Cù nhầy bồi thường oan sai

Từ vụ việc ông Huỳnh Văn Nén, giới luật sư cho rằng trình tự, thủ tục thẩm định, chi trả tiền bồi thường phức tạp, phải qua nhiều cấp có thẩm quyền xem xét là nguyên nhân làm chậm việc chi trả tiền bồi thường oan sai

Liên quan đến việc thương lượng bồi thường của “người tù thế kỷ” Huỳnh Văn Nén với TAND tỉnh Bình Thuận chưa thể đi đến thống nhất cuối cùng dù hết hạn bồi thường, giới chuyên môn cho rằng vụ việc sẽ cù nhầy và ông Nén sẽ mất nhiều thời gian, công sức để… đáo tụng đình. Vì sao như vậy?

Tại sao kéo dài?

Không chỉ vụ ông Huỳnh Văn Nén, thời gian gần đây xảy ra nhiều vụ án oan mà người bị oan sai phải chịu nhiều thiệt hại như bị giam, mất danh dự, dang dở việc học, mất việc, thậm chí gia đình tan nát. Sau khi được minh oan, người bị oan sai rất vất vả đòi bồi thường.

Lý giải vì sao việc giải quyết bồi thường các vụ án oan thường kéo dài, ông Nguyễn Văn Bốn, Cục trưởng Cục Bồi thường nhà nước - Bộ Tư pháp, cho rằng nguyên nhân chủ yếu là không thống nhất được về số tiền bồi thường. “Người yêu cầu bồi thường thường đưa ra con số rất cao, một số mục bồi thường tính toán cao hơn thực tế. Trong khi đó, cơ quan nhà nước phải thực hiện đúng theo quy định của pháp luật. Tiền bồi thường không phải từ túi của những người gây ra oan sai mà là tiền nhà nước nên chi phải tính đúng, đủ theo quy định” - ông Nguyễn Văn Bốn nêu rõ.

Sau 3 lần thương lượng bồi thường bất thành, ông Huỳnh Văn Nén (thứ hai từ phải sang) sẽ kiện ra tòa Ảnh: LÊ TRƯỜNG

Trong thực tế, một trong những lý do khiến các vụ bồi thường bị chậm chạp là cơ quan bồi thường yêu cầu phải có đầy đủ giấy tờ, hóa đơn, chứng từ để làm cơ sở chứng minh thiệt hại trong quá trình giải quyết bồi thường hoặc nhiều thiệt hại. Về vấn đề này, người đứng đầu Cục Bồi thường nhà nước cho đây là một trong những vấn đề cần được khắc phục sớm, theo hướng lượng hóa tất cả các khoản thiệt hại. Theo ông Bốn, hiện nay đã lượng hóa một số chi phí bồi thường như: bồi thường dựa trên số ngày ngồi tù, đền bù thiệt hại do tổn thất tinh thần, đền bù do mất thu nhập… Tuy nhiên, có nhiều khoản chi phí khác vẫn chưa thể lượng hóa được. Chính vì thế, phía người yêu cầu thường đòi cao còn cơ quan đền bù lại không chấp nhận nên kéo dài. Với các vụ án oan mà có yêu cầu bồi thường với số tiền rất lớn, lên tới hàng chục tỉ đồng thì việc thỏa thuận, xác minh yêu cầu đòi bồi thường mất nhiều thời gian, công sức của các cơ quan liên quan.

Trong khi đó, giới luật sư nhận định một trong những nguyên nhân khiến bồi thường oan sai kéo dài, có độ vênh lớn giữa hai bên là do có kẽ hở của pháp luật. Luật sư Trần Văn Toàn (Đoàn Luật sư Hà Nội) chỉ rõ: Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước quy định về trình tự, thủ tục giải quyết bồi thường chưa chặt chẽ, đầy đủ cùng với thủ tục hành chính rất rườm rà, thời hạn giải quyết không phù hợp, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho người bị thiệt hại cũng như cơ quan có trách nhiệm bồi thường. Từ các vụ đòi bồi thường oan sai thời gian gần đây, luật sư Toàn nhận xét trình tự, thủ tục thẩm định, chi trả tiền bồi thường rất phức tạp, phải qua nhiều cấp có thẩm quyền xem xét nên đã làm chậm việc chi trả tiền bồi thường, ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người bị thiệt hại.

Né tránh, đùn đẩy trách nhiệm

Bộ Tư pháp nhìn nhận hiện nay vẫn tồn tại hiện tượng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm trong việc giải quyết đền bù của các cơ quan có trách nhiệm bồi thường. Còn theo Cục Bồi thường nhà nước, một trong những bất cập, khập khiễng hiện nay trong Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước là việc để cho cơ quan nhà nước làm sai được thỏa thuận với người bị oan sai về số tiền bồi thường. Chính vì thế, quá trình đàm phán nhiều vụ việc diễn ra rất dài và chưa đem lại sự hài lòng cho người bị oan sai.

Từ thực tiễn trên, ông Nguyễn Văn Bốn cho rằng dự thảo Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước (sửa đổi) sắp tới đây sẽ có nhiều thay đổi dựa trên cơ sở thực tiễn. Các thiệt hại được nhà nước bồi thường cũng rất cụ thể, minh bạch theo hướng những cái gì thiệt hại trong thực tế sẽ đều được bồi thường và quy định rõ trong luật. Một số thiệt hại cũng sẽ được quy định thêm và việc bổ sung quy định về xác minh thiệt hại sẽ tạo điều kiện cho cơ quan giải quyết nhanh việc đền bù.

“Bên cạnh đó, thủ tục hành chính trong quá trình giải quyết bồi thường sẽ có nhiều cải cách. Đơn cử như luật hiện hành quy định giải quyết trong thời gian trên 100 ngày thì dự thảo lần này chúng tôi đề xuất giảm còn trên dưới 70 ngày” - ông Bốn nhấn mạnh.