Ngừng bắn ở Biển Đen: Chuyên gia nói Nga có lợi hơn Ukraine

Mỹ hoan nghênh thỏa thuận ngừng bắn ở Biển Đen sau cuộc họp kéo dài 12 giờ với phái đoàn Nga tại Riyadh (Ả Rập Saudi). Nhưng ở Ukraine, sự phấn khởi không nhiều.

Binh sĩ Ukraine sử dụng tên lửa phòng không vác vai trên tàu tuần tra ở Biển Đen vào ngày 18/12/2023. Ảnh: AFP.

Theo tờ Kyiv Independent, thỏa thuận này thiếu những đảm bảo quan trọng mà Ukraine cần, bao gồm việc bảo vệ các cảng biển quan trọng khỏi các cuộc tấn công của Nga, cũng như mở lại cảng Mykolaiv đang bị phong tỏa. Theo các chuyên gia, thỏa thuận do Mỹ và Nga đàm phán có lợi hơn đối với Moscow.

Washington, Kiev và Moscow bước đầu nhất trí ngừng bắn ở Biển Đen để “loại bỏ việc sử dụng vũ lực” và ngăn chặn việc sử dụng tàu thương mại cho mục đích quân sự. Đổi lại, Mỹ sẽ giúp khôi phục xuất khẩu phân bón và nông sản của Nga ra thị trường thế giới.

“Đây chắc chắn không phải điều Ukraine cần”, ông Serhiy Vovk, Giám đốc Trung tâm Chiến lược Giao thông vận tải ở Kiev, nhận định. “Chúng tôi cần bảo vệ hạ tầng cảng biển khỏi tên lửa và máy bay không người lái, nhưng trong tuyên bố của Nhà Trắng không có một từ nào nhắc đến điều này”.

Vài ngày trước khi các bên đạt thỏa thuận, Nga đã tập kích dữ dội thành phố cảng Odessa ở Biển Đen với hàng chục tên lửa tầm xa và máy bay không người lái (UAV).

Ukraine thiệt thòi?

Từ khi xung đột nổ ra, Nga được cho là đã phá hủy hoặc làm hư hại 385 cơ sở hạ tầng cảng, khiến hoạt động của các cảng Ukraine bị gián đoạn. Hoạt động ở Odessa – cảng biển duy nhất còn hoạt động của Ukraine – trung bình bị tấn công ba ngày mỗi lần từ tháng 1 đến tháng 2/2025.

Nga cũng đã phong tỏa cảng Mykolaiv từ năm 2022. Đây là một trong những cảng biển lớn nhất của Ukraine, gây thêm chi phí hậu cần cho các nhà sản xuất nông nghiệp. Hiện tại, nông dân Ukraine chỉ có thể xuất khẩu hàng hóa thông qua ba cảng: Pivdennyi, Chornomorsk và Odessa.

Thiệt hại sau khi Nga không kích kho chứa ngũ cốc của Ukraine gần sông Danube vào ngày 16/8/2023. Ảnh: Kyiv Independent.

Vẫn có những tuyên bố mâu thuẫn về thời điểm bắt đầu thực thi lệnh ngừng bắn. Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố có hiệu lực ngay từ hôm nay, trong khi Điện Kremlin nói rằng thỏa thuận chỉ được thực hiện khi Mỹ dỡ bỏ trừng phạt ngân hàng Nga liên quan hoạt động xuất khẩu nông sản.

Sau khi Nga rút khỏi Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen do Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian vào tháng 7/2023, quân đội Ukraine đã thiết lập tuyến đường thương mại riêng qua biển. Tuyến đường này đóng vai trò quan trọng giúp nền kinh tế Ukraine vận hành, cho phép tàu hàng di chuyển an toàn bằng cách đi sát bờ biển Bulgaria và Romania dưới sự hộ tống của Hải quân Ukraine.

Những cuộc tấn công bằng thiết bị không người lái trên biển của Ukraine cũng đã đánh chìm nhiều tàu Nga, buộc hạm đội Nga phải rút về phía đông, xa khỏi các cảng Crimea, tạo ra một vùng đệm an toàn.

 Theo Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov, Nga sẽ vi phạm thỏa thuận mới nếu điều động tàu chiến quay trở lại Crimea. Ông cảnh báo Ukraine sẽ coi đây là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. “Nếu hải quân Nga quay lại Sevastopol (Crimea), Ukraine sẽ đối mặt với nhiều rủi ro”, ông Vovk đồng tình.

Lo ngại từ châu Âu

Mỹ và Nga đã tiến hành đàm phán mà không có sự tham gia của các đồng minh châu Âu, dù Romania và Bulgaria – hai quốc gia giáp Biển Đen – lo ngại rằng hạm đội Nga có thể lại giành quyền kiểm soát khu vực.

Những nước này cũng nên được tham gia đàm phán để đảm bảo an toàn trên biển, ông Vovk nhấn mạnh. Trước đó, Nga từng tấn công tàu thuyền gần lãnh hải Romania, thậm chí làm hư hại một tàu của nước này vào tháng 7/2023.

Lực lượng tuần duyên Ukraine chuẩn bị kiểm tra một tàu chở hàng cỡ lớn. Ảnh: AFP.

“Tôi lo ngại rằng thỏa thuận này có thể đang chuyển từ một giải pháp nhằm bảo vệ xuất khẩu của Ukraine sang một cuộc chơi địa chính trị rộng lớn hơn, mà không có đồng minh của Ukraine tại bàn đàm phán”, Andrii Pidhainyi, đồng trưởng nhóm Thực hành Giao thông và Cơ sở hạ tầng tại công ty luật Ukraine Arzinger, nhận định.

Điểm sáng duy nhất

Từ khi thiết lập tuyến hàng hải riêng, Ukraine đã có thể xuất khẩu không chỉ thực phẩm mà còn cả quặng sắt – sản phẩm công nghiệp quan trọng giúp nền kinh tế duy trì hoạt động. Trước đó, Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen chỉ cho phép xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp.

Điểm tích cực là Ukraine không phải quay lại điều khoản cũ của sáng kiến này mà vẫn có thể tiếp tục xuất khẩu kim loại và khoáng sản.

Tuyến hàng hải riêng đã giúp Ukraine tăng xuất khẩu gần 60% so với thời kỳ áp dụng thỏa thuận ngũ cốc, đạt 92 triệu tấn vào năm ngoái, theo Trung tâm Công nghiệp Giao thông vận tải. Trong đó, xuất khẩu quặng sắt đạt 33,7 triệu tấn, tăng 89,9% so với năm 2023, theo GMK Center – công ty tư vấn ngành luyện kim.

“Tuyến đường hiện tại nhanh chóng và hiệu quả hơn so với khi  sáng kiến ngũ cốc có hiệu lực”, Bogdan Kostetskyi, đối tác điều hành tại công ty tư vấn Barva Invest, cho biết.

Ông Kostetskyi nói mặc dù không thấy “nhiều lợi ích rõ ràng đối với Ukraine” trong thỏa thuận mới, nhưng ít nhất, nó không cho phép Nga trực tiếp kiểm tra tàu thuyền di chuyển ở Biển Đen. Trước đây, các thanh tra Nga thường kéo dài quá trình kiểm tra với lý do tìm kiếm vũ khí, gây ra sự chậm trễ nghiêm trọng.

Nga - Mỹ không thể ra tuyên bố chung sau cuộc hội đàm về Ukraine

Mỹ và Nga không thể đưa ra tuyên bố sau các cuộc đàm phán về lệnh ngừng bắn ở Ukraine, hãng thông tấn Interfax đưa tin, dập tắt hy vọng rằng hai bên...

Bấm xem >>