Có “siêu máy tính” cũng khó nâng tầm dự báo bão

Xác suất chính xác trong hoạt động dự báo thời tiết phụ thuộc ba yếu tố chính: Công nghệ, mạng lưới trạm quan trắc và hệ thống xử lý thông tin.

Cơn bão số 3 được cho là dự báo mạnh hơn so với thực tế. (Trong ảnh: Mưa bão số 3 gây ngập đường ở Hà Nội)

Ngay cả khi Việt Nam có đầu tư mua "siêu máy tính", áp dụng các công nghệ dự báo tiên tiến trên thế giới thì cũng chưa có nhân lực để vận hành. Ông  Lê Thanh Hải , Phó tổng giám đốc Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhận định về trình độ dự báo thời tiết nói chung và dự báo bão nói riêng của Việt Nam hiện nay.

Qua các đợt dự báo bão số 1 và bão số 3 vừa qua, dư luận cho rằng, công tác dự báo chưa chính xác, không sát với thực tế gây khó khăn trong công tác chỉ đạo. Cụ thể, cơn bão số 1 đã được dự báo nhẹ hơn, trong khi cơn bão số 3 lại dự báo mạnh hơn so với thực tế diễn ra. Ông nhận định như thế nào về đánh giá này?

Tới thời điểm này, chúng tôi vẫn phải khẳng định, các bản tin dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Trung ương (trung tâm) đưa ra là khá phù hợp so với những diễn biến của cơn bão. Ví dụ như, cả 2 cơn bão đều dự báo được định lượng của mưa sẽ gây ngập úng cho vùng đồng bằng và lũ quét, sạt lở đất ở vùng núi.

Với việc dự báo cơn bão số 1 đã giảm đáng kể thiệt hại về sinh mạng con người ở trên biển và đất liền ở vùng đồng bằng, tuy nhiên, cũng rất đáng tiếc vẫn còn có những thiệt hại về người ở vùng núi do lũ quét, sạt lở đất bởi hiện nay bản tin chưa cụ thể hóa được đến từng thôn xã ở vùng núi. Bão số 3 cũng dự báo được định lượng mưa cho các khu vực ảnh hưởng, nhưng chi tiết đến từng thôn xóm chưa làm được.

Như vậy chỉ có thể khẳng định, dự báo hướng đi của bão là chính xác, song việc cập nhật về thời gian, cường độ và sức gió vẫn chưa sát, thưa ông?

Đúng vậy. Mặc dù chất lượng các bản tin dự báo tại Việt Nam đã tăng độ chính xác hơn so với trước, nhưng để đưa ra thông tin chi tiết, cập nhật chính xác tới từng giờ thì chúng ta vẫn chưa làm được. Có thể nói, những bản tin xa dự báo ban đầu chưa sát nhưng với các bản tin gần sẽ được điều chỉnh sát hơn.

Do vậy, rất cần phải cập nhật theo dõi liên tục các bản tin dự báo. Trong trường hợp khẩn cấp cần cập nhật 1 giờ/lần. Chúng tôi mong muốn những bản tin cảnh báo, dự báo khí tượng thủy văn của chúng tôi luôn được các cấp chính quyền và các cơ quan truyền thông quan tâm khai thác và sử dụng liên tục theo đúng các quy định của Luật Phòng, chống thiên tai. Những bản tin dự báo gần nhất sẽ là những bản tin sát thực nhất.

So với trình độ dự báo bão trên thế giới và khu vưc, Việt Nam đang ở đẳng cấp nào thưa ông?

Xác suất chính xác trong hoạt động dự báo thời tiết phụ thuộc ba yếu tố chính: Công nghệ, mạng lưới trạm quan trắc và hệ thống xử lý thông tin. Các nước tiên tiến trên thế giới như: Hàn Quốc, Nhật Bản, Thái Lan… có thể đưa ra các cảnh báo, dự báo gần đúng nhất vì có một mạng lưới ra-đa, hệ thống quan trắc tự động dày đặc, phủ kín lãnh thổ, thu thập các dữ liệu thông qua cảm biến được gắn trên các thiết bị như: Máy bay, phao cứu sinh trên biển, khí cầu, vệ tinh… Số liệu sẽ liên tục được truyền về hệ thống thông tin qua mạng internet hoặc vệ tinh trong vòng chưa tới một phút. Ngay cả việc giải mã, phân tích cũng được "siêu máy tính" thực hiện, các dự báo viên chỉ là người tiếp nhận và đưa ra quyết định.

 Ông  Lê Thanh Hải, Phó tổng giám đốc Trung tâm Khí tượng Thủy văn Quốc gia

Tại Việt Nam, hiện nay, việc dự báo sẽ mất nhiều thời gian do vẫn làm bằng phương thức “thủ công”. Tức là để đưa ra một bản tin dự báo thời tiết, các quan trắc viên trực tiếp thực hiện việc thu thập thông tin tại hiện trường, sau đó mã hóa và gửi đi (mất gần 30 phút) trong khi công việc này trên thế giới chỉ mất 60 giây.

Mặt khác, để tăng xác suất dự báo, số liệu quan trắc của từng quốc gia sẽ được đưa vào mô hình để đồng hóa các số liệu cho phù hợp. Nhưng ở Việt Nam, mỗi trạm quan trắc chỉ có thể quan sát, ghi nhận thông tin trong bán kính khoảng 20km. Khoảng cách giữa hai trạm lại cách nhau từ 50-100km, như vậy ít nhất 60km giữa hai trạm không thể nắm được thông tin, diễn biến chính xác các hiện tượng đang xảy ra. Số lượng trạm quan trắc rất ít, dẫn đến việc quan trắc không đầy đủ, cho nên mặc dù đã có tất cả các mô hình hiện đại trên thế giới, nhưng kết quả dự báo ở các mô hình vẫn chưa đủ độ tin cậy.

Dù vậy, công nghệ dự báo thời tiết của Việt Nam vẫn được đánh giá là thuộc nhóm trung bình khá trong khu vực, chỉ kém Thái Lan và Singapore, ngang bằng với Philippines, Malaysia, Indonesia và hơn hẳn các nước như Lào, Campuchia...

Vậy làm thế nào để khắc phục những hạn chế trên?

Trước thực trạng hệ thống quan trắc mỏng, xác suất chính xác từ các bản tin dự báo hoàn toàn phụ thuộc vào trình độ của dự báo viên, là người tiếp nhận, phân tích và đưa ra dự báo, cảnh báo. Tuy nhiên, cả nước mới có hơn 500 trạm quan trắc, với 3.141 cán bộ, trong đó có, 1.574 quan trắc viên và chỉ có 529 dự báo viên. Hầu hết các đài khí tượng tại các tỉnh chỉ có từ 5 - 7 người thực hiện dự báo thời tiết cho cả tỉnh. Chính vì thế, ngay cả khi Việt Nam có đầu tư mua "siêu máy tính", áp dụng các công nghệ tiên tiến trên thế giới thì cũng chưa có nhân lực đủ khả năng làm chủ, vận hành.

Để khắc phục những tồn tại này, Chính phủ đã và đang có sự quan tâm cho phát triển lĩnh vực khí tượng thủy văn. Hiện tại, trung tâm đang xây dựng đề án phát triển nguồn nhân lực, trong đó chú trọng tới nhân lực quan trắc, dự báo và thông tin dữ liệu khí tượng thủy văn.

Cảm ơn ông!