Cầu Long Biên: Chứng nhân vô giá của lịch sử

Cầu Long Biên (xây dựng 1899 - 1902) là một chứng nhân quan trọng trong suốt hơn một thế kỷ không chỉ của Hà Nội mà của cả nước.

Sau những tàu chiến và đại bác, cùng với Đường sắt Việt Nam (khởi công xây dựng 1881), nó là chứng tích quan trọng nhất của thành tựu kỹ thuật - công nghiệp châu Âu tràn vào Việt Nam.

Về mặt kiến trúc và kỹ thuật xây dựng, nó là một công trình tuyệt đẹp có giải pháp thiết kế kiểu giàn treo mà trên thế giới hiện chỉ còn 4 cái như vậy, trong đó có tháp Eiffel (có tài liệu ghi cầu Long Biên do chính kỹ sư Eiffel thiết kế), tức đã trở thành một di sản quý hiếm của nhân loại chứ chả riêng gì của Việt Nam và Hà Nội.

Hình dáng lên xuống, uốn lượn giống con Rồng của nó phù hợp một cách tuyệt vời với lịch sử Rồng bay nghìn năm văn hiến của đất Thăng Long.

 Nhóm chiến sĩ đầu tiên qua cầu Long Biên tiến vào tiếp quản Thủ đô ngày 10/10/1954 (trái); Cầu Long Biên bị máy bay Mỹ làm hư hại năm 1972

Về công năng kinh tế - xã hội thì khó đánh giá hết được giá trị to lớn của nó trong sự phát triển của không riêng Hà Nội và các vùng phụ cận, không chỉ miền Bắc mà cả miền Trung, miền Nam, đặc biệt là trong giai đoạn rất dài khi nó là cái gạch nối liền duy nhất bằng đường bộ và đường sắt của phần còn lại của cả nước với Việt Nam phía Bắc sông Hồng và trong một thời gian là cả các nước xã hội chủ nghĩa.

Về lịch sử thì nó là chứng tích lịch sử quan trọng của nhiều giai đoạn: giai đoạn thuộc địa, giai đoạn chiến tranh giữ nước, giai đoạn hoà bình, kiến thiết. Lịch sử cầu Long Biên đặc biệt hào hùng trong chiến tranh giữ nước. Sử sách còn ghi cuộc rút lui bảo toàn lực lượng anh dũng của Trung đoàn Thủ đô và một bộ phận nhân dân qua gầm cầu Long Biên có lính Pháp gác ở trên vào đêm ngày 17 rạng sáng ngày 18/2/1947, sau 2 tháng chiến đấu cầm chân quân Pháp tại Hà Nội.

Thủ tướng Phạm Văn Đồng đến thăm công trường khôi phục cầu Long Biên năm 1973

Cầu Long Biên vào những ngày lịch sử tháng 10 năm 1954 cũng ghi dấu chân những tên lính viễn chinh Pháp rút qua để xuống Hải Phòng vĩnh viễn rời Việt Nam và đón chào đoàn quân chiến thắng trở về tiếp quản Thủ đô. Những năm chiến tranh chống Mỹ, cầu Long Biên là điểm nóng trên tuyến vận tải chiến lược bị không quân Mỹ tập trung đánh phá và phòng không ta tập trung bảo vệ. Cầu vài lần bị địch đánh hỏng nặng và được khôi phục hoàn toàn vào năm 1973.

Trong những năm khó khăn, nó là một trong những biểu tượng của Hà Nội vất vả, lam lũ.

Về văn hoá, nó là chiếc cầu - ký ức, một phần hồn của Hà Nội, của người Hà Nội. Nó là một trong những cái mà nghĩ về Hà Nội, người ta thường nhớ đến. Nó đi vào văn, thơ, họa, ảnh... Nó là cái mà ngộ nhỡ một mai không còn thì giống như một mảnh hồn Hà Nội bị dứt đi.