Hen phế quản: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Hen phế quản là danh từ bệnh học của y học hiện đại bàn về một bệnh lý mạn tính của đường hô hấp hiện đang khiến 3.000 người tử vong mỗi năm, chỉ đứng sau số tử vong do ung thư, vượt lên trên tỷ lệ tử vong do các bệnh tim mạch. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn đọc những thông tin đầy đủ nhất về hen phế quản: nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị.

Hen phế quản là gì?

Theo định nghĩa của GINA (Tổ chức hen toàn cầu), hen phế quản còn gọi là hen suyễn hay bệnh suyễn là bệnh lý viêm mạn tính của phế quản trong đó có sự tham gia của nhiều tế bào và thành phần tế bào.

Cơ chế sinh lý học của bệnh hen phế quản rất phức tạp, về cơ bản có thể mô tả bởi 3 cơ chế:

- Viêm mạn tính đường thở là tình trạng thường xuyên của phế quản ngay cả khi hen phế quản ở người bệnh đã được kiểm soát. Tổn thương mạn tính không thể điều trị khỏi hoàn toàn chính là yếu tố chính khiến hen phế quản có thể tái phát sau nhiều năm khi sức đề kháng của người bệnh giảm và thường xuyên phải tiếp xúc với các yếu tố gây khởi phát hen có trong môi trường .

- Tăng đáp ứng đường thở khi tiếp xúc với các yếu tố khởi phát thì cơ trơn đường thở bị co thắt, tăng tiết nhầy, phù nề niêm mạc đường thở.

- Giới hạn luồng khí là tình trạng diễn ra khi đường thở tăng đáp ứng.

Hen phế quản: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Nguyên nhân gây ra hen phế quản (hen suyễn) theo Tây Y

Nguyên nhân gây ra hen phế quản có thể là kết quả của sự phối hợp nhiều yếu tố nguy cơ, gồm yếu tố bản thân và yếu tố môi trường, cụ thể:

- Ô nhiễm không khí: khói bụi, cháy rừng, than củi, ozon,….

- Các rối loạn hô hấp thường gặp như viêm họng, đau họng, cúm, viêm xoang và viêm phổi...

- Thời tiết thay đổi đột ngột, đặc biệt là không khí lạnh và gió khô

- Thể hiện cảm xúc như cười lớn, phấn khích, sợ hãi, khóc, tức giận hoặc la hét

- Tập thể dục trong không khí lạnh, ô nhiễm, tập quá sức

- Tác nhân dị ứng thông thường dẫn đến bệnh hen phế quản bao gồm gián, nhện, phấn hoa, các loài gặm nhấm và nấm mốc.

- Một số loại thuốc như aspirin và các thuốc chẹn beta là nguyên nhân gây bệnh hen.

Triệu chứng của hen phế quản

4 triệu chứng thường thấy nhất ở bệnh nhân hen phế quản khi lên cơn hen cấp tính gồm ho, khò khè, khó thở, nặng ngực. Khi có nhiều hơn 1 triệu chứng và thời điểm xuất hiện các triệu chứng này thuộc các trường hợp sau thì bạn nên đi khám để được chẩn đoán chính xác bệnh:

- Có nhiều hơn một triệu chứng điển hình hen phế quản

- Triệu chứng xảy ra thay đổi theo thời gian và cường độ

- Triệu chứng thường nặng hơn về đêm hoặc lúc thức giấc

- Triệu chứng thường xuất hiện và trở nặng khi nhiễm vi rút, khi gắng sức, cười, khóc hay tiếp xúc với khói thuốc lá, không khí lạnh, thú nuôi....

- Tiền sử dị ứng

- Tiền sử gia đình có người bị hen dị ứng

- Đáp ứng với thuốc điều trị hen

Điều trị hen phế quản

1. Điều trị cơn hen phế quản cấp tính

Nếu cơn hen phế quản nhẹ hoặc vừa (các triệu chứng chỉ có khi hoạt động, khi gắng sức) cần dùng ngay thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh (phổ biến nhất là Salbutamol dạng hít, xịt):

- Xịt họng 1-2 nhát

Tiếp theo nới lỏng quần áo và ngồi yên trong một giờ và theo dõi xem người bệnh có dễ thở hơn không? Trẻ có giảm khò khè? Có giảm ho? Có bớt nặng ngực không?

- 20 phút sau, nếu vẫn không giảm thì lặp lại lần 2 (2 nhát/lần) liều xịt thuốc giãn phế quản.

- 20 phút vẫn không giảm thì xử trí như cơn hen phế quản nặng.

Nếu cơn hen phế quản nặng (các triệu chứng không giảm hoặc nặng hơn sau khi hít thuốc dãn phế quản, người bệnh khó thở cả khi nghỉ ngơi, không thể nói hết câu) cần gọi điện ngay cho bác sĩ hoặc đưa người bệnh đi đến bệnh viện ngay lập tức, trong khi di chuyển người bệnh đi cấp cứu vẫn tiếp tục xịt 2 liều thuốc giãn phế quản và uống 1 liều thuốc corticoid.

2. Điều trị dự phòng: Điều trị dự phòng hen phế quản là chìa khóa giúp cơn hen cấp tính không tái đi tái lại.

Các thuốc dự phòng hen phế quản bao gồm corticosteroid dạng hít, các thuốc giãn đường dẫn khí (thuốc đồng vận beta 2) tác dụng kéo dài, các kháng thụ thể leukotrien, theophylin, tiotropium,…

+ Thuốc hen thảo dược thường được dùng hiện nay

Thuốc hen thảo dược là chế phẩm duy nhất trên thị trường đã được Bộ Y tế cấp phép là thuốc điều trị hen phế quản, viêm phế quản co thắt, viêm phế quản mạn tính, COPD (không phải thực phẩm chức năng). Thuốc được bào chế dựa theo bài thuốc 1500 tuổi “Tiểu thanh long thang” của Trương Trọng Cảnh; được bào chế trên dây truyền hiện đại đạt tiêu chuẩn của tổ chức Y tế thế giới GMP – WHO cho hiệu quả cao trong điều trị dự phòng hen phế quản.

Thuốc hen thảo dược được bào chế dưới dạng cao lỏng và viên hoàn vừa tiện dùng, dạng viên hoàn không chứa đường thường được sử dụng cho bệnh nhân tiểu đường. Sản phẩm này hiện đã được lưu hành rộng rãi tại hệ thống các nhà thuốc trên toàn quốc và được dùng tại chuyên khoa y học cổ truyền một số bệnh viện.