Ông Obama có thể giúp Lào thoát bóng Trung Quốc?

Chuyến thăm lịch sử sắp tới của ông Obama đến Lào có thể là một dấu mốc quan trọng, nhưng sự phụ thuộc kinh tế của Viêng Chăn với Trung Quốc sẽ khiến Lào phải cẩn thận trong việc cân đối tầm ảnh hưởng của Trung Quốc.

Chủ tịch Lào Choummaly Sayasone và Tổng thống Mỹ Barack Obama chụp ảnh tại hội nghị Mỹ-ASEAN tháng 2.2016 (Ảnh: AP)

Chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Barack Obama đến Lào trong tuần này trùng hợp với thời điểm Lào đang đấu tranh để thoát khỏi bóng ảnh hưởng của Trung Quốc.

Trung Quốc đóng một vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi kinh tế của Lào, với các khoản đầu tư hiện tại trị giá 6,7 tỷ USD. Tốc độ tăng trưởng hàng năm của Lào đã tăng lên 7,8%, nâng thu nhập bình quân đầu người lên 1.730 USD vào năm ngoái, phần lớn là nhờ sự đầu tư của Trung Quốc.

Thitinan Pongsudhirak, một nhà khoa học chính trị tại Đại học Chulalongkorn ở Thái Lan nói: "Lào có quan hệ với nhiều nước Asean nhưng Trung Quốc thực sự là đối tác bảo trợ chính."

Và đây là một cái mác mà Lào đang cố gắng gỡ bỏ khi nước này đang tìm kiếm sự cân bằng trong chính sách đối ngoại của mình. Việc Mỹ mở rộng chính sách ngoại giao ở châu Á cũng là một điều thuận lợi cho Lào. Obama sẽ là tổng thống Mỹ đầu tiên đến thăm Lào. Chuyến đi lịch sử của ông sẽ càng làm rõ cuộc tranh giành ảnh hưởng ở Đông Nam Á giữa Mỹ và Trung Quốc.

Chủ tịch Lào Choummaly Sayasone bắt tay Thủ tướng Quốc vụ viện Trung Quốc Lý Khắc Cường tháng 9.2015 (Ảnh: Tân Hoa Xã)

"Lào đang ở một vị trí thách thức, xung quanh đều là các nước láng giềng lớn hơn. Nước này quá nhỏ bé, rất dễ bị ảnh hưởng và can thiệp trong khu vực", Thitinan nói. "Nhưng nước này đang muốn thoát ra. Lào nằm trong quỹ đạo của Trung Quốc nhưng hiện họ đang muốn làm nóng mối quan hệ với Mỹ".

Do ràng buộc kinh tế, việc thoát bóng Trung Quốc sẽ rất khó khăn với Lào. Tại các địa điểm xây dựng của các tỉnh biên giới ở Viêng Chăn, ký hiệu bằng tiếng Trung Quốc xuất hiện ở khắp mọi nơi. Trong các khu kinh tế đặc biệt ở biên giới, tiếng Trung Quốc thậm chí còn là ngôn ngữ chính.

Giao thương hai chiều giữa Lào và Trung Quốc đã tăng từ 1,3 tỷ USD năm 2011 đến 3,6 tỉ USD vào năm 2014, nhưng giảm xuống 2,78 tỉ USD vào năm 2015, một phần do nền kinh tế toàn cầu suy giảm và và hạn chế xuất khẩu gỗ từ Lào.

Đối với các nhà lãnh đạo Lào, đặc biệt là Thủ tướng cầm quyền hồi đầu năm nay, việc tái cân bằng các mối quan hệ trong khu vực là bắt buộc về mặt kinh tế. Lào, quốc gia nắm vai trò chủ tịch ASEAN, tự thấy mình ở một vị trí bấp bênh khi Trung Quốc đang cố gắng gây ảnh hưởng đến các nước ASEAN, kêu gọi sự ủng hộ về yêu sách phi pháp của Trung Quốc trên Biển Đông. Bắc Kinh đã bác bỏ phán quyết của Tòa án quốc tế khi Tòa phủ nhận tuyên bố ngang ngược của Trung Quốc trên vùng biển này.

Trung Quốc đang kêu gọi sự ủng hộ của các nước ASEAN về vấn đề Biển Đông (Ảnh minh họa: Reuters)

Carl Thayer, một chuyên gia phân tích quốc phòng tại trường Đại học New South Wales ở Australia, nói rằng chiến lược chính sách đối ngoại của Lào là để duy trì một mức độ độc lập về ngoại giao. "Tôi không nghĩ Trung Quốc có thể buộc Lào làm bất cứ điều gì Lào không muốn với tư cách chủ tịch ASEAN," ông nói.

Vì thế, thiết lập quan hệ với Mỹ là một ưu tiên trong việc cân đối các biện pháp ngoại giao và kinh tế. Nhưng trái ngược với sự hiện diện kinh tế áp đảo của Trung Quốc, giao thương với Mỹ ở Lào chỉ chiếm 70 triệu USD.

Michael Fuchs, một thành viên cao cấp tại Trung tâm Tiến bộ Mỹ, viết trên tờ New Republic rằng tuy Lào "hoài nghi Mỹ, nhưng nước này vẫn sẵn sàng có mối quan hệ thân thiết hơn với Washington". Fuchs nói việc “làm thân” với Mỹ có mục đích sâu xa hơn là chống lại ảnh hưởng của Trung Quốc. Mỹ có nhiều lĩnh vực hấp dẫn như đầu tư kinh doanh, giáo dục và một "mô hình cho nhân quyền và dân chủ" dành cho các quốc gia như Lào.

Tuy Lào hoài nghi Mỹ, nhưng nước này vẫn sẵn sàng có mối quan hệ thân thiết hơn với Washington (Ảnh: Reuters)

Thitinan của đại học Chulalongkorn nói rằng để chống lại sự ảnh hưởng của Trung Quốc, mối quan hệ dài hạn mà Lào nên tập trung vào chính là với Nhật Bản, một nhà tài trợ lớn trong phát triển khu vực và tiến hành "rất nhiều hành động mạnh mẽ".

"Mỹ sẽ thay đổi rất nhiều thứ khi Obama đến thăm Lào trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc," ông nói. "Nhưng về lâu dài, mối quan hệ Nhật Bản-Trung Quốc mới là quan trọng. Nếu Lào muốn đòn bẩy, thì họ nên dựa vào Nhật Bản. "