Chuyên gia: Đã đến lúc Mỹ hết trung lập ở Biển Đông

Nếu Mỹ không có công cụ răn đe hiệu quả, TQ sẽ càng lấn tới và sẵn sàng gây xung đột ở Biển Đông.

Ngày 30/6, Trung tâm Lợi ích Quốc gia (National Interest) có trụ sở ở Mỹ đã tổ chức cuộc tọa đàm bàn về tình hình đang ngày càng căng thẳng trên Biển Đông với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu về an ninh và tình hình châu Á.

Tại cuộc tọa đàm, các chuyên gia cho rằng cách Trung Quốc nhìn nhận về bản thân và vai trò của mình trong khu vực đã thay đổi một cách căn bản trong 2 thập kỷ qua, và cách nhìn nhận này đã ảnh hưởng trực tiếp đến cách hành xử của họ đối với các nước láng giềng.

Chuyên gia Dan Blumenthal, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu châu Á tại Mỹ cho rằng những hành động của Trung Quốc trong thời gian gần đây rất giống với những gì Mỹ đã làm trong cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, khi Mỹ tìm cách áp đặt quyền bá chủ trên biển Caribbea và Nam Mỹ.

Trung Quốc đang muốn áp đặt quyền lực để biến Biển Đông thành ao nhà

Theo chuyên gia Abraham Denmark, Phó Chủ tịch Cục Nghiên cứu châu Á Quốc gia, Trung Quốc đang tự coi mình là cường quốc đang lên, không còn là một “bệnh phu châu Á” nữa, và họ đang có ảnh hưởng ngày càng tăng với các quốc gia láng giềng. Điều đó đồng nghĩa với việc Trung Quốc tin rằng họ sẽ giành chiến thắng trong bất cứ cấp độ leo thang xung đột nào trong khu vực.

Với quan niệm kiểu “bá quyền” đó, Trung Quốc đang tìm cách tăng cường sức mạnh trong các tuyên bố chủ quyền của mình trên Biển Đông, nâng cao khả năng dùng lực lượng quân sự để hậu thuẫn cho các tuyên bố đó, và tiếp cận với các nguồn tài nguyên dưới đáy biển, dù chưa biết lợi ích kinh tế của nó đến đâu.

Theo ông Denmark, mặc dù trong nội bộ Trung Quốc có nhiều người không muốn sử dụng các biện pháp hung hăng để tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông, song ý kiến của họ đều bị các nhân vật diều hâu trong quân đội nước này gạt sang một bên.

Ngoài ra, một lý do nữa khiến Trung Quốc ngày càng hung hăng, ngang ngược hơn trên Biển Đông là do những báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ về sức mạnh quân sự của Trung Quốc, khiến người Trung Quốc nghĩ rằng mình mạnh hơn thực tế. Khi một quốc gia cho rằng mình mạnh hơn thực tế, họ sẽ có nguy cơ sa vào xung đột nhiều hơn.

Ông Abraham Denmark (giữa) thảo luận tình hình Biển Đông cùng các chuyên gia khác

Theo quan sát của ông Denmark, những diễn biến quan trọng trong xã hội và chính phủ Trung Quốc đều có liên hệ chặt chẽ với cách hành xử ngày càng hung hăng hơn của nước này trên Biển Đông và các khu vực khác.

Chuyên gia này lý giải rằng các lãnh đạo Trung Quốc nhận thấy việc nền kinh tế tăng trưởng chậm lại có thể sẽ gây ra bất ổn trong xã hội, đe dọa đến quyền lực của họ. Bởi vậy, họ phải tìm cách khơi dậy tinh thần dân tộc chủ nghĩa trong xã hội để người dân quên đi các vấn đề bất ổn về kinh tế.

Trước cách hành xử ngày càng hung hăng của Trung Quốc trên Biển Đông, các chuyên gia nhất trí rằng cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Mỹ cần phải có công cụ răn đe hiệu quả để ngăn chặn xung đột trong khu vực.

Chuyên gia Blumenthal cho rằng đã đến lúc Mỹ phải từ bỏ “lối tư duy trung lập” trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông và áp dụng các phương thức theo luật pháp quốc tế để giải quyết các tranh chấp này.

Chuyên gia Denmark nhất trí rằng việc phân xử qua tòa án trọng tài quốc tế là cách thức hợp pháp duy nhất để giải quyết những tranh chấp trên Biển Đông. Ông nhấn mạnh: “Mỗi lần tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc bị coi là bất hợp pháp, nước này lại càng mất đi vị thế ngoại giao của mình trên trường quốc tế, đặc biệt là đối với Mỹ.”

Theo các chuyên gia, Mỹ cần phải thực thi chính sách khôi phục hiện trạng trên Biển Đông, và không loại trừ việc hộ tống các đoàn tàu cá của Việt Nam quay trở lại hoạt động trên ngư trường truyền thống của mình trước mối đe dọa đến từ Trung Quốc.

Các tàu bán vũ trang của Trung Quốc đang đe dọa hiện trạng trên Biển Đông

Ông Blumenthal nhấn mạnh rằng nếu Mỹ không tận dụng cơ hội này để tạo ra một cấu trúc đồng minh mới ở châu Á, họ sẽ không bao giờ còn cơ hội thứ hai. Ông Denmark cũng chia sẻ quan điểm này khi nói rằng sự cân bằng quyền lực không phải là thứ tự nhiên mà có.

Theo ông Denmark, Washington cần phải đảm bảo với các đồng minh trong khu vực rằng Mỹ sẽ hậu thuẫn họ trong trường hợp nổ ra khủng hoảng hoặc xung đột. Chính việc các nước trong khu vực mạnh mẽ lên án hành vi ngang ngược của Trung Quốc đang tạo ra cơ hội cho Mỹ.

Một trong những giải pháp cho vấn đề này, chuyên gia Denmark nhấn mạnh, là phối hợp năng lực tình báo, trinh sát, do thám của Mỹ với các đồng minh ở châu Á trong quá trình đấu tranh bảo vệ chủ quyền trước các động thái xâm lấn, thay đổi hiện trạng của Trung Quốc.

Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là Mỹ cần phải có một công cụ răn đe hữu hiệu để kiềm chế các hành động hung hăng của Trung Quốc trên Biển Đông, và đây cũng là vấn đề được các chuyên gia bàn bạc rất kỹ trong buổi tọa đàm.

Ông Denmark nhấn mạnh rằng Trung Quốc đang áp dụng những thủ đoạn tinh vi để tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông, chẳng hạn như sử dụng các lực lượng dân sự, bán vũ trang kết hợp với tàu cá ngụy trang để lấn biển.

Theo ông, để ngăn chặn những thủ đoạn này của Trung Quốc, Mỹ cần phải đứng ra xây dựng một liên minh cảnh sát biển nhằm “phản công” một cách tương xứng với các tàu Trung Quốc vi phạm chủ quyền nước khác, dù cách làm này có tốn kém đến đâu đi chăng nữa.