Thay vì “cai nghiện” hàng nhập khẩu Nga, châu Âu chuyển sự phụ thuộc từ loại này sang loại khác

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Có một sản phẩm vô cùng quan trọng mà hiện tại châu Âu nhập khẩu từ Nga nhiều hơn so với trước khi xung đột ở Ukraine bắt đầu.

Có thể sẽ hơi vô ích khi dành thời gian nói về các lệnh trừng phạt kinh tế và tác động thực sự của chúng đối với diễn biến của cuộc xung đột đang diễn ra. Nhưng, các thị trường tài chính đã bắt đầu tính đến khả năng đạt được một thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine. Giá khí đốt bán buôn đã giảm mạnh trong vài tuần qua. Chỉ trong hai tuần qua, giá khí đốt giao tháng sau của châu Âu đã giảm 22%.

Tuy nhiên, vẫn đáng để suy ngẫm về các lệnh trừng phạt, nếu không vì lý do nào khác thì ít nhất cũng vì chúng gần như chắc chắn đã tác động đến diễn biến của cuộc chiến. Khi cuộc chiến nổ ra, chúng ta được cho biết rằng các lệnh trừng phạt kinh tế sẽ làm suy yếu nền kinh tế Nga, khiến Tổng thống Vladimir Putin khó có thể tiến hành chiến tranh. Chúng ta được thông báo rằng Nga sẽ phải chịu tổn thất trên ít nhất bốn mặt trận – không thể mua hàng hóa từ châu Âu, không thể bán sản phẩm sang châu Âu, bị tịch thu tài sản ở nước ngoài và các nhân vật hàng đầu sẽ phải chịu các hình phạt cá nhân.

Vấn đề là giữa lời hứa và thực tế thực thi lệnh trừng phạt có một khoảng cách rất lớn. Hàng hóa châu Âu vẫn tràn vào Nga với số lượng lớn, chỉ là thông qua "cửa sau" – đi qua các quốc gia ở khu vực Caucasus và Trung Á thay vì trực tiếp. Dầu mỏ của Nga vẫn được xuất khẩu ra thế giới, dù các lệnh trừng phạt có thể đã góp phần làm giá giảm đôi chút.

Phần lớn lượng amoniac nhập khẩu của châu Âu đến từ Nga. (Ảnh: Newssky)

Hệ quả là Nga vẫn có thể thu về hàng tỷ euro từ châu Âu và sử dụng số tiền đó để mua linh kiện (dù là gián tiếp) từ châu Âu. Khả năng tiến hành chiến tranh của Nga dường như không bị suy giảm nhiều như những gì đã được hứa hẹn vào năm 2022. Một ví dụ điển hình có thể thấy nếu ta xem xét kỹ hơn những gì thực sự đã xảy ra. Thoạt nhìn, một lĩnh vực mà các lệnh trừng phạt dường như có hiệu quả là nhập khẩu khí đốt của châu Âu. Trước khi xung đột nổ ra, khoảng một nửa lượng khí đốt nhập khẩu của EU đến từ Nga. Ngày nay, con số đó đã giảm xuống còn khoảng 20%.

Nhưng hãy cân nhắc xem, khí đốt đó chủ yếu được sử dụng vào việc gì. Phần lớn được dùng để sưởi ấm và khi nguồn cung giảm, giá đã tăng vọt. Lĩnh vực tiêu thụ lớn thứ hai chính là công nghiệp, nơi khí đốt được sử dụng để vận hành các nhà máy và làm nguyên liệu đầu vào cho ngành công nghiệp hóa chất. Và điều này đưa châu Âu quay lại với loại "sản phẩm bí ẩn" mà họ đang phải nhập khẩu nhiều hơn so với trước chiến tranh.

Một trong những hóa chất chính được sản xuất từ khí đốt là amoniac, một hợp chất chứa nitơ chủ yếu được sử dụng trong phân bón. Amoniac cực kỳ quan trọng, nếu không có nó, thế giới sẽ không thể nuôi sống khoảng một nửa dân số hiện nay. Và kể từ khi giá khí đốt tăng vọt, châu Âu đã gặp khó khăn trong việc sản xuất amoniac trong nước, buộc phải đóng cửa các nhà máy và thay vào đó phụ thuộc vào nhập khẩu.

Điều này đặt ra một câu hỏi: Phần lớn lượng amoniac nhập khẩu đó đến từ đâu? Ở Anh, nơi đã áp đặt lệnh cấm rõ ràng đối với hóa chất từ Nga, nguồn cung chủ yếu đến từ Mỹ. Nhưng ở châu Âu, phần lớn lại đến từ Nga. Trên thực tế, theo phân tích của chúng tôi về dữ liệu thương mại châu Âu, lượng phân bón chứa nitơ nhập khẩu từ Nga đã tăng kể từ khi xảy ra xung đột Nga - Ukraine. Cụ thể, trong giai đoạn hai năm trước đại dịch (2018-2019), châu Âu nhập khẩu 4,6 triệu tấn, trong khi con số nhập khẩu từ Nga vào giai đoạn 2023-2024 là 4,9 triệu tấn.

Điều này làm dấy lên một mối lo ngại sâu xa hơn: Thay vì giảm bớt sự phụ thuộc vào nhập khẩu từ Nga, liệu châu Âu có đang chuyển sự phụ thuộc của mình từ một loại hàng hóa (khí đốt) sang một loại khác (phân bón)? Câu trả lời ngắn gọn, dựa trên dữ liệu thương mại, là một từ "đúng" khá rõ ràng.