Nước sông Mekong xuống thấp chưa từng có và nghi vấn những con đập ở TQ

Ở thời điểm này trong năm, sông Mekong ở Thái Lan lẽ ra phải dâng lên từ từ cùng với mùa mưa, đem đến cho ngư dân những mẻ cá lớn.

Ngư dân Thái Lan ngày càng gặp khó khăn hơn.đánh bắt cá trên sông Mekong.

Theo Reuters, trên thực tế, mực nước sông Mekong ở Thái Lan đã rơi xuống mức thấp chưa từng có và cá nếu có cũng rất bé.

Các nhà khoa học và người dân sống dọc sông Mekong đang lo ngại đợt hạn hán nghiêm trọng nhất trong nhiều năm qua càng trở nên trầm trọng do các con đập ở đầu nguồn của Trung Quốc. Những con đập này khiến người ta lo ngại về sự thay đổi vĩnh viễn trên dòng sông là nguồn sống của những vùng trồng lúa quan trọng nhất Đông Nam Á.

Lời hứa của Trung Quốc về việc xả thêm nước từ đập thủy điện để giảm bớt khủng hoảng chỉ làm gia tăng những lo ngại về việc những dòng chảy tự nhiên bị phá vỡ vĩnh viễn. Cộng đồng dân cư ở nhiều quốc gia Đông Nam Á đã sống dựa vào sông Mekong trong nhiều thế hệ qua.

“Trung Quốc ngày nay đã hoàn toàn kiểm soát nguồn nước”, ông Premrudee Deoruong thuộc Nhóm Giám sát Đầu tư Đập thủy điện ở Lào, một tổ chức về môi trường, nhận định.

Tại tỉnh Nakhon Phanom ở đông bắc Thái Lan, nơi dòng sông tạo thành biên giới với Lào, mực nước của sông Mekong đã rơi xuống ngưỡng dưới 1,5 mét. Điều đáng báo động là độ sâu trung bình thông thường trong năm tại cùng khu vực là 8 mét.

“Những gì tôi thấy năm nay tôi chưa từng trải qua trước đây”, Sun Prompakdee, một ngư dân đánh bắt cá tại làng chài Ban Nong Chan trong gần như toàn bộ 60 năm cuộc đời, nói. “Giờ đây, chúng tôi chỉ đánh bắt được những con cá nhỏ vì mực nước xuống thấp”.

Không thể phủ nhận mực nước giảm mạnh trong năm nay một phần do hạn hán. Lượng mưa trong 60 ngày qua đã giảm hơn 40% so với cùng kỳ các năm trước.

Vai trò của đập thủy điện Trung Quốc ở thượng lưu

Đập thủy điện Xiaowan Trung Quốc xây dựng trên thượng nguồn sông Mekong và là con đập cao nhất thế giới.

Nhưng mực nước thấp kỷ lục như trên còn là do các đập thủy điện ở đầu nguồn đã chặn nguồn nước vào thời điểm sông Mekong cần nước nhất. Đập thủy điện Jinghong của Trung Quốc cho biết hồi đầu tháng 7 rằng, lượng nước xả từ đập này sẽ giảm một nửa để phục vụ việc bảo trì lưới điện.

Vài ngày trước, Mekong Butterfly, nhóm dân sự Thái Lan chuyên nghiên cứu tác động của những con đập được xây dựng dọc sông Mekong nói 8 con đập ở Trung Quốc là "thủ phạm" chính khiến mực nước sông xuống thấp kỷ lục. Nhóm này ước tính các đập Trung Quốc đã chặn tổng cộng 40 tỷ m3 nước để sử dụng cho sản xuất điện, tưới tiêu và các mục đích khác, gây ra dòng chảy bất thường.

Đập thủy điện Xayaburi đang được công ty Thái Lan xây dựng tại Lào nhằm tạo thêm nguồn cấp điện, cũng bắt đầu lấy nước chạy thử vào ngày 15.7.

“Đó là dấu hiệu cho thấy những khó khăn trong việc khởi động và vận hành các dự án lớn trong một hệ thống dễ bị ảnh hưởng bởi những thay đổi bởi mùa vụ. Các tác động của biến đổi khí hậu cũng trở nên rõ ràng hơn”, nhà nghiên cứu Brian Eyler, tác giả cuốn sách “Những ngày cuối của sông Mekong”, nói.

Đó là một cơn ác mộng mà những quốc gia ở hạ nguồn như Thái Lan, Lào, Campuchia và Việt Nam phải đối mặt. Hàng hàng triệu người đang sống nhờ vào con sông vốn mang lại sự trù phú cho các vương quốc cổ đại từ xa xưa.

Đối mặt với tình trạng thiếu nước tại các thành phố và cánh đồng, Thái Lan đã đề nghị các nông dân ngừng trồng thêm lúa. Bộ Ngoại giao Thái lan nói trên Reuters rằng họ cũng triệu đại sứ Trung Quốc để “thảo luận phương án giải quyết khủng hoảng sông Mekong”.

Những mối lo ngại trong tương lai

Cá đánh bắt được ở sông Mekong càng ngày càng nhỏ.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Thái Lan không phản hồi đề nghị bình luận về cuộc gặp, cũng như tình trạng thiếu nước trên sông Mekong.

Chỉ 2 tuần trước cuộc khủng hoảng, đại sứ quán Trung Quốc đã ra một tuyên bố hứa lưu tâm tới con sông khi nói “sông Mekong thể hiện việc gắn kết tự nhiên của sự tương trợ lẫn nhau”.

Cả Trung Quốc và Lào đều đồng ý xả thêm nước để giải quyết tình trạng thiếu nước hiện nay, Bộ Ngoại giao Thái Lan cho biết. Kể từ đó, mực nước tại Nakhon Phanom đã bắt đầu tăng lên.

Nhưng các nhà hoạt động vì môi trường nói rằng tình trạng thiếu nước đột ngột là một dấu hiệu cảnh báo về tương lai của Mekong và cả hệ sinh thái ở dòng sông này.

Theo Trung tâm Stimson ở Washington, 11 con đập của Trung Quốc trên sông Mekong tạo ra hơn 21.300 MW điện. Kế hoạch xây dựng thêm 8 con đập khác ở lưu vực và các nhánh sông cũng tạo ra thêm tới 6.000 MW điện.

Các đập thủy điện ở Lào nhỏ hơn và tổng cộng tạo ra chưa đến 5.700 MW điện. Nhưng có nhiều con đập khác đang được lên kế hoạch xây dựng, tổng cộng lên tới 300 con đập lớn nhỏ để nâng sản lượng điện tạo ra lớn hơn ở Trung Quốc.

“Các quốc gia đang sử dụng sông Mekong với một mục đích duy nhất là thủy điện. Những mục đích sử dụng khác đang bị xem nhẹ”, Pianporn Deetes đến từ tổ chức Các con sông thế giới nói.

Không còn cách nào khác, các ngư dân của tỉnh Nakhon Phanom, Thái Lan đã phải dùng những loại lưới nhỏ hơn để đánh bắt các loài cá nhỏ hơn. Họ đi đánh bắt ít hơn và cũng kiếm tiền cũng ít hơn.

“Tôi ước gì hình thái theo mùa có thể trở lại để cá đẻ trứng như trước kia”, ngư dân Chai Haikamsri, 47 tuổi, nói. “Tôi ước các con đập không làm cản trở điều này nữa”.