Tìm kiếm người ngoài hành tinh: Phúc hay họa?

Một số nhà khoa học cảnh báo việc gửi thông điệp vào vũ trụ có thể dẫn đến rủi ro rất lớn do chúng ta không biết gì về người ngoài hành tinh

Vào năm tới, các nhà khoa học sẽ gửi thông điệp để tìm kiếm người ngoài hành tinh dựa trên những kiến thức từ toán học và vật lý.

Nội bộ chia rẽ

Trong nửa thế kỷ qua, các nhà thiên văn học đã sử dụng kính viễn vọng khổng lồ để "quét" vũ trụ với hy vọng tìm ra dấu hiệu của sự sống ngoài trái đất. Những người này hình thành một mạng lưới quốc tế có tên Tìm kiếm trí thông minh ngoài trái đất (gọi tắt là SETI). Họ chủ yếu ngồi trong phòng thí nghiệm và phân tích các tần số vô tuyến đến từ không gian nhưng cho đến giờ vẫn chưa thu được kết quả gì.

Điều này không ngăn được Giám đốc Viện SETI (Mỹ) Seth Shostak đưa ra dự báo lạc quan rằng con người sẽ tìm ra dấu hiệu của người ngoài hành tinh trong vòng 2 thập kỷ tới. Song một số nhà khoa học khác thận trọng hơn. Nhà thiên văn học Yervant Terzian đến từ Trường ĐH Cornell (Mỹ), tính toán phải mất ít nhất 1.500 năm nữa chúng ta mới có thể liên lạc với người ngoài hành tinh. Chỉ có điều, không rõ con người có còn tồn tại trên trái đất để giao tiếp được với họ hay không.

Một số nhà thiên văn học SETI đề nghị tiếp cận vũ trụ một cách chủ động và tích cực hơn. Họ hình thành nhóm riêng, gọi là Gửi thông điệp đến trí thông minh ngoài hành tinh (METI), chuyên soạn thảo và gửi thông điệp dành riêng cho người nhận ngoài trái đất, nếu có. Nhân vật nổi bật của nhóm METI là ông Douglas Vakoch, cũng là Chủ tịch Tổ chức METI International (Mỹ).

Ngoài những thách thức về kỹ thuật, ông Vakoch và các đồng nghiệp còn gặp khó khăn do không nhận được sự ủng hộ của không ít nhà thiên văn học SETI khác. Những người này cho rằng việc chủ động liên lạc với người ngoài hành tinh là một ý tưởng tồi.

Một số thành viên của nhóm chống METI, trong đó có nhà vật lý nổi tiếng Stephen Hawking, lập luận chúng ta không biết gì về người ngoài hành tinh nên gửi thông điệp vào vũ trụ có thể dẫn đến rủi ro rất lớn. Nếu người ngoài hành tinh tỏ ra thân thiện, sẽ không có vấn đề gì. Nhưng nếu họ có ý thù địch, đồng nghĩa với việc con người đang mời gọi kẻ địch tới tấn công trái đất. Ông Hawking còn cảnh báo nếu người ngoài hành tinh phát hiện trái đất, họ có thể biến hành tinh xanh thành thuộc địa.

Bất chấp những cảnh báo nói trên, ông Vakoch không có chút gì lo lắng. "Một trong những lý do người ta sợ METI là việc làm điều gì đó dường như nhiều rủi ro hơn là ngồi yên. Khi tìm cách đánh giá những rủi ro và lợi ích của một tình huống có ít hoặc không có dữ liệu thực tế, đầu óc chúng ta trước hết sẽ nghĩ đến những hình ảnh sinh động nhất. Tuy nhiên, những hình ảnh đầu tiên về liên lạc ngoài hành tinh theo chiều hướng khủng khiếp không có nghĩa là chúng có thực" - ông trấn an với trang CNET vào tháng rồi.

Tìm kiếm người ngoài hành tinh: Phúc hay họa? - 1

Ông Seth Shostak dự báo con người sẽ tìm ra dấu hiệu của người ngoài hành tinh trong vòng 2 thập kỷ tới Ảnh: Viện SETI

Còn nhiều thách thức

Vào năm 2018, cộng đồng METI hy vọng sẽ gửi những thông điệp đầu tiên vào không gian. Dù vậy, còn nhiều vấn đề cần giải quyết, chẳng hạn làm thế nào để thiết kế một thông điệp cho một giống loài hoàn toàn không biết gì về ngôn ngữ trên trái đất? Trong 50 năm qua, các giải pháp cho vấn đề này đã được đề xuất, như sử dụng ngôn ngữ toán học, âm nhạc hoặc biểu tượng. Các nhà khoa học SETI cho rằng thông điệp phải bắt nguồn từ toán học và vật lý bởi đây có thể là 2 loại kiến thức chung mà con người và người ngoài hành tinh đều sử dụng. METI cũng đang áp dụng cách tiếp cận này.

Câu hỏi tiếp theo là thông điệp sẽ được gửi đến đâu? Hằng năm, các nhà thiên văn học liên tục khám phá ra nhiều hành tinh quay quanh những ngôi sao khác tại khu vực được xem là có thể sống được. Ông Vakoch cho biết METI International sẽ nhắm tới các ngôi sao ở gần, đặc biệt là những ngôi sao có hành tinh nằm trong khu vực nói trên.

Vấn đề cần quan tâm khác là thông điệp sẽ mang nội dung gì? Cho đến giờ, con người đã nỗ lực thu hút sự chú ý của người ngoài hành tinh bằng nhiều phương thức khác nhau, bao gồm gửi nội dung quảng cáo bánh Doritos, công thức phân tử của rượu, các mẩu quảng cáo của Công ty Craigslist... vào không gian. Ngoài ra, ông Vakoch và các đồng nghiệp còn đang tập trung tìm hiểu xem nên giao tiếp ra sao với người ngoài hành tinh để khi nhận được lời chào đầu tiên từ họ, con người sẽ không bị "đứng hình".

Kế hoạch trên được tiết lộ không lâu sau khi các nhà thiên văn học tại đài quan sát Arecibo ở Puerto Rico ghi nhận những tín hiệu lạ dường như đến từ một ngôi sao cách chúng ta khoảng 11 năm ánh sáng. Ban đầu, họ không giải thích được nguồn gốc những tín hiệu này, dẫn đến phỏng đoán người hành tinh có thể đã gửi chúng.

Tuy nhiên, sau khi phân tích kỹ, các nhà thiên văn học ở Arecibo xác định những tín hiệu này nhiều khả năng bắt nguồn từ một hoặc nhiều vệ tinh địa tĩnh. Điều đó lý giải tại sao các tín hiệu chỉ đến từ Ross 128 bởi đây là ngôi sao nằm gần xích đạo thiên cầu, nơi nhiều vệ tinh địa tĩnh hoạt động.