Nên để doanh nghiệp tự định giá xăng

Đó là đề xuất của TS Nguyễn Ngọc Sơn, ĐH Kinh tế-Luật TP.HCM để giải quyết xung đột lợi ích của người tiêu dùng và DN liên quan chuyện giá xăng lên xuống thất thường.

Hiện có 12 đầu mối nhập khẩu xăng dầu, trong đó Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) chiếm 55% thị phần.

Không nên hành chính kinh tế mãi

- Thưa ông, có phải việc Petrolimex chiếm đến 55% thị phần đã khiến giá xăng dầu rơi vào thế bị DN làm giá, thích lên thì lên, thích xuống thì xuống?

+ TS Nguyễn Ngọc Sơn, ĐH Kinh tế-Luật TP.HCM: Vừa qua, giá xăng dầu thế giới liên tục giảm, giá trong nước giảm không tương xứng. Vì vậy nhiều người bức xúc và cho rằng DN làm giá. Thực ra Petrolimex chiếm thị phần lớn nhưng hiện nay họ lại không định giá xăng.

Nếu DN lớn rồi dựa thế lớn để chi phối thị trường thì lỗi là của DN. Thế nhưng ở trường hợp xăng dầu, DN được bao bọc bởi cơ chế quản lý hành chính kinh tế thì lỗi đó là lỗi của cơ chế quản lý.

- Nếu không theo cơ chế hành chính kinh tế thì ta nên theo cơ chế nào, thưa ông?

+ Tôi đặt lại vấn đề, vì sao mà các DN tư nhân không muốn tham gia thị trường xăng dầu? Có phải là do Petrolimex quá lớn nên DN tư nhân chen chân không nổi hay không? Hay là do cơ chế Nhà nước ấn định giá khiến DN tư nhân e ngại lỗ lãi?

Nhà nước không nên ôm trách nhiệm ấn định giá xăng dầu

Hiện nay, Nhà nước thấy dân kêu quá thì hạ giá xăng một tí cho người ta thỏa mãn. Khi DN kêu quá, DN dỗi hờn thì Nhà nước lại sợ mất cân đối cung cầu, sau đó cũng cho tăng giá xăng lên. Có điều là khi cho tăng thì tăng nhiều mà khi cho hạ thì hạ ít. Chính điều này đã khiến người dân bức bối. Trong khi lẽ ra giá trong nước phải nhịp nhàng với giá thế giới.

Dĩ nhiên Nhà nước có lý của Nhà nước khi quyết định giá nhưng cái lý đó chưa minh bạch khiến người dân không hiểu. Nhà nước quản lý, định giá thì Nhà nước phải có trách nhiệm đưa thông tin về cơ sở tăng giá cho người dân hiểu. Nhà nước cũng phải “quân tử” một chút, không thể để người dân trách DN mãi như vậy.

Tôi cho rằng biện pháp tốt nhất là hãy để DN tự điều chỉnh giá xăng dầu theo yếu tố thị trường. Nhà nước không nên can thiệp và ấn định giá.

Dùng Luật Cạnh tranh cho giá xăng

- Liệu thả nổi giá xăng thì có xảy ra tình trạng DN áp giá xăng bất hợp lý không, thưa ông?

+ Có thể do Nhà nước lo ngại DN lạm quyền nên không dám thả nổi thị trường. Tôi hiểu nỗi lo ngại của người dân và cơ quan quản lý là có lý. Tuy nhiên, cũng phải xét theo khía cạnh kinh doanh cho DN, nếu giá thế giới tăng thực sự thì để DN tăng chứ không thể bắt DN lỗ. Đừng nghĩ thả nổi là xấu, là mọi thứ sẽ loạn lên. Có rất nhiều cách để quản lý nhưng hiện nay chúng ta lại thích cách hành chính hóa. Chúng ta đã có pháp luật thì tại sao Nhà nước lại không dùng luật để quản lý. Sự khôn ngoan của Nhà nước là biết định hướng tương lai chứ không phải biến các DN thành toa tàu và Nhà nước là đầu máy è sức ra kéo.

- Theo ông, có thể áp dụng luật như thế nào để xử lý nếu DN định giá xăng bất hợp lý?

+ Chúng ta đã có Luật Cạnh tranh. Cứ để DN điều chỉnh giá lên, xuống linh hoạt. Trong trường hợp DN nhập khẩu xăng dầu với giá cao, do lỗi của DN gây ra, mà lại bắt người dân phải chịu mức giá cao đó, tức là DN đã lạm dụng vị trí thống lĩnh khi áp đặt giá bán hàng hóa bất hợp lý.

Trường hợp này có thể xử theo Luật Cạnh tranh. Có hai khung xử phạt DN vi phạm, đó là 0%-5% và 5%-10% doanh thu/năm.

Một ví dụ điển hình, đó là trường hợp của Công ty Cổ phần Xăng dầu Hàng không (Vinapco) bị xử phạt ở mức 0,05% doanh thu của năm mà số tiền phạt đã lên đến gần 3,4 tỉ đồng. Vinapco đã có hành vi lạm dụng vị trí độc quyền khi đơn phương ngừng cung cấp nhiên liệu cho Jetstar Pacific Airlines.

Như vậy, chúng ta đã có Luật Cạnh tranh và rất dễ để quản lý DN xăng dầu, giá xăng dầu. Vấn đề là cơ quan nhà nước phải vào cuộc để tìm hiểu nguyên nhân DN tăng giá, xem xét DN có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh hay không. Với mức phạt nặng, đánh vào kinh tế như trên thì chỉ cần xử vài lần thì DN cũng thất kinh, không dám tăng giá bất hợp lý nữa.

Hiện chúng ta đã có lực lượng điều tra, đó chính là các điều tra viên tại Cục Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công Thương). Vì vậy chúng ta nên trao quyền cho Cục Quản lý Cạnh tranh kiểm soát DN xăng dầu.

Xin cảm ơn ông!