Trung Quốc dùng 'bẫy nợ' để kiểm soát Biển Đông?

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang phải đối mặt với một cái bẫy bằng các khoản vay vốn từ Trung Quốc.

Trung Quốc dùng 'bẫy nợ' để kiểm soát Biển Đông? - 1

Người dân Philippines biểu tình phản đối nguy cơ mất chủ quyền quốc gia vào tay Trung Quốc. Ảnh: INSIDER

Trong tuần này Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã phải căng sức giải thích một loạt nguồn tiền từ Trung Quốc trước lo ngại về nguy cơ vỡ nợ và thiệt hại lợi ích quốc gia.

Theo hãng tin Insider, Trung Quốc không chỉ đơn giản là đang phát triển các mối liên kết tốt hơn với các quốc gia ở ngoại vi, mang lại cơ hội lớn hơn cho các công ty Trung Quốc ở nước ngoài nhằm thực hiện Sáng kiến Một vành đai Một con đường. Mà đúng hơn, Trung Quốc còn dùng chiến lược “bẫy nợ” này để thực hiện ý đồ độc chiếm vùng Biển Đông, nơi có trữ lượng dầu khí khổng lồ và có tầm quan trọng chiến lược quan trọng đối với khu vực.

"Biển Đông là tuyến giao thông hàng hải quan trọng. Trung Quốc hiện có 80% lượng dầu nhập khẩu qua eo biển Malacca và vùng biển này chứa các tài nguyên quan trọng", theo ông Daniel O'Neill, Phó giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Thái Bình Dương. "Lý do lớn nhất để Trung Quốc tăng cường kiểm soát là vì muốn nắm quyền bá chủ khu vực", ông nói với Business Insider.

Biển Đông chứa khoảng 125 tỷ thùng dầu và 500 nghìn tỷ khối trữ lượng khí đốt tự nhiên, khoảng 3,4 nghìn tỷ USD thương mại vận chuyển đi qua khu vực này mỗi năm, theo Global Risk Insights và khoảng 10% nguồn cung cấp cá toàn cầu được liên kết với khu vực, theo Financial Times.

Ý định của Trung Quốc khi tăng cường hỗ trợ tiền vốn cho Philippines là nhằm gây ảnh hưởng đến chính sách của nước này về vấn đề Biển Đông. Kể từ chuyến thăm của ông Tập Cận Bình vào năm 2016, Trung Quốc đã mở một khoản tín dụng trị giá 9 tỷ USD cho Philippines, phần lớn trong số đó đã dành cho các dự án cơ sở hạ tầng bao gồm các đập thủy điện.

Tuần qua, Tổng thống Duterte đã bị buộc phải bảo vệ quyết định ký các khoản vay với Trung Quốc với các điều khoản được cho là không thuận lợi, có thể thấy Manila có nguy cơ bị thiệt hại trong trường hợp vỡ nợ, theo Bloomberg.

Trung Quốc dùng 'bẫy nợ' để kiểm soát Biển Đông? - 2

Ông Duterte và ông Tập Cận Bình. Ảnh: RAPPLER

Ngày 22-3, Bộ Tư pháp Tối cao Philippines đã chỉ ra rằng Trung Quốc có thể giành quyền kiểm soát các mỏ khí đốt của quốc gia này ở Biển Đông, đặc biệt là các mỏ dầu cốt yếu của Philippines tại vùng biển Reed Bank, nếu Philippines không chấp nhận nghĩa vụ đối với đập Chico. Thỏa thuận đó đã được ký vào tháng 4 năm ngoái và được coi là hình mẫu cho các khoản tài chính tiếp theo, theo Bloomberg.

Do đó, các đảng đối lập ở Philippines đã yêu cầu công bố công khai thỏa thuận cho vay của Trung Quốc mới nhất về xây dựng đập Kaliwa. Bộ Tài chính Philippines sau đó đã làm theo yêu cầu này.

Cách tiếp cận của Trung Quốc là cung cấp tài chính nhằm chia rẽ các nước ASEAN về các vấn đề ở Biển Đông. ASEAN cần sự nhất trí để thông qua các quyết định, có nghĩa là Trung Quốc chỉ cần tác động đến từng quốc gia riêng lẻ cũng đủ để ASEAN không thông qua được quyết định chung nào.

Nhận thức được nhiều nguy cơ khi vay vốn Trung Quốc, Malaysia gần đây đã trở nên thận trọng và cứng rắn hơn trong quan hệ với Trung Quốc sau việc đắc cử bất ngờ của ông Manathir Mohammed 93 tuổi vào năm ngoái.

Trước một cuộc họp với ông Duterte gần đây, Thủ tướng Malaysia nói với Kênh ABS-CBN: "Nếu vay một khoản tiền lớn từ Trung Quốc và không thể trả cũng tức là nằm dưới sự kiểm soát của Trung Quốc, vì vậy Malaysia phải rất cẩn thận với điều đó”, theo Nikkei Asian Review.

Đó là một ví dụ về những gì các nhà phê bình gọi là "ngoại giao bẫy nợ" đã ảnh hưởng đến mối quan hệ của Trung Quốc với Sri Lanka và Lào trong những năm gần đây. Sri Lanka đã cho Trung Quốc một hợp đồng thuê 99 năm trên một cảng chiến lược và đã trở thành một con nợ chịu sự chi phối của Trung Quốc.