Phiên chợ không nói thách, trả giá, mỗi năm chỉ mở vào mùng 1 Tết

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Qua hàng trăm năm tồn tại, đến nay chợ Gò (Bình Định) cơ bản vẫn giữ được nét truyền thống vốn có và có chiều hướng phát triển phong phú hơn.

Sáng 29-1, tức mùng 1 Tết Ất Tỵ 2025, thời tiết ở tỉnh Bình Định bất ngờ nắng ấm hơn so với mấy ngày trước. Tại chợ Gò, thuộc thị trấn Tuy Phước, huyện Tuy Phước, hàng ngàn người dân địa phương, du khách đổ về đây để mua sắm cầu may và dự khai mạc hội xuân.

Lãnh đạo huyện Tuy Phước đánh trống khai mạc Hội xuân Chợ Gò Ất Tỵ 2025

Độc đáo phiên chợ mùng 1 Tết

Gọi là chợ nhưng nơi này chỉ là một bãi đất trống dưới chân núi Trường Úc, mặt hàng bày bán không đa dạng như ở nhiều chợ khác. Sản phẩm được đem ra bán ở chợ Gò chủ yếu là "cây nhà lá vườn" của những cư dân quanh vùng nuôi trồng được.

Trong đó, món hàng được mua bán nhiều là trầu cau, muối, quả sung và các loại trái cây, lá "lấy lộc" cầu may.

Không riêng gì người dân huyện Tuy Phước, nhiều người ở các địa phương lân cận như TP Quy Nhơn, thị xã An Nhơn, huyện Phù Cát… cũng đem sản vật của mình đến chợ Gò bán lấy hên đầu năm.

Đã thành nét đẹp văn hóa truyền thống, tại phiên chợ Gò, người bán không hề nói thách, còn người mua cũng không trả giá. Người bán nhỏ nhẹ, người mua từ tốn, cứ như đang trao và nhận những điều tốt đẹp nhất đầu năm, không một lời qua tiếng lại ì xèo như những phiên chợ khác.

Hòa trong dòng người đông đảo đổ về phiên chợ Gò sáng nay, bà Nguyễn Thị Hoà (61 tuổi; ngụ TP Quy Nhơn) cho biết dù nhà cách chợ 10 km nhưng gần 15 năm qua, mùng 1 Tết Nguyên đán hằng năm bà cũng có mặt ở nơi này.

"Tôi đến chợ Gò chủ yếu để vui chơi và gặp gỡ mọi người, gửi lời chúc nhau sức khỏe, cầu mong năm mới tốt lành. Lần nào đi chợ Gò về lòng tôi cũng thấy tâm trạng thoải mái, nhẹ nhàng" - bà Hoà chia sẻ.

Người dân mặc đồ mới đi chợ Gò mua trầu cau với mong muốn mua cái lộc đầu năm

Tại chợ Gò, người dân và du khách còn được thưởng thức các món ăn đặc sản địa phương, như nem Chợ Huyện, chim mía ở Lộc Lễ, rượu nếp Trường Úc...; chiêm ngưỡng tài viết chữ "phượng múa rồng bay" trên liễn đối và được tham dự nhiều trò chơi dân gian truyền thống mang đậm nét văn hóa miền đất võ Bình Định, như múa lân, đánh cờ, đập bong bóng, bài chòi đối đáp, đặc biệt là màn giao lưu múa võ cổ truyền tôn vinh miền đất Tây Sơn Thượng Đạo năm xưa.

Đi chợ để cầu may mắn

Theo người dân địa phương, suốt mấy trăm năm, chợ Gò chỉ vắng khách trong khoảng 10 năm chống Pháp của thế kỷ trước vì người dân sợ máy bay oanh kích nên không dám tới. Còn lại, chợ Gò năm nào cũng đông vui.

Người đi chợ Gò thích mua trầu, cau với mong muốn mua cái lộc đầu năm về dâng lên bàn thờ gia tiên, cầu xin phù hộ cho gia đình bình an, con cháu làm ăn khấm khá. Còn mua muối vì có câu được truyền miệng: "Đầu năm mua muối, cuối năm xây nhà". Riêng các cô gái mua trầu, cau để cầu năm mới gặp duyên thắm tình nồng hay mua muối để mặn mà suốt năm.

Biểu diễn nghệ thuật tại buổi khai mạc Hội xuân Chợ Gò Ất Tỵ 2025

Ông Huỳnh Nam, Chủ tịch UBND huyện Tuy Phước, cho biết qua hàng trăm năm tồn tại, đến nay chợ Gò cơ bản vẫn giữ được nét truyền thống vốn có và có chiều hướng phát triển phong phú hơn. Bên cạnh đó, những năm gần đây, huyện đã đưa chợ Gò vào danh mục "vui chơi ngày Tết" với nhiều hoạt động, như: hội bài chòi, văn nghệ, múa lân, biểu diễn võ cổ truyền...

Tương truyền, năm 1799 dưới thời Cảnh Thịnh, quân Nguyễn Ánh đưa binh lính tấn công Quy Nhơn, đe dọa trực tiếp đến thành Hoàng Đế - nơi Nguyễn Nhạc lên ngôi xưng Vương. Đầu năm 1800, hai dũng tướng của Tây Sơn là Trần Quang Diệu và Võ Văn Dũng mang 3 vạn quân vào Quy Nhơn nghênh chiến.

Sông Hà Thanh, đoạn gần Trường Úc dẫn ra đầm Thị Nại để tiếp cận Quy Nhơn được các tướng lĩnh Tây Sơn chọn đặt tổng hàng dinh. Để binh lính khuây khỏa nỗi nhớ nhà trong dịp Tết, các tướng Tây Sơn tổ chức nhiều trò chơi dân gian cho họ giải trí ngay bãi thao trường trên gò đất Trường Úc vào sáng mùng 1 Tết.

Khi quân Tây Sơn tan rã, nơi đây trở thành Hội Tết Chợ Gò, mỗi năm chỉ hội một ngày mùng 1 tháng Giêng. Người dân Bình Định bảo rằng sự tồn tại của chợ Gò cho đến bây giờ là cách mà họ tưởng nhớ đến nhà Tây Sơn.

Tuy nhiên, theo TS Đinh Bá Hòa, nguyên Giám đốc Bảo tàng Bình Định, không có cơ sở nào chứng minh hội chợ Gò có liên quan đến nhà Tây Sơn. Chính sử và các sách địa chí của triều Nguyễn cũng không ghi chép về chợ Gò.

Nhiều hoạt động vui chơi, giải trí tại phiên chợ Gò mùng 1 Tết

Trong khi đó, có tài liệu cho rằng vào khoảng thế kỷ 17, 18, vùng đất huyện Tuy Phước đã có người Việt từ phía Bắc đến sinh sống. Đầu năm, vì nhớ quê nhà nên người dân tập trung tại gò cao ráo, rộng rãi để cùng đón xuân, chúc phúc cho nhau.

Từ đó, hội chợ Gò được hình thành, gắn liền với quá trình lập làng, tập tục sinh hoạt làng xã của người Việt. Hội chợ Gò ngày xưa không có phần lễ (không có nghi thức thờ cúng) mà thuần túy là một hội dân gian gắn liền với nền văn minh nông nghiệp.

Với những nét đặc sắc riêng, năm 2011, chợ Gò được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xếp vào hạng "100 phiên chợ độc đáo nhất Việt Nam".