quy mô dân số, diện tích tự nhiên và số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc. Đối với các tỉnh, quy mô dân số tối thiểu phải là 900.000 người trở lên (tỉnh miền núi, vùng cao); với các tỉnh không phải miền núi, vùng cao, phải từ 1,4 triệu người trở lên. 

Về diện tích, tiêu chuẩn đối với tỉnh tối thiểu là từ 5.000 km2 trở lên; đối với các tỉnh miền núi, vùng cao tiêu chuẩn diện tích cao hơn, là 8.000 km2. Tiêu chuẩn về số đơn vị cấp huyện trực thuộc tối thiểu là 9 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất 1 thành phố hoặc 1 thị xã …

Bắc Kạn là tỉnh không đạt cả 3 tiêu chuẩn tối thiểu về diện tích, dân số, số lượng đơn vị cấp huyện trực thuộc. Ảnh: CỔNG THÔNG TIN ĐIỆN TỬ TỈNH BẮC KẠN

Theo các tiêu chuẩn nêu trên, qua thống kê của Tổng cục Thống kê và các tỉnh, hiện nhiều địa phương không đạt các tiêu chuẩn tối thiểu. Tính đến năm 2023, có 17 tỉnh không đạt tiêu chuẩn tối thiểu về dân số 900.000 người, gồm: Điện Biên, Lào Cai, Yên Bái, Bắc Kạn, Hòa Bình, Lai Châu, Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Hà Nam, Quảng Trị, Kon Tum, Ninh Thuận, Đắk Nông, Phú Yên, Hậu Giang.

Có 28 tỉnh không đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên tối thiểu, gồm: Bắc Ninh, Hà Nam, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Ninh Bình, Vĩnh Long, Thái Bình, Hậu Giang, Hải Dương, Nam Định, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bến Tre, Trà Vinh, Tiền Giang, Bạc Liêu, Bình Dương, Sóc Trăng, Ninh Thuận, Đồng Tháp, Thái Nguyên, Phú Thọ, An Giang, Bắc Giang, Tây Ninh, Long An, Hòa Bình, Quảng Trị, Bắc Kạn.

Có 14 tỉnh có số đơn vị hành chính cấp huyện dưới tiêu chuẩn 9 đơn vị, gồm: Bắc Ninh, Hà Nam, Ninh Bình, Vĩnh Long, Lai Châu, Thái Bình, Hậu Giang, Bà Rịa - Vũng Tàu, Đắk Nông, Tuyên Quang, Bạc Liêu, Ninh Thuận, Quảng Bình, Bắc Kạn.

Thực hiện sớm càng có lợi

Nhắc lại câu chuyện cải cách hành chính dưới thời vua Minh Mạng (vào những năm 1831-1832), PGS-TS Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, đánh giá chủ trương của Bộ Chính trị, Ban Bí thư là cần thiết, phù hợp với xu thế tất yếu khách quan. Việc này sẽ tạo điều kiện, dư địa, nguồn lực mới cho các tỉnh phát triển, từ đó tạo thế và lực cho đất nước bước vào kỷ nguyên mới - vươn mình phát triển.

Theo ông Phúc, cải cách của vua Minh Mạng được đánh giá là rất tích cực, tiến bộ trong lịch sử phong kiến Việt Nam, đặc biệt đã xây dựng, phân định các tỉnh rất gọn chỉ với 30 tỉnh và 1 phủ. So với hiện nay, diện tích lúc đó có phần lớn hơn và các điều kiện hạ tầng, cơ sở, dân số khó khăn hơn.

 "Sau này cũng vậy, khi đất nước mới thống nhất, việc sáp nhập và chia cả nước thành 38 tỉnh, thành vào năm 1976 cũng rất gọn" - ông Phúc nhấn mạnh. Đây có thể xem là những dữ liệu, cơ sở từng có trong lịch sử, góp phần giúp nghiên cứu tính toán khoa học, có biện chứng cho việc sáp nhập một số tỉnh.

Đặc biệt, trong điều kiện thời cơ chín muồi về kinh tế - xã hội, nhất là quyết tâm chính trị rất cao và quyết liệt của Đảng, Nhà nước, Tổng Bí thư cũng như sự đồng thuận của người dân, ông Phúc cho rằng việc càng thực hiện sớm sáp nhập càng có lợi. Những gợi ý rất đúng tại Kết luận 127 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư sẽ làm cơ sở, căn cứ khoa học trong sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh - nếu triển khai.

"Theo tôi, nên nghiên cứu sáp nhập để về còn hơn 30 tỉnh. Với 6 thành phố trực thuộc Trung ương, trừ Hà Nội và TP HCM, cũng cần nghiên cứu để sắp xếp, bổ sung thêm diện tích, dân số, nguồn lực cho các thành phố trực thuộc Trung ương còn lại để tạo dư địa và điều kiện phát triển" - ông Phúc nói.

Nên chia theo vùng kinh tế

Nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Trọng Điều nhấn mạnh việc sáp nhập một số tỉnh là chủ trương hợp lòng dân và phản ánh xu thế phát triển của xã hội hiện đại. Đây là nhiệm vụ cần thực hiện "càng sớm càng tốt" vì không quốc gia nào duy trì các đơn vị hành chính quá nhỏ trong bối cảnh hiện tại. Muốn bỏ cấp huyện, muốn phát triển đất nước, điều kiện tiên quyết là không thể để cấp tỉnh manh mún như hiện nay.

PGS-TS Vũ Văn Phúc, Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan Đảng Trung ương, cho rằng nếu duy trì số lượng các đơn vị hành chính như hiện nay sẽ khó tạo ra đột phá. Vì thế, cần nghiên cứu hợp nhất các tỉnh có những điểm tương đồng về điều kiện tự nhiên, về phong tục tập quán, phương thức phát triển kinh tế - xã hội và an ninh - quốc phòng… "Nếu hợp nhất được một số tỉnh tương đồng, sẽ tạo không gian phát triển mới tốt hơn, từ đó tập trung nguồn lực tốt hơn cho phát triển" - ông nói.

Còn TS-KTS Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch và Kiến trúc TP Hà Nội, bày tỏ rất ủng hộ với chủ trương mà Đảng nêu ra. Nhưng trước vấn đề lớn này, các phương án đưa ra cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, thận trọng, không chỉ căn cứ về quy mô dân số, diện tích mà còn phải tính đến nhiều yếu tố về văn hóa, truyền thống lịch sử, tính liên kết vùng, cũng như yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới, phù hợp với nguyện vọng của người dân.

Theo ông Nghiêm, Đại hội XIII của Đảng đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030, nước ta trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để thực hiện được mục tiêu này, nhiệm vụ đặt ra, từ năm 2026, tăng trưởng kinh tế phải đạt mức hai con số. Do vậy, khi nghiên cứu việc sáp nhập các tỉnh phải tính đến yếu tố này.

Từ Quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch 6 vùng kinh tế, có thể xem xét nghiên cứu phương án sáp nhập các tỉnh lại cho phù hợp. "Những tỉnh nằm trong vùng kinh tế có nhiều mối liên kết, tương đồng với nhau về kinh tế, văn hóa, địa lý, truyền thống lịch sử, nếu sáp nhập thì cũng phù hợp" - ông Nghiêm nói thêm. 

Bỏ cấp huyện, cấp tỉnh và cấp xã phải làm thêm những việc gì?

Khi bỏ cấp huyện, cấp tỉnh và cấp xã sẽ phải đảm nhận thêm nhiều nhiệm vụ về cấp phép, giải quyết tranh chấp đất đai... Chúng ta sẵn sàng giải pháp để...

Bấm xem >>