"Mỹ sẽ quay trở lại với Hiệp định CPTPP thời Tổng thống Barack Obama"

Hoa Kỳ sẽ quay lại Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Đó là nhận định của nhà kinh tế học Mỹ Stephen Roach.

Cùng với việc ông Joe Biden được tuyên bố là người chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ, nhiều người đã thảo luận về những thay đổi mà chính quyền của nhà lãnh đạo này có thể mang lại cho quan hệ Trung - Mỹ.

Các nhà hoạch định chính sách và các nhà phân tích trên khắp thế giới đang suy đoán việc ông Joe Biden sẽ sử dụng những chính sách và công cụ nào để đối phó với Trung Quốc. Ngày 17/11, phóng viên của Thời báo Hoàn Cầu, phiên bản điện tử của Nhân Dân Nhật báo – cơ quan phát ngôn của ĐCSTQ đã có cuộc phỏng vấn với nhà kinh tế học Stephen Roach, thành viên cấp cao tại Viện Jackson về Các vấn đề Toàn cầu của Đại học Yale và là chuyên gia về quan hệ kinh tế Hoa Kỳ - Trung Quốc.

Ông Stephen Roach đã nêu quan điểm, phân tích và những dự đoán của mình về quan hệ Mỹ - Trung dưới thời Joe Biden. Để có được những hiểu biết sâu sắc, đa chiều về định hướng tương lai của cả hai nền kinh tế lớn nhất nhì thế giới Hoa Kỳ và Trung Quốc, báo Giao Thông lược dịch bài phỏng vấn, giúp bạn đọc có thêm tư liệu tham khảo.

Chiến thắng của ông Joe Biden có phải là bước ngoặt cho mối quan hệ căng thẳng Mỹ-Trung không? Biden sẽ quay lưng lại với cách tiếp cận như búa tạ của chính quyền Trump đối với Trung Quốc ở mức độ nào?

Tổng thống Mỹ Donald Trump trong chuyến thăm Trung Quốc - ảnh tư liệu Business Insider.

Ông Stephen Roach: Tôi không nghĩ đó là một bước ngoặt. Tuy nhiên, tôi cho rằng đó là một cơ hội để sử dụng một cách tiếp cận khác trong việc can dự với Trung Quốc. Dưới thời chính quyền Biden, đối thoại với Trung Quốc sẽ minh bạch hơn, dễ đoán hơn và kỷ luật hơn.

Biden sẽ không sử dụng Twitter và phương pháp tiếp cận thuế quan để đe dọa hoặc giải quyết những lo ngại của Mỹ với Trung Quốc.

Nhưng, các vấn đề cơ cấu đã được đặt ra trong chính quyền Trump - quyền sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, an ninh mạng và việc Trung Quốc tuân thủ các điều khoản của WTO - sẽ vẫn còn trên bàn và tiếp tục là trọng tâm trong những nỗ lực không ngừng của Hoa Kỳ, một thỏa thuận mang tính xây dựng với Trung Quốc chắc chắn sẽ được khởi sự.

Tôi hy vọng rằng cách tiếp cận kỷ luật này sẽ hiệu quả hơn nhiều trong việc đạt được mối quan hệ được cải thiện giữa hai quốc gia chúng ta.

Liệu Joe Biden có hàn gắn quan hệ thương mại và giảm leo thang chiến tranh thương mại? Nếu không, liệu Biden có đề xuất các mức thuế quan mới mà chính ông đã từng nói rằng ông không có kế hoạch xóa bỏ các mức thuế hiện hành không?

Nhà kinh tế học Stephen Roach.

Ông Stephen Roach: Cuộc chiến thuế quan là một sai lầm lớn. Mặc dù nó đã dẫn đến cái gọi là thỏa thuận thương mại Giai đoạn I, nhưng cách tiếp cận đó là thiếu sót nghiêm trọng. Chúng tôi đã thâm hụt thương mại hàng hóa với 102 quốc gia vào năm ngoái.

Giai đoạn I là một nỗ lực song phương nhằm giải quyết vấn đề đa phương của Mỹ. Kinh tế học đơn giản cho bạn biết rằng cách tiếp cận này sẽ không hiệu quả. Joe Biden và các cố vấn của ông nhận thức được điều đó.

Tôi nghĩ rằng họ sẽ rời khỏi khuôn khổ Giai đoạn I do Mỹ và Trung Quốc đàm phán và cố gắng tìm ra cách tiếp cận khả thi hơn để đối phó với sự mất cân bằng thương mại giữa hai quốc gia.

Cuối cùng sẽ được giảm thuế quan. Chúng tôi đã học được từ lịch sử và chúng tôi đã học được từ việc theo dõi tác động của vòng thuế quan hiện tại, rằng đây không phải là một cách tiếp cận khả thi để giải quyết các tranh chấp thương mại. Nếu không được kiểm soát, thuế quan có thể dẫn đến thiệt hại cho cả hai quốc gia ở cả hai bên xung đột.

Cách tiếp cận thay thế mà tôi mong đợi sẽ là một hiệp ước đầu tư song phương. Đây là một trong những khuôn khổ tốt nhất cho việc mở cửa thị trường lẫn nhau giữa hai nước. Bắc Kinh có thể mở cửa thị trường Trung Quốc cho các công ty Mỹ, cũng như Washington mở cửa thị trường Mỹ cho các công ty Trung Quốc.

Ông Robert Lighthizer - ảnh Politico.

Điều này sẽ dựa trên các quy tắc có thể thực thi và minh bạch quản lý việc tiếp cận thị trường lẫn nhau. Chúng tôi đã gần đạt được thỏa thuận về một hiệp ước đầu tư song phương dưới thời chính quyền Tổng thống Barack Obama nhưng rất tiếc các cuộc đàm phán đó đã bị dừng lại ngay sau khi Tổng thống Trump nhậm chức vào năm 2017.

Cả Mỹ và Trung Quốc đều muốn mở rộng xuất khẩu và cơ hội tăng trưởng. Trung Quốc hiện đang rất tập trung vào cái mà họ gọi là chính sách "Hướng ngoại" cấp cao hơn để thực hiện điều này.

Sẽ dễ dàng hơn nhiều cho Trung Quốc đạt được mục tiêu này cũng như Mỹ để đạt được các kết quả tương đương về tiếp cận thị trường vào Trung Quốc, trong cấu trúc của hiệp ước đầu tư song phương so với áp lực của cuộc chiến thương mại hiện nay.

Khi các cuộc đàm phán thương mại Mỹ-Trung tiếp tục dưới thời chính quyền Joe Biden, tôi có thể đảm bảo với bạn rằng phía Mỹ sẽ không do Robert Lighthizer dẫn đầu. Ông Joe Biden sẽ có thể thu hút nhiều đảng viên Đảng Dân chủ có trình độ tốt, những người đã tích cực tham gia vào các vấn đề liên quan đến thương mại trong quá khứ.

Cuộc chiến công nghệ sẽ tiếp tục hay leo thang? Thái độ của ông ấy (Joe Biden) với Huawei và các công ty công nghệ Trung Quốc khác như thế nào?

Tập đoàn Huawei đã thành mục tiêu của căng thăng Mỹ - Trung - ảnh Independent Australia.

Ông Stephen Roach: Các cáo buộc chống lại Huawei dựa trên giả định rằng Huawei sẽ sử dụng nền tảng 5G của mình như một phương pháp giám sát cửa sau đối với các công dân và công ty của Hoa Kỳ.

Đó là những giả định chưa từng được kiểm chứng bằng chứng cứ độc lập theo yêu cầu của tòa án luật của Hoa Kỳ. Nếu chúng tôi chọn theo đuổi áp lực mà Hoa Kỳ đang đặt lên Huawei và chuỗi cung ứng của nó, thì với chính quyền Joe Biden, quyết định đó hy vọng sẽ được dựa trên bằng chứng vững chắc hơn là giả định.

Chúng tôi cần phải rất minh bạch trong việc trình bày bằng chứng đó để chắc chắn rằng những cáo buộc này là đúng. Tôi nghĩ rằng chính quyền Donald Trump đã tận dụng cái gọi là “danh sách thực thể” để chặn Huawei và một loạt chuỗi cung ứng nước ngoài của họ tham gia vào các doanh nghiệp công nghệ của Mỹ.

Nhưng, “danh sách thực thể” không bao giờ được thiết kế để sử dụng như một công cụ gây áp lực chính trị. Chính quyền của ông Trump đã nhiều lần sử dụng công cụ này.

Tính minh bạch là hoàn toàn quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp này. Chúng tôi đã đưa ra một số cáo buộc chống lại Trung Quốc - từ việc ép buộc chuyển giao công nghệ đến việc đánh cắp tài sản trí tuệ đến việc sử dụng không công bằng chính sách công nghiệp.

Thật không may, những cáo buộc này không dựa trên bằng chứng mạnh mẽ. Hoa Kỳ là một quốc gia có nền tảng vững chắc dựa trên nền tảng pháp quyền. Và pháp quyền của chúng tôi yêu cầu rằng các cáo buộc phải được hỗ trợ bằng chứng cứng.

Tôi hy vọng, dưới thời chính quyền Joe Biden, các cáo buộc về các hành vi buôn bán không công bằng của Trung Quốc hoặc bất kỳ quốc gia nào khác sẽ được xem xét cẩn thận để xác định tính hợp lệ của bất kỳ bằng chứng nào.

Ông nghĩ Joe Biden có thể thực hiện những biện pháp nào để kiềm chế nền kinh tế Trung Quốc sau khi lên nắm quyền?

Mỹ và Trung Quốc liệu có hết đối đầu dưới thời Joe Biden.

Ông Stephen Roach: Tôi nghĩ từ “kiềm chế” (contain)" là từ sai. Theo định nghĩa, từ “kiềm chế” đề cập đến một mối quan hệ đối nghịch. Nó tạo ra xung đột giữa hai quốc gia và đóng vai trò của chính nó trong việc tạo ra mối lo ngại giữa hai nước.

Đúng vậy, công chúng Mỹ ngày càng lo ngại về các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông, Biển Hoa Đông và Sáng kiến Vành đai và Con đường. Đây đều là những lo ngại mà Trung Quốc cần lưu tâm hơn khi nước này tiếp tục thực hiện các chính sách hướng ra bên ngoài.

Nhưng, tôi hy vọng chúng ta có thể giải quyết những vấn đề này giữa Hoa Kỳ và Mỹ hơn là biến cuộc đối đầu thành trạng thái một nước cố gắng kìm hãm sự tăng trưởng kinh tế quan trọng của nước kia.

Liệu Mỹ hay Trung Quốc sẽ dẫn đầu thế giới về phục hồi kinh tế sau hậu quả của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và thời kỳ hậu đại dịch?

Mỹ hiện là quốc gia có số người nhiễm và chết nhiều nhất vì đại dịch COVID-19.

Ông Stephen Roach: Nền kinh tế thế giới cần sự phục hồi từ cả Mỹ và Trung Quốc. Trong thời gian đại dịch như hiện nay, Trung Quốc có cách tiếp cận rất khác so với Mỹ. Trung Quốc tập trung rất nhiều vào việc thực hiện các biện pháp đặc biệt để ngăn chặn virus, coi đây là điều đầu tiên cần làm và thứ hai là phục hồi và duy trì tăng trưởng nền kinh tế.

Tuy nhiên, chúng tôi ở Mỹ đã làm theo cách khác. Chúng tôi đã không làm tốt công việc ngăn chặn virus và chúng tôi đã sử dụng chính sách tài chính và tiền tệ tích cực để cố gắng bù đắp những thiếu sót trong các biện pháp y tế công cộng. Tôi lo sợ là điều đó sẽ không hiệu quả bởi vì chúng tôi đang có một lượng lớn bệnh nhân nhiễm COVID-19 ở Mỹ.

Giai đoạn bùng phát COVID-19 mới này một lần nữa có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho nền kinh tế của Hoa Kỳ, như đã xảy ra vào mùa Xuân năm ngoái. Điều tôi hy vọng nhất đối với Joe Biden là ông ấy sẽ rất nghiêm túc, nghiêm túc hơn nhiều so với Tổng thống Trump, trong việc giải quyết vấn đề virus.

Tôi không nói rằng chúng tôi sẽ làm chính xác những gì Trung Quốc đã làm. Tuy nhiên, hy vọng rằng chúng tôi sẽ quyết tâm hơn trong việc ngăn chặn virus thông qua cách xa xã hội, đeo khẩu trang và có thể thông qua việc hạn chế các hoạt động ngoài trời khi sự lây nhiễm đang gia tăng. Điều đó sẽ rất quan trọng trong việc chữa lành nền kinh tế của chúng ta. Và khi đó nền kinh tế Mỹ và Trung Quốc sẽ cùng nhau tạo động lực mạnh mẽ cho nền kinh tế toàn cầu.

Hiện tại, Trung Quốc đang đóng vai trò thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu mạnh hơn nhiều so với Mỹ. Nếu Mỹ thành công trong việc kiểm soát virus, nước này sẽ có vị thế tốt hơn để tiếp tục vai trò là động cơ tăng trưởng toàn cầu.

Ông đã từng nói đồng đô la Mỹ (USD) sẽ "đổ vỡ nhanh và mạnh hơn" và "đồng USD vẫn là đồng tiền chính được định giá cao nhất trên thế giới.". Tại sao ông cho rằng đồng USD sẽ suy yếu? Ông Joe Biden sẽ cứu được nó hay không?

Bầu cử ở Mỹ cơ bản đã kết thúc - chỉ còn chờ kết quả khiến kiện và công bố chính thức.

Ông Stephen Roach: Tôi nghĩ rằng lực lượng chính trong công việc sẽ là sự suy giảm mạnh tiết kiệm trong nước của Hoa Kỳ do thâm hụt ngân sách của chính phủ ở mức lớn. Điều này có thể cũng xảy ra tương đương dưới thời chính quyền Joe Biden, nếu không muốn nói là lớn hơn khả năng dưới thời Tổng thống Trump.

Và, đối với những quốc gia thiếu hụt lớn về tiết kiệm trong nước, cách duy nhất để họ có thể tăng trưởng - ngay cả với đồng tiền dự trữ như Mỹ - là vay các khoản tiết kiệm thặng dư từ nước ngoài và thâm hụt tài khoản vãng lai lớn để thu hút vốn nước ngoài.

Thâm hụt tài khoản vãng lai của chúng tôi hiện đang xấu đi với tốc độ kỷ lục, đó là âm 3,5% GDP trong quý đầu tiên của năm nay và có thể sẽ tiến vào vùng âm ở mức từ 6 đến 8% vào cuối năm nay, sẽ là một kỷ lục đối với nền kinh tế Mỹ.

Khi thâm hụt tài khoản vãng lai ngày càng sâu sắc như vậy, một số điều thường xảy ra đối với chúng ta để có thể tiếp tục thu hút vốn nước ngoài – là tăng lãi suất tăng hoặc để tiền tệ mất giá. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã chỉ ra rằng họ sẽ sẽ không tăng lãi suất. Do đó, sẽ có nhiều áp lực hơn đối với đồng USD.

USD đã và có thể tiếp tục giảm mạnh trong suốt năm nay và trong năm tới. Đây không phải là lần đầu tiên. Trong quá khứ, chúng tôi đã có 3 lần khác khi đồng USD giảm trung bình 31% - vào những năm 1970, giữa những năm 1980 và trong thập kỷ đầu tiên của những năm 2000. Vì vậy, dự báo của tôi hơi tệ hơn một chút, nhưng gần như phù hợp với ba lần giảm giá mạnh trước đó của đồng USD.

Liệu Trump có thể làm tổn thương thêm quan hệ Hoa Kỳ - Trung Quốc trong giai đoạn chuyển giao quyền lực sau cuộc bầu cử?

Chính quyền của Tổng thống Trump mới vừa công bố một sắc lệnh hành pháp, trong đó cấm các hoạt động đầu tư của Mỹ vào các công ty Trung Quốc - ảnh Politico.

Ông Stephen Roach: Ông ấy vẫn rất tích cực trong vai trò Tổng thống của mình. Nhưng đồng hồ đang điểm thời gian làm việc của ông Trump. Khả năng thực thi quyền lực của anh ta bị hạn chế.

Vì lý do đó, tôi kêu gọi người Trung Quốc hãy kiên nhẫn và không phản ứng mạnh mẽ với bất cứ điều gì mà Tổng thống Trump có thể làm để gây mất ổn định hơn nữa mối quan hệ giữa hai nước chúng ta.

Ông Joe Biden sẽ có cơ hội đảo ngược hầu như bất cứ điều gì Tổng thống Trump có thể làm trong những ngày còn lại của ông tại nhiệm.

Liệu Mỹ có tham gia lại Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) hay không, và tại sao?

Ông Stephen Roach: Tôi nghĩ có khả năng chúng ta sẽ quay trở lại khuôn khổ TPP đã được đàm phán rất kỹ lưỡng dưới thời chính quyền của Tổng thống Barack Obama Obama và chính ông Joe Biden.

Mặc dù không bao gồm Trung Quốc, nhưng đây là một khuôn khổ đa phương, rộng lớn bao gồm nhiều quốc gia lớn nhất, hùng mạnh nhất trên thế giới.

Đây cũng là một khuôn khổ cũng sẽ phục vụ cho mục đích rất hữu ích là thu hút sự tham gia của Trung Quốc vào nhiều vấn đề đã được đặt ra trong tranh chấp thương mại với Mỹ.

Đó là một khuôn khổ đa phương tiêu chuẩn cao, dựa trên các quy tắc, mang tính xây dựng. Cuối cùng, nó sẽ hoạt động tốt nhất nếu cuối cùng nó bao gồm cả Trung Quốc. Đó cần được coi là một mục tiêu dài hạn quan trọng của tự do hóa thương mại và hội nhập kinh tế.