Mỹ - Nga đạt được gì sau cuộc điện đàm của hai lãnh đạo?

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Lãnh đạo Mỹ - Nga thảo luận nhiều vấn đề trong cuộc điện đàm, với kết quả đáng chú ý là một "lệnh ngừng bắn nhỏ", nhưng chưa thể nhất trí về thỏa thuận chấm dứt chiến sự Ukraine.

Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin ngày 18/3 điện đàm trong khoảng hai giờ, bàn về nhiều chủ đề. Đây là cuộc gọi thứ hai giữa hai lãnh đạo từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, trong nỗ lực nhằm chấm dứt chiến sự Ukraine. Mỹ và Ukraine gần đây đề xuất ngừng bắn toàn diện trong 30 ngày. Nga ủng hộ ý tưởng này, nhưng nêu ra nhiều vấn đề cần giải quyết để chấp nhận kế hoạch.

"Tổng thống Trump và Tổng thống Putin đã trao đổi về việc cần có hòa bình và lệnh ngừng bắn trong chiến sự Ukraine. Hai lãnh đạo nhất trí cuộc xung đột phải kết thúc bằng một nền hòa bình lâu dài", Nhà Trắng phát thông báo sau cuộc gọi. Điện Kremlin mô tả cuộc điện đàm là "chi tiết và thẳng thắn" về vấn đề Ukraine.

Thông báo từ Mỹ và Nga cho thấy các bên đã đưa ra một số hứa hẹn, nhưng kết quả mà hai lãnh đạo đạt được gây thất vọng và còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp, Mark F. Cancian và Maria Snegovaya, hai nhà phân tích tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế (CSIS), bình luận.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và người đồng cấp Nga Vladimir Putin. Ảnh: AFP

Nhà Trắng cho biết ông Trump và ông Putin đã nhất trí tiến trình hướng tới hòa bình sẽ bắt đầu với thỏa thuận ngừng tấn công cơ sở năng lượng và hạ tầng Ukraine. Đây được đánh giá là một "lệnh ngừng bắn nhỏ" và là kết quả đáng chú ý nhất mà ông chủ Nhà Trắng đạt được trong cuộc gọi.

"Tổng thống Putin phản hồi tích cực với đề xuất này và lập tức ra chỉ thị tương ứng cho quân đội Nga", Điện Kremlin thông báo, thêm rằng thời hạn ngừng bắn là 30 ngày.

Nga đã tấn công các cơ sở năng lượng và lưới điện của Ukraine trong suốt ba năm chiến sự. Kiev đáp trả bằng các cuộc tấn công vào nhà máy lọc dầu và kho nhiên liệu sâu trong lãnh thổ của Moskva.

Nếu được thực hiện, thỏa thuận sẽ là bước xuống thang đáng kể cho cuộc chiến đã kéo dài hơn ba năm. Nhà Trắng mô tả đây là "bước đầu tiên hướng tới hòa bình bao quát hơn". Tuy nhiên, nó không đạt được mục tiêu chấm dứt hoàn toàn giao tranh, đổ máu mà ông Trump vạch ra gần đây.

Glen Grant, cựu cố vấn Bộ Quốc phòng Ukraine, nhận định với Telegraph rằng Nga gần như không phải nhượng bộ gì khi chấp nhận "lệnh ngừng bắn nhỏ" này, bởi các cuộc tập kích vào hạ tầng năng lượng mà Kiev tiến hành "đang gây nhiều thiệt hại cho Moskva hơn là chiều ngược lại".

Về đề xuất ngừng bắn toàn diện, Tổng thống Nga nhắc lại lo ngại rằng Kiev sẽ hưởng lợi nhiều hơn vì quân đội Ukraine có thể tận dụng thời gian này để nhận vũ khí và tuyển thêm tân binh.

Ông chủ Điện Kremlin nhấn mạnh "chấm dứt hoàn toàn viện trợ quân sự nước ngoài và dừng cung cấp thông tin tình báo cho Ukraine" là điều kiện quan trọng để ngăn chiến sự leo thang và giải quyết xung đột bằng ngoại giao. Trả lời phỏng vấn sau điện đàm, ông Trump phủ nhận đã thảo luận với ông Putin về cắt viện trợ cho Ukraine.

Điều này đồng nghĩa Nga và Mỹ chưa đạt được đồng thuận về kế hoạch ngừng bắn toàn diện 30 ngày mà Washington đưa ra sau cuộc họp với Kiev tuần trước ở Arab Saudi.

Một số quan chức Nhà Trắng nhận định ông Putin có thể đang câu giờ, chỉ chấp thuận nhượng bộ ở mức đủ để thể hiện Nga tham gia đàm phán hòa bình, đồng thời tiếp tục tận dụng lợi thế đang có trên chiến trường.

Cục diện chiến sự Nga - Ukraine. Đồ họa: RYV

Nhà Trắng cho biết hai bên sẽ ngay lập tức tổ chức đàm phán ở Trung Đông về triển vọng ngừng bắn trên Biển Đen, cũng như một lệnh ngừng bắn toàn diện và thỏa thuận hòa bình lâu dài.

Mỹ không nêu tên quốc gia, thời điểm cụ thể và liệu Ukraine có được mời tham gia hay không. Steve Witkoff, đặc phái viên về Trung Đông của ông Trump, nói vòng đàm phán tiếp theo giữa Mỹ và Nga sẽ diễn ra ngày 23/3 ở Jeddah, Arab Saudi, tập trung vào các chi tiết liên quan lệnh ngừng bắn.

Lệnh ngừng bắn ở Biển Đen sẽ giúp giảm áp lực với hoạt động xuất khẩu ngũ cốc của Ukraine và tàu hải quân Nga không bị lực lượng Kiev tập kích. Nhưng ông Grant cho rằng Nga sẽ hưởng lợi nhiều hơn, bởi vốn dĩ Moskva đã không triển khai tàu chiến nào đến khu vực trong khoảng một năm qua.

Thông báo từ Mỹ và Nga đều không đề cập đến việc Ukraine phải nhượng bộ lãnh thổ, điều mà chính quyền ông Trump từng ám chỉ là "không thể tránh khỏi trong thỏa thuận hòa bình". Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở tỉnh cùng tên cũng không được nhắc đến. Đây là cơ sở hạt nhân lớn nhất châu Âu, đáp ứng gần 25% nhu cầu điện của Ukraine trước chiến sự, và đang do Nga kiểm soát.

Sau hơn ba năm chiến sự, Nga hiện kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine, gồm 4 tỉnh Donetsk, Lugansk, Kherson và Zaporizhzhia được sáp nhập cuối tháng 9/2022, cùng bán đảo Crimea được sáp nhập năm 2014.

Điện Kremlin thông báo Nga và Ukraine ngày 19/3 sẽ trao đổi tù binh, mỗi bên thả 175 người và để bày tỏ thiện chí, Nga sẽ trao trả 23 binh sĩ Ukraine bị thương nặng đang được điều trị tại nước này. Nhưng chuyên gia Grant không cho rằng đây là kết quả đáng kể của cuộc điện đàm, bởi hoạt động trao đổi tù binh vẫn được Nga - Ukraine tiến hành trước đây.

Ngoài ra, lãnh đạo Mỹ và Nga bày tỏ quan tâm chung về khôi phục quan hệ song phương, "do hai nước có trách nhiệm đặc biệt trong đảm bảo an ninh trên thế giới", theo Điện Kremlin. Nhà Trắng cho rằng việc Nga và Mỹ cải thiện quan hệ sẽ tạo ra "lợi ích to lớn" về kinh tế và địa chính trị.

Hai Tổng thống trao đổi về tình hình Trung Đông, khu vực mà hai bên có thể phối hợp để ngăn xung đột bùng phát trong tương lai, về nhu cầu ngăn phổ biến vũ khí chiến lược. Nga cho biết ông Trump ủng hộ ý tưởng của ông Putin về tổ chức đấu khúc côn cầu trên băng giữa tuyển Mỹ và Nga trên đất Mỹ.

Theo CSIS, tuyên bố từ Nhà Trắng và Điện Kremlin có một điểm chung tích cực, đó là không chứa từ "nhưng" nào.

Phái đoàn Mỹ (trái) và Nga tại bàn đàm phán ở Riyadh, Arab Saudi ngày 18/2. Ảnh: AFP

Với châu Âu và Ukraine, hai bên đang bị gạt khỏi tiến trình đàm phán hòa bình mà ông Trump chọn Nga để khởi xướng, kết quả điện đàm có thể giúp họ phần nào "thở phào nhẹ nhõm".

Châu Âu và Ukraine lo ngại Kiev có thể phải chấp nhận một thỏa thuận bất lợi, khi ông Trump tỏ ra sẵn sàng gây áp lực với Kiev nhiều hơn. Một số đồn đoán trước đó cho rằng để thuyết phục ông Putin chấp nhận kế hoạch ngừng bắn toàn diện, ông Trump sẽ đưa ra nhượng bộ lớn, như Mỹ công nhận các vùng lãnh thổ mà Nga đã sáp nhập.

"Nhưng chuyện đó đã không xảy ra trong cuộc điện đàm", Jonathan Eyal, nhà nghiên cứu tại viện chính sách RUSI, Anh, bình luận với Strait Times. Dù vậy, nội dung cuộc điện đàm cho thấy Ukraine vẫn đối mặt một tương lai bất định.

"Tổng thống Nga sẵn lòng kéo dài thời gian thương lượng với Mỹ dựa trên kỳ vọng rằng ông Trump, một người quan tâm đến danh tiếng cá nhân và đã đưa ra cam kết sớm chấm dứt chiến sự, sẽ sẵn sàng nhượng bộ Moskva nhiều hơn để đạt thỏa thuận", ông Eyal nói.