Trừng phạt Nga: Các công ty phương Tây đang phải trả giá

Kể từ khi cuộc chiến Nga - Ukraine bùng phát vào tháng 2/2022, các nước phương Tây đã áp đặt một loạt lệnh trừng phạt kinh tế nặng nề nhằm vào Nga. Các biện pháp trừng phạt này được thiết kế để gây áp lực lên chính quyền Nga, buộc nước này phải ngừng hành động quân sự. Tuy nhiên, những lệnh trừng phạt này đã có ảnh hưởng tiêu cực đến các công ty của họ.

Sụt giảm nguồn cung năng lượng

Nga là một trong những nhà cung cấp năng lượng lớn nhất thế giới, đặc biệt là về dầu mỏ và khí đốt tự nhiên. Các lệnh trừng phạt đã khiến nhiều công ty năng lượng phương Tây, bao gồm BP, Shell, và Exxon Mobil, phải rút lui khỏi các dự án tại Nga. Điều này dẫn đến sự giảm sút đáng kể trong nguồn cung năng lượng và làm gia tăng giá cả trên thị trường quốc tế.

Theo một báo cáo từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), các lệnh trừng phạt có thể làm giảm sản lượng dầu mỏ của Nga từ 10% đến 25% vào cuối năm 2024 làm tăng giá dầu, gây ra sự bất ổn trong thị trường năng lượng toàn cầu. Với tính chất là mặt hàng thiết yếu của toàn bộ chuỗi kinh tế toàn cầu, giá dầu khí tăng sẽ kéo theo chi phí sản xuất, lạm phát tăng, đồng thời với suy giảm tiêu dùng, thay đổi cán cân thương mại, ảnh hưởng đến hệ thống tài chính toàn cầu. Đó đều là những tác động xấu mà bất cứ công ty, hay tập đoàn nào dù lớn hay nhỏ đều muốn tránh.

Các nhà lãnh đạo phương Tây quyết tâm trừng phạt Nga nhưng cũng khiến doanh nghiệp của mình lãnh hậu quả.

Việc rút lui khỏi các dự án tại Nga không chỉ gây tổn thất về doanh thu mà còn làm giảm giá trị tài sản trực tiếp của các công ty dầu khí phương Tây. Ví dụ, BP đã phải ghi nhận một khoản lỗ kỷ lục lên đến 25 tỷ USD sau khi rút khỏi thị trường Nga. Tiến sĩ David Fyfe, chuyên gia về năng lượng, nhận định: "Các công ty năng lượng phương Tây đang phải đối mặt với những khoản lỗ lớn và sự bất ổn về nguồn cung. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận mà còn làm giảm khả năng đầu tư vào các dự án mới”.

Mất mát các khoản đầu tư lớn

Ngành tài chính là ngành sớm bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt. Nhiều ngân hàng phương Tây, bao gồm Deutsche Bank, Citigroup, và JPMorgan Chase đã phải ngừng các hoạt động kinh doanh tại Nga và chịu tổn thất lớn trong các khoản đầu tư. Theo báo cáo của Financial Times, các ngân hàng châu Âu đã ghi nhận khoảng 10 tỷ euro lỗ trong quý đầu tiên của năm 2023 do các lệnh trừng phạt của chính họ áp đặt nên các hoạt động kinh tế tại Nga.

BP lập kỷ lục thua lỗ vì buộc phải rời khỏi thị trường Nga.

Các lệnh trừng phạt cũng ảnh hưởng đến hệ thống thanh toán quốc tế. Việc loại bỏ Nga khỏi hệ thống SWIFT (Hiệp hội Viễn thông tài chính liên ngân hàng toàn cầu) đã gây khó khăn cho các giao dịch quốc tế. Điều này không chỉ làm giảm khả năng thanh toán mà còn làm tăng chi phí giao dịch cho các công ty phương Tây. Giáo sư Richard Portes, chuyên gia về kinh tế quốc tế tại Trường Kinh tế London, cho biết: "Việc loại bỏ Nga khỏi SWIFT đã gây ra một cú sốc lớn cho hệ thống tài chính toàn cầu. Các công ty phương Tây phải tìm kiếm các giải pháp thay thế, điều này làm tăng chi phí và giảm hiệu quả kinh doanh”.

Việc loại bỏ nền kinh tế lớn thứ 11 thế giới và cũng là nhà cung cấp 1/6 tổng lượng hàng hóa toàn cầu khỏi hệ thống SWIFT đồng thời diễn ra trong bối cảnh phương Tây đang phải đối phó với việc giá năng lượng cao kỷ lục trước sự tăng mạnh của lạm phát cũng khiến các nền kinh tế phương Tây dễ bị tổn thương hơn.

Về lâu dài, hệ thống tài chính toàn cầu sẽ bị thay đổi mạnh mẽ. Hiện nay, các đối tác tiếp tục làm ăn với Nga đang dần làm quen với Hệ thống nhắn tin tài chính (FSFS) mới của Nga hoặc Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) của Trung Quốc vốn có từ năm 2015. Hai hệ thống này phát triển làm phức tạp thêm hệ thống thanh toán toàn cầu cũng như tăng chi phí đối với các công ty phương Tây khi muốn kết nối với các nền kinh tế khác.

Ngành công nghệ bị ảnh hưởng

Nga là một nguồn cung cấp quan trọng của nhiều nguyên liệu thô cần thiết cho ngành công nghệ, bao gồm palladium và neon. Các lệnh trừng phạt đã gây ra sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng, làm tăng chi phí sản xuất và làm giảm khả năng sản xuất của các công ty công nghệ phương Tây. Theo báo cáo của McKinsey, giá palladium đã tăng hơn 50% kể từ khi các lệnh trừng phạt được áp đặt, làm tăng chi phí sản xuất cho các nhà sản xuất ô tô và thiết bị điện tử. Điều này đã gây ra sự chậm trễ trong sản xuất và làm giảm khả năng cạnh tranh của các công ty phương Tây trên thị trường quốc tế.

Sự vững vàng của kinh tế Nga cho thấy các lệnh trừng phạt đang mất dần tác dụng.

Các công ty công nghệ phương Tây cũng đã mất đi một thị trường quan trọng khi Nga áp đặt các biện pháp trả đũa. Apple, Microsoft và Google đều đã phải tạm dừng hoặc giảm thiểu hoạt động kinh doanh tại Nga, dẫn đến sự sụt giảm doanh thu đáng kể. John Neuffer, Chủ tịch Hiệp hội Công nghệ thông tin (ITA), nhận xét: "Việc mất đi thị trường Nga là một cú đấm mạnh đối với các công ty công nghệ phương Tây. Điều này không chỉ làm giảm doanh thu mà còn làm mất đi cơ hội tiếp cận với một trong những thị trường phát triển nhanh nhất thế giới”.

Ngành sản xuất châu Âu hứng chịu hậu quả

Trước cuộc xung đột Ukraine, 20% các công ty lớn của EU có hoạt động sản xuất tại Nga, sau những lệnh trừng phạt, hơn một nửa trong số này lập tức phải rút đi, gây ảnh hưởng lớn đến các ngành sản xuất quan trọng như chế tạo máy hay ô tô. Ngành công nghiệp ô tô Đức là một trong những ngành bị ảnh hưởng lớn nhất của các lệnh trừng phạt. Nga là thị trường quan trọng của Volkswagen, BMW và Mercedes-Benz. Việc phải ngừng hoạt động tại Nga đã làm giảm sản lượng và doanh thu của các công ty này. Theo số liệu của Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA), sản lượng ô tô của các hãng châu Âu đã giảm khoảng 15% trong năm 2023 do sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng và mất đi thị trường Nga.

Sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng nguyên liệu thô như palladium và nickel cũng đã làm tăng chi phí sản xuất cho ngành sản xuất nói chung. Điều này đã gây áp lực lên giá cả và làm giảm khả năng cạnh tranh của các công ty phương Tây. Martin Winterkorn, cựu CEO của Volkswagen nhận xét: "Các lệnh trừng phạt đã gây ra sự gián đoạn lớn trong chuỗi cung ứng của chúng tôi. Chúng tôi phải đối mặt với chi phí sản xuất tăng cao và sự thiếu hụt nguyên liệu, điều này làm giảm khả năng cạnh tranh của chúng tôi trên thị trường toàn cầu”.

Ngành ô tô Đức thiệt hại nặng nề do phải rời khỏi các nhà máy ở Nga.

Cú đấm với ngành nông nghiệp

Nga là một trong những nhà xuất khẩu lớn nhất thế giới về phân bón và các sản phẩm nông nghiệp. Các lệnh trừng phạt đã làm tăng chi phí nhập khẩu phân bón và các sản phẩm nông nghiệp khác, gây khó khăn cho các nông dân và nhà sản xuất nông nghiệp phương Tây. Theo báo cáo của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO), giá phân bón toàn cầu đã tăng hơn 30% kể từ khi các lệnh trừng phạt được áp đặt. Điều này đã làm tăng chi phí sản xuất và làm giảm lợi nhuận của các nông dân phương Tây.

Thực tế cho thấy, sau khi mất kết nối trực tiếp với Nga, các nước phương Tây đã phải vừa chạy đôn đáo tìm nguồn thay thế, đồng thời vẫn tiếp tục nhập khẩu sản phẩm nông nghiệp Nga qua một bên thứ ba với giá thành cao hơn để đáp ứng nhu cầu nội địa. Theo ghi nhận của Liên minh nông nghiệp châu Âu, bất chấp những lệnh trừng phạt, tháng 9/2023 vẫn ghi nhận con số kỷ lục lên đến 180 nghìn tấn ngũ cốc Nga được nhập khẩu vào EU.

Cấm vận dầu khí Nga khiến châu Âu tốn thêm gần 100 tỷ USD mỗi năm cho nguồn cung thay thế.

Các biện pháp trả đũa của Nga cũng đã ảnh hưởng đến khả năng xuất khẩu của các công ty nông nghiệp phương Tây. Nhiều sản phẩm nông nghiệp phương Tây, bao gồm lúa mì, thịt và sữa, đã bị cấm nhập khẩu vào Nga, gây ra sự giảm sút doanh thu đáng kể. John Smith, chuyên gia nông nghiệp tại Đại học Cornell, cho biết: "Việc mất đi thị trường Nga đã gây ra một cú sốc lớn cho ngành nông nghiệp phương Tây. Nhiều nông dân và nhà sản xuất đã phải đối mặt với sự giảm sút doanh thu và khó khăn trong việc tìm kiếm các thị trường thay thế”.

Theo ước tính của các tổ chức độc lập thì các nền kinh tế phương Tây thiệt hại trung bình 200-400 tỷ USD/năm do các lệnh trừng phạt Nga. Phần lớn con số này đè nặng lên chính các doanh nghiệp tư nhân của họ. Từ sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng, tăng chi phí sản xuất, đến mất đi thị trường quan trọng, các công ty phương Tây đang phải trả giá đắt cho các biện pháp trừng phạt này. Mặc dù mục tiêu của các lệnh trừng phạt là gây áp lực lên chính quyền Nga nhưng những tác động tiêu cực đến nền kinh tế và các công ty phương Tây là không thể phủ nhận. Việc đánh giá và cân nhắc lại các lệnh trừng phạt này là điều cần thiết để đảm bảo rằng các biện pháp này không kéo theo những tác động tiêu cực quá lớn đối với mình nhất là khi thời gian ngày càng kéo dài.