Người dụng công biến dê núi thành “đấu sĩ”

“Ở Hà Giang, nuôi dê vừa lấy thịt, vừa để chọi. Cũng chỉ có giống dê vùng núi đá Hà Giang mới huấn luyện được để cho nó đấu với nhau thôi. Không tin, ra Giêng mọi người cứ lên xem một lần cho biết”-anh Lý Mí Phờ - một người mê chọi dê ở thôn Nà Tổng, xã Hữu Vinh (Yên Minh, Hà Giang) nói với giọng phấn khích. 

Chọn dê cũng lắm gian nan

Đã thành thông lệ, cứ mỗi độ xuân về, khắp các nơi ở cao nguyên đá Hà Giang lại tổ chức các hội chọi dê, một nét đặc sắc của người dân tộc nơi đây. Nói về chọi dê, Lý Mí Phờ tự hào lắm. Anh khẳng định chắc như đinh đóng cột rằng, không ở đâu trên khắp đất nước Việt Nam có lễ hội chọi dê như ở Hà Giang bởi con dê để huấn luyện đem đi chọi được phải là dê nuôi ở trên vùng núi đá, chuyên leo trèo, nhảy nhót nhiều.

“Không rõ chọi dê bắt nguồn như thế nào nhưng từ thời cha ông mình nuôi dê, những lúc nông nhàn đã đem hai con dê chọi nhau để giải trí. Lâu dần, được tổ chức thành lễ hội ở khắp các thôn, xã, huyện. Mà cũng chỉ có loại dê núi đá mới chọi được, bởi dê đồi ở nơi khác đem về kể cả huấn luyện cho chọi, cũng chỉ biết thủ chứ không biết công vì không biết bật nhảy” - anh Phờ kể.

Hỏi chuyện dê chọi, anh Phờ thủng thẳng: “Dê nuôi thì nhiều nhưng chọn được con dê chọi khó lắm. Kỹ hơn cả chọn vợ đấy”. Lý Mí Phờ đã tích luỹ được cả kho kinh nghiệm chọn, nuôi dê chọi. Nhìn lướt qua là anh biết dê chọi giỏi hay không. Phờ chia sẻ: “Năm nào mình cũng phải đi một vòng lên Đồng Văn, Mèo Vạc, tới đâu thấy có con dê cái to đẹp mình mua về, rồi chọn con đực to khoẻ cho nhân giống ra. Dê chọi thường là dê đực đầu đàn, nhanh nhẹn, cơ bắp khoẻ, cân đối, phần từ đầu đến vai phải dài, bộ râu dài, da dày, lông mượt, sừng to. Nhiều đàn mới chọn được một con”.

Luyện thành tài

Đã 2 năm nay, hội chọi dê được tổ chức thường xuyên ở xã Hữu Vinh, năm nào con dê của Lý Mí Phờ thi cũng giật giải. Năm ngoái, anh giành được giải Ba. Hỏi bí quyết, Phờ cũng chẳng giấu giếm: “Chọn được con dê chọi đủ tiêu chuẩn mới thắng lợi 50%. Để dê chọi được thì phải mất 3 năm huấn luyện”.

Trước khi thi 5–6 tháng, Phờ tách con dê chọn nhốt riêng. Cho nó ăn thêm cám, ngô hạt trộn với ít bã rượu. Rồi ngày nào cũng phải cho nó ra đấu tập với một con khác. Lúc đánh, cứ áng chừng một con sắp thua thì anh kéo ra luôn. “Cứ đánh liên tục như vậy, cho tới khi sừng của nó chai đi, phản xạ của nó cũng nhạy bén thì mang đi thi là vừa”- Phờ nói.

Giống như chọi bò, chọi trâu, dê chọi nhiều ngón đòn hiểm hóc- hổ lao, tung vó hổ vồ, khóa sừng đối thủ. Kẻ yếu thế dính nhiều đòn nhưng không bỏ chạy. Chúng có miếng đánh bản năng ngộ nghĩnh như luồn ra sau nhảy lên lưng đối thủ...

Nuôi dê chọi lãi hơn dê thịt. “Trước nuôi dê đực 20–25kg là bán, ít được giá (3–4 triệu đồng/con). Dê chọi tới 7–8 triệu đồng/con. Dê nhà mình có người trả giá từng đấy nhưng mình không bán đâu, để dành mang đi chọi đầu xuân cho vui” – Phờ giảng giải.