Sự thật đen tối đằng sau vụ băng đảng ma túy đánh bại Vệ binh Quốc gia gây chấn động Mexico?

Việc hủy bỏ lệnh bắt giữ con trai của trùm ma túy Joaqín “El Chapo” Guzmán vào tuần trước đã phần nào hé lộ một sự thật đen tối: dấu hiệu có tay trong của các băng đảng trong bộ máy chính quyền tại Mexico, theo bình luận của cây bút Ed Vulliamy trên tờ Guardian.

Ovidio Guzmán López, con trai trùm ma túy, bị bắt nhưng lại được phóng thích chỉ ít lâu sau

Hôm thứ Năm tuần trước (17.10), các tay súng thuộc băng đảng Sinaloa đã chiếm đóng một thành phố tại Mexico, biến đường phố tại đây thành một bãi chiến trường. Nhiệm vụ của chúng là giải cứu con trai của ông trùm ma túy khét tiếng El Chapo, kẻ đã bị bắt giữ từ năm ngoái và hiện đang ngồi tù chung thân tại Mỹ.

Các sĩ quan cảnh sát đã buộc phải thả ra Ovidio Guzmán López sau khi các thành viên của cartel (danh từ chung chỉ các băng đảng tại Mexico) dựng chướng ngại vật trên đường bằng những chiếc xe bốc cháy, đồng thời tổ chức cuộc vượt ngục cho 51 đồng đảng của chúng.

Đáng chú ý, trận chiến này chỉ diễn ra một tuần sau khi Bộ trưởng nội vụ Mexico, bà Olga Sánchez Cordero, cam kết rằng nước này sẽ sớm được chứng kiến thành quả từ việc triển khai 70.000 lính Vệ binh Quốc gia - một đơn vị quân cảnh mới được thành lập trong năm nay bởi Tổng thống Andrés Manuel López Obrador - được khuếch trương sẽ đủ sức đương đầu với tình trạng bạo lực bùng phát và mức độ giết người kỷ lục tại nước này.

Nhưng vào thứ Hai tuần trước (14.10), 14 sĩ quan cảnh sát đã bị giết hại bởi các tay súng thuộc băng đảng Michoacán. 15 người nữa đã thiệt mạng vào ngay hôm sau, trong một trận hỏa hoạn ở bang Guerrero ở phía nam.

Còn trong một cuộc đụng độ xảy ra hôm 17.10, một binh sĩ và một thường dân đã bị giết cùng với nhiều người khác bị thương tại thành phố Culiacán thuộc bang Sinaloa. Diễn biến vụ việc cho đến nay vẫn còn bị đặt nhiều dấu hỏi.

Chí có 35 người đi vây bắt ông trùm mafia

Cảnh sát ẩn nấp trong các cuộc đấu súng với lực lượng cartel ở Culiacán tuần trước. Ảnh: Guardian.

Trên thực tế, lực lượng Vệ binh Quốc gia chủ yếu mới được triển khai để ngăn chặn các dòng người di cư trong các chính sách chung với Mỹ. Trong khi có hàng trăm vệ binh được điều động để chặn một đoàn xe của người Jamaica ở Tuzantán vào cuối tuần trước, thì đến ngày 18.10, Bộ trưởng An ninh Mexco Alfonso Durazo thừa nhận chỉ có 35 binh sĩ được cử đi bắt giữ Ovidio Guzmán López.

Với biệt danh “Chuột nhắt”, Ovidio là con thứ tư của El Chapo và người vợ thứ hai Griselda López Pérez. Tên này đã bị Mỹ liệt vào danh sách đen từ năm 2001 và bị cáo buộc buôn lậu cocaine vào tháng 2 năm ngoái.

Nhìn bề ngoài, Amlo (tên thường gọi của Tổng thống Obrador) có vẻ như đã phá vỡ được một cartel từ lâu được biết đến với những mối quan hệ thân thiết với giới lãnh đạo Mexico.

Nhưng tại sao chính phủ lại chỉ huy động có 35 binh sĩ để chống lại một ông trùm mafia? Làm sao mà một lực lượng chống ma túy lại có thể bị đối đầu và phải thoái lui một cách nhanh chóng đến vậy? Phải chăng có sự sắp xếp đằng sau, nhưng bởi ai, và như thế nào?

Ngay cả những câu chuyện kể lại cũng đã hàm chứa nhiều bí ẩn. Bộ trưởng Durazo ban đầu tìm cách để người dân Mexico tin rằng đội tuần tra bị nã đạn từ một ngôi nhà, và khi đột kích thì tình cờ phát hiện đây là nơi ẩn náu của Ovidio Guzmán. Sau đó, ông này mới thừa nhận Ovidio đã được thả.

Nhưng Tổng thống Amlo lại mâu thuẫn với chính bộ trưởng của mình, khi xác nhận rằng hoạt động này lại “dựa trên lệnh bắt giữ đối với một tội phạm hình sự.”

Khả năng dàn xếp từ trước

Hai yếu tố khác làm tình hình thêm rối ren: một video clip cho thấy quân đội và các tay súng cartel đập tay nhau chỉ ít lâu sau khi các lực lượng chính phủ bị bao vây và vô hiệu hóa.

Cuộc vượt ngục vừa xảy ra cũng không phải là lần đầu tiên các nhà chức trách đóng vai trò trực tiếp hoặc gián tiếp cho quá trình trốn thoát của các phạm nhân, không chỉ riêng cuộc đào thoát của El Chapo, người thành lập cartel Sinaloa và hiện bị giam giữ ở Mỹ.

Ông trùm El Chapo hiện đang phải thụ án tù chung thân tại Mỹ, trước đó nhiều lần thoát các vụ vây ráp của cảnh sát nhờ có tin báo trước (Ảnh: Alfredo Estrella)

Các băng đảng vốn đã bị phân rã kể từ khi Guzmán bị dẫn độ và kết án, và giờ đang tranh giành ngôi vị lẫn nhau: một phe được dẫn dắt bởi Ismael “El Mayo” Zambada, nhân vật ốm yếu nhưng lão luyện, được cho là đã giao nộp El Chapo cho chính quyền Mỹ, hoặc ít nhất là đã bứt khỏi tầm ảnh hưởng của ông trùm Sinaloa.

Một nhóm khác, vẫn trung thành với Guzmán, được cầm đầu bởi Iván “Los Chapitos” Archivaldo Guzmán Salazar (con trai của El Chapo với người vợ đầu Maria Alejandrina Salazar Hernández) và Ovidio.

Phe thứ ba được cầm đầu bởi Dámaso López, biệt danh “El Licenciado”, hiện đang bị giam ở Mỹ. Nhóm này vốn tách khỏi Jalisco New Generation, một cartel mới nổi sau khi băng Sinaloa của El Chapo mất dần địa bàn hoạt động của mình.

Cuộc tấn công hôm 17.10 vừa qua không phải là phong cách chiến lược thường thấy của El Mayo, mà giống hơn với cách thức điển hình của các con trai El Chapo, những kẻ có chiến thuật táo tợn mà El Mayo thường khinh miệt.

Nhà làm phim người Anh Angus Macqueen, người thâm nhập sâu vào bên trong gia tộc Guzmán hơn bất kỳ phóng viên nước ngoài nào khác, và từng phỏng vấn mẹ của El Chapo, cho biết:

“Đây là cuộc đối đầu công khai đầu tiên giữa chính quyền và tập đoàn Sinaloa. Điều đáng chú ý là tốc độ của hàng trăm thành viên cartel có vũ trang khi đổ bộ vào trung tâm của thành phố này.”

Ovidio Guzman Lopez (trái) và Iván Archivaldo Guzmán Salazar, 2 con trai của El Chapo, hiện vẫn tiếp tục cầm đầu một cartel tại Mexico

Trong cuốn sách Narcoland, nữ ký giả Mexico Anabel Hernández từng mô tả sự tiếp tay của chính phủ trong cuộc vượt ngục năm 2001 của El Chapo và nêu chi tiết mối liên hệ của cartel Sinaloa với giới chóp bu trong chính phủ.

“Những gì xảy ra ở Culiacán thật vô lý,” Anabel cho biết với trang tin The Observer, “Không lý nào chính phủ lại cử có 35 người đi bắt Ovidio. Đó là nhà bạn gái của hắn, và họ đã theo dấu hắn tới đó nhờ thông tin tình báo. Có cảnh sát thành phố và một căn cứ quân sự ở Culiacán; máy bay trực thăng có thể đến dễ dàng từ thị trấn Mazatlán ở gần đó.”

Việc thông đồng với các quan chức ở một mức độ nào đó là đã có xảy ra trong trận hỗn chiến như trên phim hôm 17.10 vừa qua. Theo Anabel, cuộc chiến giữa những cartel được phản ánh thông qua cuộc đối đầu giữa cảnh sát, quân đội và các lực lượng khác.

"Tất cả những gì chúng ta có thể chắc chắn về vụ đào thoát hôm 19.10 là ai đó đã thao túng chính quyền ở Culiacán", nữ ký giả kết luận.