Trong văn hóa tín ngưỡng của người dân miền Bắc, họ coi tháng Giêng là “tháng ăn chơi”. Chính vì thế, hàng trăm lễ hội lớn, bé ở nhiều địa phương được tổ chức trong tháng này để mong muốn một năm đầy bình yên, may mắn trong các gia đình cũng như xóm làng…

Dưới đây là một số lễ hội đặc sắc ở miền Bắc mà người dân không thể bỏ qua:

Hội đền Gióng

Thời gian: Mồng 6 đến mồng 8 tháng Giêng.

Địa điểm: Xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội.

Lễ hội nhằm tưởng nhớ đến Thánh Gióng, vị anh hùng thiếu niên đánh giặc Ân cứu nước. Trong lễ hội có những nghi thức độc đáo như: Lễ dâng hương, dâng hoa tre lên đền Thượng, nơi thờ Thánh Gióng.

Năm 2011, Hội Gióng (gồm 2 lễ hội chính tại Sóc Sơn và tại làng Phù Đổng, huyện Gia Lâm, Hà Nội) đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Lễ hội chùa Hương

Thời gian: Từ mồng 6 tháng Giêng và kéo dài hết tháng 3 Âm lịch.

Địa điểm: Khu danh thắng Hương Sơn thuộc xã Hương Sơn, huyện Mỹ Đức, Hà Nội.

Lễ hội chùa Hương được xem là lễ hội thu hút sự chú ý nhiều nhất của nhân dân cả nước. Vào dịp lễ, hàng triệu phật tử cùng du khách thập phương nô nức về đây trẩy hội, lễ Phật.

Khai ấn đền Trần Nam Định

Thời gian: Từ 13 đến 15 tháng Giêng.

Địa điểm: Đền Trần, phường Lộc Vượng, TP. Nam Định.

Đây là một trong những lễ hội đầu xuân nổi tiếng nhất Việt Nam nhằm tri ân công đức các vị vua Trần ở đền Trần. Hội mở đầu bằng lễ khai ấn, bắt đầu từ giờ Tý (giữa đêm), nhiều người tới hành lễ tại đền Trần vào dịp hội để xin tờ ấn với mong muốn được thăng tiến trong sự nghiệp.

Ấn được phát tại 3 nhà là nhà Giải Vũ, nhà trưng bày đền Trùng Hoa và một điểm trong khu vực vườn cây đền Trần.

Hội Lim

Thời gian: Ngày 13 tháng Giêng.

Địa điểm: Thị trấn Lim, huyện Tiên Du, Bắc Ninh.

Hội Lim là một trong những lễ hội lớn đầu năm của vùng Kinh Bắc. Đến với lễ hội, du khách thập phương có thể đắm mình trong những làn điệu quan họ trữ tình, giao lưu với các Liền anh, Liền chị…

Hội chợ Viềng

Thời gian: Tối mồng 7 đến rạng sáng mồng 8 tháng Giêng.

Địa điểm: Xã Kim Thái (huyện Vụ Bản) và thị trấn Nam Giang (huyện Nam Trực), tỉnh Nam Định.

Lễ hội bày bán các loại nông sản và nông cụ. Người dân dự hội với mong muốn mua may bán rủi, cầu mong một năm được mùa màng bội thu.

Lễ hội Yên Tử

Thời gian: Từ 10 tháng Giêng đến hết tháng 3 Âm lịch.

Địa điểm: Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử thuộc xã Thượng Yên Công, huyện Uông Bí, Quảng Ninh.

Ngoài những nghi lễ truyền thống như dâng hương, lễ cầu quốc thái dân an, biểu diễn các tiệt mục nghệ thuật truyền thống, lễ đóng dấu thiêng Yên Tử… sẽ có thêm nhiều hoạt động mới hấp dẫn. Những năm gần đây, Yên Tử trở thành điểm du lịch văn hóa tâm linh, sinh thái, thắng cảnh… thu hút du khách trong và ngoài nước tìm đến quanh năm.

Hội phết Hiền Quan

Thời gian: Từ 12 đến 13 tháng Giêng.

Địa điểm: Xã Hiền Quan, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ,

Lễ hội nhằm tôn vinh tinh thần thượng võ và tưởng nhớ hai vị thành hoàng là Thiều Hoa công chúa, một nữ tướng dưới thời Hai Bà Trưng có công đánh giặc và Mộc Trang đại vương thời nhà Đinh có công dẹp loạn 12 sứ quân.

Có 3 quả Phết và 3 quả Chúi được ném ra trong lễ hội để những người tham gia cùng giành lấy. Người dân quan niệm, nếu ai giành được quả Phết và Chúi hay chỉ chạm được tay vào là cả năm sẽ rất may mắn. Do đó, trong lễ hội luôn có cảnh tranh giành, giẫm đạp lên nhau để cướp Phết. Cũng vì thế mà năm 2019, lễ hội đã bị tạm dừng vì “vỡ trận”.

Lễ hội rước pháo làng Đồng Kỵ

Thời gian: Từ mồng 4 đến mồng 6 tháng Giêng.

Địa điểm: Xã Đồng Quang, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.

Điểm đặc sắc nhất của lễ hội là màn rước 2 quả pháo Nhất (dài 6m) và pháo Nhì (dài 5,8m), đường kính hơn 1m từ nhà ông đám trưởng (Trưởng Ban Khánh tiết) ra đình làng. Sau đó, các trai tráng khênh pháo sẽ tiếp tục thực hiện phần kiệu 4 ông đám diễn múa ở giữa sân đình. Các ông đám chít khăn mỏ quạ, trang điểm giả gái diễn trò mua vui cho du khách. 

Lễ hội Linh tinh tình phộc

Thời gian: Ngày 11 và 12 tháng Giêng.

Địa điểm: Miếu Trò (còn gọi là miếu Đụ Đị), xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ.

Nghi lễ được quan tâm nhất là Lễ Mật. Người nam cầm Nõ (biểu tượng bộ phận sinh dục nam) và người nữ cầm Nường (biểu tượng bộ phận sinh dục nữ). Đúng thời khắc linh thiêng, cụ thủ từ hô vang “linh tinh tình phộc” thì Nõ và Nường đâm vào nhau 3 lần.

Lễ hội mang ý nghĩa tín ngưỡng phồn thực của cư dân nông nghiệp với ước mong vạn vật sinh sôi nảy nở. Năm 2017, lễ hội Trò Trám chính thức được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia.

Lễ hội rước “của quý” Ná Nhèm

Thời gian: Ngày 15 tháng Giêng.

Địa điểm: Xã Trấn Yên, huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn.

Lễ hội nhằm tưởng nhớ Đức thánh Cao Sơn Quý Minh, Đức vua Miêu Tĩnh và Đức vua Cao Quyết đã có công đánh giặc giữ làng.

Trong lễ hội, có màn rước sinh thực khí nam (Tàng thinh) và sinh thực khí nữ (Mặt nguyệt) từ trong đình làng Mỏ ra miếu Xa Vùn (thờ Đức Thánh Cao Sơn Quý Minh). Ý nghĩa của việc này là ước mong sinh sôi nảy nở, con cháu đầy đàn và cầu cho cuộc sống đầy đủ, đời sống ấm no.

Lễ hội chọi trâu Hải Lựu

Thời gian: Từ ngày 16 đến 17 tháng Giêng.

Địa điểm: xã Hải Lựu, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc

Đây là một trong những lễ hội văn hóa dân gian cổ xưa nhất (tương truyền có từ thời Hùng Vương) còn lưu giữ được dáng vẻ nguyên sơ, không có những toan tính cay cú ăn thua của con người, không có việc trâu bị tiêm thuốc kích thích, không có cá cược…