Cho phép “mang thai hộ”, cấm “đẻ thuê”?

Bộ Tư pháp đang lấy ý kiến về việc có tiếp tục cấm mang thai hộ để sửa đổi Luật Hôn nhân và gia đình. Lâu nay nhu cầu mang thai hộ là có thật, pháp luật cấm thì người ta ra nước ngoài làm lén lút và âm thầm diễn ra.

Nhiều ý kiến cho rằng không nên cấm việc mang thai hộ vì khát vọng có con là quyền lợi chính đáng của các cặp vợ chồng. Tuy nhiên nếu nó bị biến tướng sang thương mại thì sẽ rất nguy hiểm vì sẽ sinh ra một cái nghề là nghề đẻ thuê và “có tiền mua tiên cũng được”, đi ngược lại truyền thống đạo lý. Nhiều ý kiến đưa ra nên cho phép “mang thai hộ”, nhưng lại cấm “đẻ thuê”. Thực chất của vấn đề là như thế nào?

Đẻ thuê vẫn âm thầm diễn ra

Chỉ cần một click chuột tìm kiếm dịch vụ đẻ thuê trên mạng, sẽ cho hàng triệu kết quả trong đó không thiếu những người phụ nữ vô sinh cần tìm một người mang thai hộ. Nickname hoahong…@yahoo đăng tải với nội dung: “Mình ở Hà Nội, cần tìm người đẻ thuê, giá cả thỏa thuận. Yêu cầu không bệnh tật, đã có con hoặc chưa có con. Ai biết ở đâu có dịch vụ đẻ thuê thì nhắn tin giúp mình nhé. Mình đang rất mong có em bé. Liên hệ mail: hoahong…@yahoo.com”.

Theo nghị định 96/2011/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về khám bệnh, chữa bệnh, từ ngày 15/12/2011, hành vi mang thai hộ có thể phạt tới 30 triệu đồng. Thế nhưng ngoài xã hội, để có được một mụn con quý giá, nhiều cặp vợ chồng vẫn quyết định tìm đến dịch vụ này. Cách đây không lâu, dư luận xã hội ồn ào lên bởi chuyện một đại gia đất Cảng bỏ tiền ra thuê người mang thai hộ với giá xấp xỉ 4 tỉ đồng bao gồm 1 căn nhà 3 tỉ và tiền mặt khoảng 700 triệu đồng, chưa tính đến những chi phí qua lại giữa hai bên. Người được “nhờ” mang thai hộ là một cô ca sĩ trẻ, được đánh giá là gái “lành” trong giới showbiz địa phương.

“Nghề” đẻ thuê từ lâu đã và vẫn tồn tại (Ảnh minh họa)

Cách đây không lâu, vụ 14 cô gái Việt Nam tham gia vào đường dây đẻ thuê tại Thái Lan một lần nữa làm nóng lên vấn đề nhạy cảm này - bởi lẽ nó được khui ra với tầm vóc quốc tế; thế nhưng ngay ở trong nước, “nghề” đẻ thuê từ lâu đã và vẫn tồn tại - bởi một “thị trường” những người hiếm muộn khát con đâu đâu cũng có.

Theo tìm hiểu, hiện giá “cho thuê tử cung” dao động từ vài chục triệu đến vài trăm triệu, thậm chí cả tiền tỷ. Ngoài ra mỗi tháng người nhờ đẻ thuê phải chu cấp tiền ăn uống, thuốc men, khám thai… Vì là dịch vụ chui nên mọi điều không ai dám chắc chắn 100%. Tất cả, từ sự hình thành đến việc an toàn cho sự sống của một sinh linh bé bỏng và kể cả tính pháp lý của hợp đồng… chỉ được “bảo chứng” bởi chữ “tín” giữa những người không quen biết. Nếu chẳng may, người đẻ thuê “lật kèo” thì cũng đành chịu. Biết kiện ai?

Tuy nhiên, thực tế cũng có những trường hợp mang thai hộ hoàn toàn mang tính chất nhân đạo vì có những người không có khả năng mang thai vì một lý do nào đó.

Nhiều ý kiến trái chiều

PGS-TS Nguyễn Việt Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế, Giám đốc BV Phụ sản T.Ư cũng cho rằng: Chúng ta nên sửa luật và cho phép được mang thai hộ như Thái Lan đang thực hiện. Vì đây cũng là quyền của những cặp vợ chồng vì lý do nào đó họ không thể sinh con”. Thực tế cho thấy, khi luật pháp không cho phép, nhiều cặp vợ chồng vẫn làm trái luật khi thuê người mang thai hộ ngay tại Việt Nam hoặc sang Thái Lan thuê.

Nhiều ý kiến cho rằng không nên cấm việc mang thai hộ vì khát vọng có con là quyền lợi chính đáng của các cặp vợ chồng (Ảnh minh họa)

Bác sĩ sản khoa Phạm Thị Thanh Hà, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội cũng cho rằng: Nhiều người phụ nữ bị dị dạng tử cung như không có tử cung, tử cung đôi, phải cắt bỏ tử cung, sức khỏe yếu, bị bệnh tim hoặc bệnh thận thì không thể mang thai. Tuy nhiên nhu cầu giữ gìn hạnh phúc gia đình, nhu cầu có con vẫn là một nguyện vọng chính đáng. Để thực hiện nguyện vọng này, họ không có cách nào khác là phải nhờ người mang thai hộ. Nhưng các bác sĩ Việt Nam không dám làm vì sợ phạm luật. Chính vì vậy, những người có nhu cầu phải “dạt” sang nước khác để làm. Như vậy vừa tốn kém, vừa thất thoát ngoại tệ, mà vẫn không cấm được.

TS Nguyễn Văn Cừ, Phó Khoa Luật dân sự (Đại học Luật Hà Nội) - thành viên tổ biên tập sửa đổi Luật Hôn nhân và Gia đình cho biết, qua các phiên thảo luận, nhiều ý kiến cho rằng nên chấp nhận mang thai hộ. Tuy nhiên, đa phần các ý kiến chưa đồng tình mở rộng phạm vi người mang thai hộ mà chỉ chấp thuận nếu đó là chị em ruột thịt. “Đây là điều hợp lý bởi sẽ tránh được những vấn đề phát sinh phức tạp về tranh chấp đứa trẻ. Tuy nhiên, chưa thể mở rộng đối tượng những người được phép mang thai hộ bởi điều đó dễ gây phát sinh chuyện hợp đồng, kinh doanh”.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cho rằng chỉ nên cho phép những trường hợp đặc biệt và nhân đạo, ví dụ như trường hợp các cặp vợ chồng vô sinh, người vợ không thể mang thai khi đó có thể nhờ chị, em gái… Còn nếu mang thai hộ mang tính chất thương mại sẽ bị cấm. Song phân biệt như thế nào là trường hợp nhân đạo và như thế nào là thương mại là hết sức khó khăn. Ban đầu có thể nhân đạo nhưng sau nhiều năm, người mang thai hộ có thể tống tiền hoặc “đòi” một phần tài sản mà đứa trẻ sẽ nhận được thì phải giải quyết như thế nào? Để tránh những rắc rối này, bà Hà Thị Thanh Vân - Phó Ban Chính sách pháp luật, TƯ Hội Phụ nữ Việt Nam, đề nghị: Đối tượng mang thai hộ cần phải có quy định trước hết phải là người thân trong gia đình, sau đó mới tính tới người khác…

Một vấn đề đặt ra nữa là đứa trẻ có một người mẹ hay hai người mẹ. Tại Việt Nam, xét về nguyên tắc, người nào mang nặng đẻ đau sẽ là mẹ của đứa trẻ. Có thể xác định đứa con về mặt pháp luật và mặt sinh học. Là con sinh học của người mẹ có trứng. Còn theo luật, người mang thai là mẹ của đứa trẻ đó. Vì vậy, nếu cho phép mang thai hộ sẽ phải xác định lại khái niệm về quan hệ mẹ - con trong trường hợp này.

Thực tế đã cho thấy, mang thai hộ vẫn tồn tại và gây ra nhiều hậu quả pháp lý phát sinh không giải quyết được. Vì vậy, nhiều chuyên gia pháp lý cũng cho rằng, luật Hôn nhân và Gia đình sửa đổi cần có những quy định cụ thể theo hướng cho phép mang thai hộ trong những trường hợp đặc biệt và cấm tuyệt đối việc “đẻ thuê”.