Nhà cổ thành phế tích

Cụm nhà cổ Thanh Phú Long (Long An) đang trong tình trạng chờ sập, còn ngôi nhà cổ nhất đã trở thành... chuồng gà. Ở Tiền Giang, di tích Dinh tỉnh trưởng từng bị cho thuê để nuôi chim yến.

Chăng lưới ngăn ngói rơi

Bốn ngôi nhà cổ Thanh Phú Long (huyện Châu Thành) được xây dựng bởi 3 anh em Nguyễn Hữu Hiệp, Nguyễn Hữu Hoanh và Nguyễn Hữu Hùng. Theo gia phả dòng họ Nguyễn Hữu, 4 ngôi nhà được xây dựng từ cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, theo kiến trúc 3 gian, 2 chái với 4 hàng cột gỗ căm xe, mỗi cột bằng cả vòng tay ôm. Các bức hoành phi, liễn... được chạm trổ thủ công với hình hoa lá, chim thú. Vật liệu dựng cụm nhà này đều là gỗ quý lâu năm, do những nhóm thợ tài hoa ở Huế vào làm ròng rã nhiều năm mới xong.

Bà Trần Thị Ba - vợ ông Nguyễn Hữu Niên (đã mất, là cháu nội ông Hoanh), người duy nhất sống tại ngôi nhà này nay đã gần 80 tuổi và đang ngày đêm phập phồng lo sợ nhà có thể đổ sập bất cứ lúc nào. Khi chúng tôi đến, cửa chỉ khép hờ, kêu mãi bà Ba không lên tiếng.

Bà Ba trong căn nhà đã trở thành phế tích

Khẽ đẩy nhẹ cánh cửa, một bầy gà kêu quang quác vỗ cánh bay nháo nhào trong nhà. Ngay lối ra vào là chuồng gà với máng thức ăn, nước uống, nền đất bừa bộn lông, phân gà. Một lúc sau thì bà Ba về. Mở cửa lùa gà ra ngoài, bà Ba mời khách vào nhà trò chuyện.

“Nhà mối mọt nhiều quá, tôi nuôi gà vừa cải thiện cuộc sống, vừa cho gà ăn mối, níu kéo ngôi nhà được lúc nào hay lúc đó...” - bà phân trần.

Bà Ba dẫn chúng tôi đi thăm khắp căn nhà, luôn miệng dặn dò cẩn thận kẻo... ngói rơi vào đầu. Bà kể, năm 2009, Sở VHTTDL tỉnh Long An chi hơn 200 triệu đồng dựng khung thép trùm lên ngôi nhà bà đang ở rồi lợp tôn để... che mưa cho ngôi nhà. Sợ ngói rơi vỡ đầu người trong nhà, cơ quan chức năng dùng lưới B40 chăng bên dưới để... hứng sẵn.

Ông Nguyễn Hữu Tài - Trưởng phòng Xây dựng cơ bản, Ban Quản lý Di tích lịch sử văn hóa (Sở VHTTDL tỉnh Long An) cho biết, trong cụm di tích, căn nhà bà Ba đang ở xuống cấp nặng nhất nhưng mấy năm nay chưa có vốn trùng tu. “Chúng tôi đã phối hợp cùng Phân viện Khoa học công nghệ xây dựng Miền Trung lập dự án trùng tu. Chỉ riêng căn nhà bà Ba đã cần tới 7 tỷ đồng. Hiện vốn của Chương trình Mục tiêu quốc gia chống xuống cấp di tích đã chi khoảng 3 tỷ đồng và chúng tôi sẽ triển khai làm ngay trong năm nay" - ông Tài nói.

Cho thuê di tích giá bèo

Tại Tiền Giang, ngôi nhà cổ xây dựng theo kiến trúc Pháp hoành tráng nhất tỉnh là Dinh chánh tham biện Gò Công (sau này là Dinh tỉnh trưởng), được xây dựng vào năm 1885. Tọa lạc trên đường Nguyễn Văn Côn (phường 2, thị xã Gò Công), công trình được xây bằng toàn bộ vật liệu được mang từ Pháp sang. Dinh thự đồ sộ với quy mô một trệt một lầu, diện tích khoảng 1.000m2. Thế nhưng dinh này bị bỏ quên hơn 20 năm, mãi đến năm 2006, chính quyền thị xã Gò Công mới xuất ngân sách gần 800 triệu đồng để chống dột cho toàn bộ công trình.

Đến năm 2007, địa phương cho Công ty Yến Gò Công do ông Trần Bảo Quốc làm giám đốc thuê toàn bộ dinh để nuôi chim yến. Thị xã Gò Công thu của ông Quốc mỗi năm 30 triệu đồng, nhưng “ưu đãi đầu tư” là cho miễn thuế trong 3 năm đầu. Hợp đồng này có thời hạn 15 năm, nếu địa phương muốn hủy hợp đồng phải thông báo trước 2 năm.

Theo ông Quốc, ông đã chi gần 2 tỷ đồng để biến dinh thành nơi nuôi yến. Nhờ đầu tư bài bản và đúng kỹ thuật, chim yến kéo về càng lúc càng đông. Lúc này, người dân thị xã Gò Công mới giật mình khi mỗi ngày hàng ngàn con chim yến bay về dinh, kêu váng cả đầu óc. Cựu chiến binh Lại Văn Dễ - người từng 2 lần được phong Dũng sĩ diệt Mỹ và ông bạn già Mai Văn Nhịn (78 tuổi) đã phản ứng quyết liệt.

“Trong các buổi tiếp xúc cử tri, chúng tôi nhiều lần yêu cầu chính quyền phải chấm dứt ngay việc nuôi yến trong dinh. Chim yến ưa độ ẩm từ 80 - 95% nên phải sử dụng máy tạo độ ẩm, mà càng ẩm thì càng làm cho công trình mau mục nát”- ông Nhịn nói.

Bị dư luận phản ứng, đầu năm 2011, thị xã Gò Công thông báo Công ty Yến Gò Công phải trả lại mặt bằng vào cuối năm 2011. Ông Quốc cho rằng công ty vừa đầu tư, chưa kịp thu lợi nên đề nghị địa phương phải thực hiện đúng hợp đồng (thông báo trước 2 năm). Tháng 1/2012, địa phương đã cho tháo dỡ toàn bộ công trình và thu được 6,8kg tổ yến (trị giá khoảng 200 triệu đồng). Ông Quốc khởi kiện yêu cầu UBND thị xã Gò Công phải bồi thường thiệt hại cho công ty ông gần 10 tỷ đồng. Vụ việc vẫn chưa giải quyết xong.