Pháp lý về minh bạch tiền từ thiện nhìn từ vụ TikToker Phạm Thoại

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Vụ kêu gọi hơn 16,7 tỉ đồng của TikToker Phạm Thoại đặt ra nhiều vấn đề pháp lý về tính minh bạch và trách nhiệm trong hoạt động từ thiện cá nhân.

Tối 25-2, TikToker Phạm Thoại livestream trên kênh cá nhân, công khai số tiền kêu gọi được từ mạnh thường quân và giải đáp lùm xùm sao kê gần 17 tỉ đồng tiền từ thiện.

Phiên livestream kéo dài gần 2 tiếng, thu hút hơn 612.000 lượt xem và gần 3 triệu lượt “thả tim”. Trong buổi live, TikToker Phạm Thoại gửi lời xin lỗi, đồng thời khẳng định sẽ minh bạch toàn bộ số tiền đã nhận và sử dụng.

TikToker Phạm Thoại cho biết số tiền mạnh thường quân ủng hộ là 16.740.831.722 đồng, tổng chi 16.687.176.713 đồng. Tuy nhiên, sau khi trừ số tiền hơn 1 tỉ đồng có sẵn của anh, số tiền thực tế là 14.740.831.722 đồng (theo lời Phạm Thoại).

TikToker Phạm Thoại livestream trên kênh cá nhân, công khai số tiền kêu gọi được từ mạnh thường quân và giải đáp lùm xùm sao kê gần 17 tỉ đồng tiền từ thiện.

Trong buổi live, TikToker Phạm Thoại công khai hóa đơn bệnh viện, ảnh chụp giao dịch giữa tài khoản thiện nguyện, chị Lê Thị Thu Hòa (mẹ bé Bắp) và các bên liên quan. Anh lý giải việc chuyển khoản qua nhiều tài khoản cá nhân vì lý do kỹ thuật, trong đó có việc tài khoản không thể giao dịch quốc tế.

TikToker Phạm Thoại cam kết sau buổi livestream, anh sẽ lập vi bằng và đăng tải toàn bộ hồ sơ sao kê lên mạng xã hội. Anh khẳng định toàn bộ số tiền được sử dụng đúng mục đích, chi trả viện phí cho bé Bắp.

Trước đó, ngày 23-2, TikToker Phạm Thoại đăng ảnh bé Bắp trong bệnh viện Singapore sau khi bị nhiều người yêu cầu làm rõ số tiền quyên góp gần 17 tỉ đồng. Nhiều ý kiến cho rằng anh không chỉ cần minh bạch số tiền đã nhận mà còn phải làm rõ cách sử dụng trong quá trình điều trị của bé Bắp.

Hành trình trị bệnh của bé Bắp thu hút sự chú ý từ năm 2024, khi mẹ bé Bắp livestream bán hàng trong bệnh viện để kiếm tiền chữa bệnh ung thư máu cho con. Mẹ bé Bắp (chị Hòa) cũng ghim hai số tài khoản cá nhân để nhận sự ủng hộ từ nhà hảo tâm.

Bé Bắp được biết đến rộng rãi hơn khi TikToker Phạm Thoại đứng ra kêu gọi quyên góp vào tháng 11-2024 thông qua một ứng dụng thiện nguyện, cho phép kiểm tra sao kê online.

Chị Lê Thị Thu Hòa (mẹ bé Bắp) cũng tham gia livestream của Tiktoker Phạm Thoại.

Để hiểu rõ hơn về khía cạnh pháp lý trong việc kêu gọi từ thiện của TikToker Phạm Thoại và chị Lê Thị Thu Hòa, PV PLO đã trao đổi với ThS Nguyễn Đức Hiếu (Trường ĐH Quốc tế, ĐH Quốc gia TP.HCM).

. Phóng viên: Thưa ông, pháp luật hiện hành quy định như thế nào về việc cá nhân đứng ra kêu gọi quyên góp từ thiện? Họ có bắt buộc phải sao kê hoặc giải trình với các mạnh thường quân không? Nếu mạnh thường quân nghi ngờ số tiền quyên góp không được sử dụng đúng mục đích, họ có quyền yêu cầu sao kê hoặc nhờ pháp luật can thiệp không?

+ ThS Nguyễn Đức Hiếu: Theo Nghị định 93/2021, cá nhân được phép kêu gọi quyên góp từ thiện nhưng phải tuân thủ các quy định về thông báo, mở tài khoản riêng và công khai thông tin, đặc biệt là các quy định về sao kê và giải trình. Cá nhân kêu gọi từ thiện phải công khai thông tin về số tiền đã nhận và sử dụng trên các phương tiện truyền thông.

Điều này bao gồm việc sao kê và giải trình các khoản thu chi. Theo đó, Điều 17 Nghị định này quy định: Cá nhân khi vận động, tiếp nhận đóng góp tự nguyện phải thông báo rõ ràng trên các phương tiện truyền thông về mục đích, hình thức và tài khoản tiếp nhận, đồng thời gửi thông báo đến Ủy ban nhân dân cấp xã. Ủy ban có trách nhiệm lưu trữ thông tin. Cá nhân phải mở tài khoản tại ngân hàng để tiếp nhận tiền đóng góp và bố trí nơi tiếp nhận hiện vật. Việc tiếp nhận chỉ được thực hiện trong thời gian đã cam kết và phải thông báo dừng khi hết thời gian.

Ngoài ra, mạnh thường quân nghi ngờ tiền từ thiện không được sử dụng đúng mục đích, họ có quyền yêu cầu sao kê và nhờ pháp luật can thiệp. Cơ quan chức năng có thể dựa vào Nghị định 130/2021 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, trợ giúp xã hội và trẻ em để vào cuộc xác minh, xử lý nếu phát hiện vi phạm.

. Việc cá nhân sử dụng tài khoản riêng để nhận tiền từ thiện thay vì tài khoản của tổ chức có vi phạm pháp luật không?

+ Việc sử dụng tài khoản cá nhân để nhận tiền từ thiện không vi phạm pháp luật nếu cá nhân tuân thủ các quy định về mở tài khoản riêng cho từng đợt kêu gọi và công khai minh bạch. Tuy nhiên, nếu không tuân thủ, có thể bị xem xét trách nhiệm pháp lý nếu như phát hiện họ không tuân theo các quy định về kêu gọi, sử dụng nguồn tiền từ hoạt động từ thiện theo quy định tại Nghị định 130/2021.

. Số tiền từ thiện được rút ra khỏi tài khoản mà chưa có giải trình rõ ràng có thể dẫn đến những rủi ro pháp lý gì cho người kêu gọi?

+ Về cơ bản, các hoạt động từ thiện, từ việc kêu gọi đến sử dụng tiền đóng góp, tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý, chủ yếu do yếu tố chủ quan. Ví dụ, việc rút tiền từ thiện mà không có giải trình rõ ràng hay minh chứng cụ thể có thể dẫn đến các rủi ro pháp lý như bị cáo buộc lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản hoặc lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Bộ luật Hình sự. Trong trường hợp vi phạm ở mức độ nhẹ hơn, người kêu gọi có thể bị xử phạt hành chính.

. Nếu có tranh chấp hoặc nghi vấn về việc sử dụng tiền từ thiện, ai có quyền yêu cầu xác minh? Cơ quan nào có thẩm quyền xử lý?

+ Theo quy định tại Nghị định 93/2021 (Điều 19), việc sử dụng nguồn đóng góp phải đảm bảo tính công khai, minh bạch và gửi kết quả tới Ủy ban nhân dân cấp xã. Do đó, mạnh thường quân hoặc cá nhân khác có quyền yêu cầu xác minh khi có tranh chấp hoặc nghi vấn về việc sử dụng tiền từ thiện.

Về cơ quan có thẩm quyền xử lý, căn cứ vào hai Nghị định nêu trên, Bộ luật Tố tụng Hình sự và Bộ luật Tố tụng Dân sự, các cơ quan có thẩm quyền bao gồm Ủy ban nhân dân, cơ quan công an và Tòa án, tùy thuộc vào mức độ vi phạm hoặc mong muốn của mạnh thường quân.

. Việc lập vi bằng và công khai sao kê trên mạng xã hội có giá trị pháp lý như thế nào? Có thay thế được kiểm toán hoặc thanh tra từ các cơ quan chức năng không? Trường hợp TikToker Phạm Thoại tuyên bố sẽ lập vi bằng và công khai sao kê, điều này có đảm bảo hoàn toàn tính minh bạch về mặt pháp lý không?

+ Vi bằng là văn bản ghi nhận sự kiện, hành vi có thật do Thừa phát lại lập và có giá trị làm chứng cứ trong quá trình giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, đối với các hoạt động xem xét trách nhiệm của cơ quan nhà nước (như Ủy ban nhân dân, cơ quan điều tra hay Tòa án), vi bằng là chưa đủ và không thể thay thế kiểm toán hoặc thanh tra từ các cơ quan chức năng.

Việc công khai sao kê trên mạng xã hội của TikToker Phạm Thoại có thể là một nguồn tham khảo tốt cho xã hội, giúp tăng tính minh bạch. Tuy nhiên, theo tôi, điều này không có giá trị pháp lý cao như kiểm toán hoặc thanh tra từ các cơ quan chức năng.

. Xin cám ơn ông!

Vụ việc của TikToker Phạm Thoại liên quan đến số tiền từ thiện hơn 16,7 tỉ đồng đã đặt ra nhiều vấn đề về niềm tin, đạo đức và trách nhiệm trong hoạt động từ thiện. Đây là một vụ việc gây tranh cãi và thu hút sự chú ý của dư luận, đặc biệt khi nó là một tình huống pháp lý phức tạp và nhạy cảm, liên quan đến việc quyên góp từ thiện cho bé Bắp, một bệnh nhi ung thư.

Phạm Thoại bắt đầu kêu gọi quyên góp từ thiện từ tháng 11-2024, sử dụng ứng dụng Thiện Nguyện để gây quỹ và cập nhật giao dịch. Tuy nhiên, khi số tiền quyên góp được công bố là gần 17 tỉ đồng nhưng số dư hiện tại chỉ còn hơn 53 triệu đồng, nhiều người đã đặt câu hỏi về tính minh bạch trong việc sử dụng số tiền này. Trong buổi livestream tối 25-2, Phạm Thoại đã công khai số tiền đã nhận và cách sử dụng, trình chiếu các sao kê và hóa đơn viện phí. Anh giải thích rằng số tiền đã được chuyển qua nhiều tài khoản khác nhau do các yếu tố khách quan, như không thể chuyển khoản quốc tế. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa hài lòng và tiếp tục yêu cầu thêm sự minh bạch từ phía mẹ bé Bắp (chị Thu Hòa).

ThS Nguyễn Đức Hiếu (Trường ĐH Quốc tế, ĐH Quốc gia TP.HCM)

Đối với tôi, hoạt động thiện nguyện là rất tốt, nhưng cần đặt ra vấn đề kỷ cương, pháp lý để đảm bảo niềm tin, đạo đức và trách nhiệm. Chúng ta cần nhìn thẳng vào thực tế: nếu một vụ việc làm mất đi niềm tin của cộng đồng, hệ quả có thể lan tỏa đến những mảnh đời éo le khác những tâm hồn và thể xác non nớt đang rơi vào tình trạng cùng quẫn nhưng không nhận được sự giúp đỡ vì xã hội đã bị bào mòn lòng tin bởi những vụ việc thiếu minh bạch.

Tâm mỗi con người, đặc biệt là người Việt Nam, trong sâu thẳm tuyệt đại đa số ai cũng có lòng nhân ái. Chúng ta có một lịch sử, một nền văn hóa đáng tự hào về tinh thần “bầu ơi thương lấy bí cùng,” “lá lành đùm lá rách.” Tôi có niềm tin mãnh liệt rằng bất kỳ ai là người Việt Nam đều muốn giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn, những số phận cùng quẫn. Không ai muốn nhìn thấy cảnh đồng bào mình rơi vào hoàn cảnh đáng thương. Nhưng, con người và xã hội cần có một niềm tin, bên cạnh những giá trị vật chất. Điều đó đặt ra trách nhiệm rất lớn về đạo đức, trách nhiệm và sự minh bạch đối với những người làm từ thiện.

ThS Nguyễn Đức Hiếu (Trường ĐH Quốc tế, ĐH Quốc gia TP.HCM)