Khi các quốc gia cùng phản đối yêu sách Biển Đông của Trung Quốc

Có vẻ như một "cuộc đấu công hàm lên LHQ" đang bắt đầu bùng nổ sau những hành động đơn phương, coi thường pháp luật và các chuẩn mực quốc tế mà Bắc Kinh ngang nhiên tiến hành trên Biển Đông.

Indonesia và Trung Quốc bắt đầu có mâu thuẫn về vùng đặc quyền kinh tế ở biển Bắc Natuna. ảnh: Reuters.

Lập luận cứng rắn của Indonesia

Ngày 5/6, tờ Jakarta Post đăng tải một bài viết cho hay, sau nhiều lần chứng kiến những hành vi ngang ngược của Trung Quốc, Indonesia - quốc gia vốn trước nay quan điểm rằng không tham gia bất kỳ tranh chấp lãnh hải nào ở Biển Đông đã buộc phải lên tiếng nói về mối quan ngại với LHQ.

"Trong một bức thư gửi Tổng thư ký LHQ hồi tuần trước, Indonesia đã bác bỏ các yêu sách vô lý và trái với luật pháp quốc tế của Trung Quốc ở Biển Đông. Công hàm mà Indonesia trình lên LHQ hôm 26-5 đã đề cập đến 3 công hàm trước đó của Trung Quốc và bác bỏ yêu sách của Bắc Kinh về vùng đặc quyền kinh tế hay thềm lục địa đối với các thực thể tại quần đảo Trường Sa (thuộc chủ quyền của Việt Nam-PV), đồng thời lặp lại rằng đường chín đoạn (hay còn gọi là đường lưỡi bò) bao hàm yêu sách về các quyền lịch sử, là thiếu cơ sở pháp lý quốc tế và đi ngược lại với Công ước quốc tế của LHQ về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS)", bài báo có đoạn viết.

Cho biết, một công hàm như vậy không phải là điều chưa từng có bởi vì những trao đổi quan điểm tương tự đã diễn ra vào năm 2009 và 2010 tại Ủy ban về giới hạn thềm lục địa (CLCS) của LHQ, sau khi Việt Nam và Malaysia đệ trình yêu cầu gia hạn thềm lục địa năm 2009, Indonesia còn tái khẳng định lập trường bác bỏ các yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông theo điều 9D/quyền lịch sử của luật pháp quốc tế.

Hôm 31/5, quyền phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Indonesia Teuku Faizasyah cũng xác nhận thông tin này và kêu gọi Trung Quốc tuân thủ hoàn toàn luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982. Tổng Gíam đốc Luật quốc tế và điều ước quốc tế thuộc Bộ Ngoại giao Indonesia Damos Agusman khi trả lời phỏng vấn tờ Jakarta Post cho biết thêm, Indonesia cần nhắc lại quan điểm của mình và trình bày với LHQ vì Trung Quốc đã công khai đưa ra các yêu sách lãnh thổ của mình mà trong đó chính quyền Jakarta phát hiện là có yêu sách đối với vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia.

Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi (giữa) yêu cầu Trung Quốc điều tra rõ về cái chết của các thuyền viên người Indonesia. Ảnh: Bộ Ngoại giao Indonesia.

"Đây hoàn toàn là vấn đề quyền sở hữu", ông Damos Agusman nói và tiết lộ, Indonesia đã chối các nỗ lực của Trung Quốc để đưa nước lên bàn đàm phán về khả năng chồng lấn với vùng đặc quyền kinh tế ở biển Bắc Natuna.

"Thực tế, hồi đầu năm nay, Indonesia và Trung Quốc đã có những căng thẳng ngoại giao khi lực lượng bảo vệ bờ biển và tàu cá Trung Quốc hoạt động ở vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia tại biển Bắc Natuna, giáp biên giới Việt Nam và Malaysia. Không giống như lãnh hải và liên kết của chúng với chủ quyền, vùng đặc quyền kinh tế bao gồm các vùng biển quốc tế cách bờ biển của một quốc gia 200 hải lý và trao quyền độc quyền cho quốc gia ven biển để khai thác tài nguyên biển ở khu vực được chỉ định, theo UNCLOS 1982. Quyền này của Indonesia đã được UNCLOS 1982 trao", ông Damos Agusman thông tin thêm.

Trong khi đó, tại cuộc họp báo trực tuyến hôm 4/6, Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi chỉ rõ: “Các đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc có thể ảnh hưởng tới vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia. Chính phủ Indonesia luôn nhất quán trong lập trường của mình. Chúng tôi kêu gọi tất cả các bên liên quan kiềm chế mọi hành động có thể làm xói mòn lòng tin lẫn nhau và có khả năng leo thang căng thẳng trong khu vực, khi các cuộc đàm phán cho một bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông đang được tiến hành".

Giới phân tích nhận định, những động thái gần đây cho thấy một sự thay đổi đáng kể trong chính sách của Indonesia về vấn đề Biển Đông. Hãng tin ABS - CBN của Philippines thậm chí đăng một bài viết ví công hàm ngoại giao của Indonesia là một “bom tấn ngoại giao” còn một số tờ báo khác thì dẫn lời của ông Evan A. Laksman- nhà nghiên cứu cấp cao chuyên về các vấn đề quân sự tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế ở Jakarta bình luận rằng, vụ lùm xùm quanh biển Bắc Natuna đã khiến thiện cảm của dư luận Indonesia đối với Trung Quốc ngày càng giảm đi.

Trung Quốc được cho là đang dùng các tàu hải cảnh để ngăn cản các tàu cá khác đánh bắt trên Biển Đông. ảnh: Reuters

Thậm chí, công chúng Indonesia còn phẫn nộ và đòi phải trừng trị thích đáng những kẻ đã ném xuống biển xác thuyền viên Indonesia tử vong trên các tàu cá Trung Quốc. Các thuyền viên này được cho là đã chết vì làm việc quá sức...

Và chiến lược công hàm ngoại giao

Thực tế, công hàm của Indonesia chỉ là phản ứng mới nhất trong số các công hàm mà các quốc gia ASEAN và Trung Quốc gửi lên LHQ sau công hàm của Malaysia hồi tháng 12 năm ngoái về việc Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền với thềm lục địa ở Biển Đông. Khi đó, Malaysia đã đệ trình lên Uỷ ban Ranh giới thềm lục địa về thềm lục địa mở rộng của nước này tại Biển Đông-một động thái mà Bắc Kinh đã ngay lập tức phản đối tại LHQ. Đây là một đệ trình cá nhân của Malaysia, sau khi Việt Nam và Malaysia đã đệ trình chung vào năm 2009.

Sau đó chưa đầy 3 tháng, Philippines cũng trình công hàm phản đối công hàm của Trung Quốc và một công hàm phản hồi công hàm của Malaysia. Động thái này của Manila cũng nhận được công hàm phản đối từ Bắc Kinh.

Đại sứ Mỹ tại LHQ Kelly Craft hôm 1/6 đã gửi công hàm lên LHQ, phản đối yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông. ảnh: Reuters

Ngày 30/3, Phái đoàn thường trực Việt Nam tại LHQ trình công hàm phản đối các yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông với lập luận rõ ràng rằng, các yêu sách này vi phạm nghiêm trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam tại Biển Đông. 10 ngày sau, Việt Nam tiếp tục gửi thêm một công hàm nữa lên LHQ, để khẳng định lập trường trong vấn đề Biển Đông, trong đó có đề cập đến công hàm của Malaysia và của Philippines.

Đáp trả lại, Trung Quốc trình Tổng thư ký LHQ công hàm phản ứng các công hàm của Việt Nam và tiếp tục đưa ra các yêu sách chủ quyền phi lý trên Biển Đông.

Gregory Poling, Giám đốc Sáng kiến minh bạch hàng hải châu Á (AMTI), Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) đã gọi đùa rằng "có một cuộc đấu công hàm lên LHQ" trong vấn đề Biển Đông. Đỉnh điểm của cuộc đấu này, theo ông Gregory Poling chính là công hàm của Đại sứ Mỹ tại LHQ Kelly Craft gửi hôm 1/6 trong đó khẳng định Trung Quốc đã cố tình diễn giải sai luật pháp quốc tế để theo đuổi mục đích riêng và Mỹ sẵn sàng nói lý để đập tan luận điệu của Bắc Kinh.

Tờ Washington Times đưa tin: "Đại sứ Kelly Craft đã phản đối yêu sách của Trung Quốc về cái gọi là “các quyền lịch sử” trên Biển Đông vì yêu sách này vượt quá những quyền trên biển mà Trung Quốc có thể đòi hỏi dựa trên luật quốc tế như được phản ánh trong UNCLOS 1982; đồng thời lưu ý rằng Tòa trọng tài Quốc tế đã ra phán quyết hồi năm 2016 khẳng định yêu sách của Trung Quốc ở Biển Đông là bất hợp pháp. Phán quyết trọng tài là quyết định cuối cùng và có tính ràng buộc với Trung Quốc và Philippines". Chưa hết, ngày 2/6, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã khẳng định các yêu sách hàng hải về Biển Đông của Trung Quốc là “phi pháp và nguy hiểm”...

Ảnh chụp qua vệ tinh cho thấy Trung Quốc đang quân sự hoá các đảo nhân tạo mà nước này xây dựng trái phép trên Biển Đông. ảnh: AP

Tờ Politico phân tích rằng, những gì đang diễn ra được xem là tiếng nói chính thức của Mỹ, và là sự tiếp nối của một loạt công hàm phản đối Trung Quốc tại LHQ về vấn đề Biển Đông.

"Dư luận trong thời gian gần đây nhìn chung đều nhận định Trung Quốc đã có nhiều hành động "bắt nạt" các nước láng giềng liên quan tới tranh chấp ở Biển Đông, trong đó có Việt Nam, Philippines và Malaysia. các hành động của Trung Quốc có thể làm gia tăng bất ổn an ninh trong khu vực, thậm chí có thể khiến căng thẳng leo thang. Và các nước không thể đứng nhìn sự an toàn, tự do hàng hải ở Biển Đông - tuyến đường giao thương hàng hải huyết mạch của thế giới bị xâm phạm", ông Derek Grossman, chuyên gia cao cấp của Trung tâm chính sách châu Á - Thái Bình Dương thuộc Tập đoàn RAND (Research And Development) nói.

Còn TS James Rogers, Giám đốc Chương trình “Global Britain” thuộc Viện Henry & Jackson (London, Anh) thì nhấn mạnh công hàm của Mỹ vừa hướng tới việc giải thích vấn đề theo luật pháp quốc tế và vừa củng cố cho những phản ứng ngoại giao của cộng đồng quốc tế - một biện pháp cần thiết và khôn khéo để giải quyết vấn đề Biển Đông.