CNN: Đằng sau việc “công ty quyền lực nhất thế giới” bị tố trả cho Mỹ 100 tỷ USD “phí bảo vệ”

00:00 / 0:00

Chuẩn

Tốc độ đọc

Đó là một buổi lễ bất ngờ tại Nhà Trắng, dưới sự chủ trì của Tổng thống Donald Trump, nhằm công bố khoản đầu tư 100 tỷ USD từ một công ty mà ông gọi là “công ty quyền lực nhất thế giới” – Tập đoàn Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC).

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu trong lễ ký kết thỏa thuận đầu tư 100 tỷ USD của CEO TSMC C.C Wei vào ngày 3/3/2025. Ảnh: Andrew Harnik/Getty Images.

Nhưng cách đó gần 13.000 km, ở đảo Đài Loan (Trung Quốc), bầu không khí lại khá căng thẳng. Thông báo gây sốc này đã làm dấy lên lo ngại ở hòn đảo, rằng ngành công nghiệp bán dẫn hàng đầu thế giới có thể bị Mỹ thâu tóm.

Cựu lãnh đạo Đài Loan Mã Anh Cửu không ngần ngại lên tiếng, cáo buộc đảng Dân Tiến (DPP) cầm quyền đã “bán TSMC” cho Mỹ như một khoản “phí bảo vệ”.

“Đây là một cuộc khủng hoảng an ninh nghiêm trọng”, ông Mã, thành viên Quốc Dân Đảng (KMT) đối lập, chỉ trích ngay sau lễ ký kết tại Nhà Trắng vào đầu tháng này.

Ông cảnh báo thỏa thuận có thể “gây tác động tiêu cực nghiêm trọng đến niềm tin của người dân, quan hệ hai bờ eo biển và vị thế địa chính trị của đảo Đài Loan trong tương lai”.

Để trấn an công chúng, lãnh đạo Đài Loan Lại Thanh Đức đã xuất hiện cùng CEO của TSMC, ông C.C. Wei vào tuần trước tại văn phòng lãnh đạo hòn đảo ở thành phố Đài Bắc. Ông Lại Thanh Đức và ông Wei khẳng định khoản đầu tư 100 tỷ USD tại Mỹ sẽ không làm suy yếu cam kết mở rộng sản xuất của TSMC tại quê nhà.

Theo CNN, việc ông Trump gọi TSMC là “công ty quyền lực nhất thế giới” không phải là không có cơ sở. TSMC hiện sản xuất hơn 90% chip tiên tiến trên thế giới – những con chip đóng vai trò cốt lõi trong mọi lĩnh vực, từ điện thoại thông minh, trí tuệ nhân tạo đến vũ khí quân sự. Tất cả các công ty công nghệ hàng đầu, kể cả các công ty Mỹ như Apple, Nvidia đều phụ thuộc vào dây chuyền sản xuất chip của TSMC để có thể tạo ra các sản phẩm vượt trội hơn so với đối thủ.

Nhiều người Đài Loan tin sự phụ thuộc của thế giới trong lĩnh vực bán dẫn có thể đóng vai trò như một “lá chắn silicon”, giúp ngăn chặn thách thức từ Trung Quốc đại lục.

“Ukraine hôm nay, Đài Loan ngày mai”

Trung Quốc đã nhiều lần khẳng định đảo Đài Loan là một phần không thể tách rời của nước này và sẵn sàng thu hồi bằng vũ lực nếu cần thiết. Những năm gần đây, Bắc Kinh đã gia tăng các hoạt động quân sự xung quanh đảo Đài Loan, điều máy bay chiến đấu bay qua và tổ chức diễn tập trên biển gần hòn đảo.

Trụ sở của TSMC ở đảo Đài Loan.

Ngược lại, Đài Loan phụ thuộc vào sự ủng hộ chính trị và quân sự từ Mỹ. Theo Đạo luật Quan hệ Đài Loan, Washington có nghĩa vụ cung cấp cho Đài Bắc các phương tiện để tự vệ trước một cuộc tấn công tiềm tàng từ Trung Quốc đại lục.

Tuy nhiên, những phát ngôn gần đây của ông Trump đã làm dấy lên nghi ngờ về tương lai của mối quan hệ Mỹ - Đài Loan. Ông liên tục cáo buộc Đài Loan “đánh cắp” ngành công nghiệp bán dẫn của Mỹ – một tuyên bố bị nhiều chuyên gia phản bác – đồng thời công khai tuyên bố rằng Đài Loan nên trả tiền cho Mỹ để được “bảo vệ”.

Trong những tuần qua, câu nói “Ukraine hôm nay, Đài Loan ngày mai” ngày càng trở nên nổi bật ở Đài Bắc trong bối cảnh ông Trump làm xáo trộn chính sách đối ngoại lâu đời của Mỹ. Washington có xu hướng hâm nóng quan hệ với Moscow, đồng thời xa lánh các đồng minh truyền thống ở châu Âu và Ukraine.

Đầu tháng này, Mỹ bất ngờ đình chỉ viện trợ quân sự cho Ukraine ngay sau cuộc gặp căng thẳng tại Nhà Trắng giữa ông Trump, Phó Tổng thống J.D. Vance và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Quyết định này chỉ được đảo ngược sau khi Kiev chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn kéo dài 30 ngày do Mỹ đề xuất.

Tammy Chao, một người về hưu tại Đài Bắc, bày tỏ lo ngại với CNN về an ninh của Đài Loan sau thông báo của TSMC. Bà so sánh cách tiếp cận của ông Trump với Ukraine và e rằng Đài Loan có thể trở thành “quân bài mặc cả”.

“Đài Loan giờ vẫn ổn, nhưng biết đâu sẽ đến lúc như ông Trump từng nói với Zelensky: ‘Họ không có quân bài nào cả’. Nếu tinh hoa công nghệ bán dẫn của TSMC bị chuyển sang Mỹ, Đài Loan có thể rơi vào tình cảnh khó khăn”, bà nói, nhấn mạnh “TSMC đang là quân bài tốt nhất”.

Vẫn cam kết

Gần như toàn bộ lĩnh vực công nghệ cao trên thế giới phụ thuộc vào dây chuyền sản xuất chip của TSMC. Ảnh: AFP.

Tuần trước, lãnh đạo Đài Loan Lại Thanh Đức khẳng định hòn đảo “không chịu bất kỳ áp lực nào từ Washington” khi thực hiện thỏa thuận với TSMC.

Đứng cạnh ông Lại, CEO Wei giải thích quyết định đầu tư vào Mỹ xuất phát từ “nhu cầu mạnh mẽ” của các khách hàng lớn như Apple, Nvidia, AMD, Qualcomm và Broadcom, những công ty muốn giảm rủi ro chuỗi cung ứng bằng cách sản xuất chip ngay tại Mỹ.

TSMC từng nhận khoản trợ cấp 6,5 tỷ USD từ Đạo luật CHIPS của chính quyền Biden để xây dựng ba nhà máy đầu tiên tại Arizona. Tuy nhiên, ông Wei khẳng định rằng quyết định mở rộng tại Mỹ không phụ thuộc vào các khoản trợ cấp.

Bên cạnh đó, ông cũng nhấn mạnh rằng hoạt động nghiên cứu và phát triển công nghệ chip thế hệ mới vẫn sẽ được giữ lại ở Đài Loan, với quy mô lớn gấp 10 lần các cơ sở tại Mỹ.

Khoản đầu tư 100 tỷ USD của TSMC đánh dấu sự kiện mới nhất trong làn sóng các công ty cam kết đầu tư lớn vào Mỹ. Nhưng nó cũng đặt ra câu hỏi về chiến lược của ông Trump so với người tiền nhiệm Joe Biden.

Trong khi ông Biden khuyến khích đầu tư nội địa thông qua trợ cấp, ông Trump lại sử dụng thuế quan như một công cụ gây áp lực. Ông đe dọa áp thuế 25% đối với chip bán dẫn, ô tô và dược phẩm ngay từ tháng sau.

Vào tháng 2, Apple cam kết đầu tư 500 tỷ USD để mở rộng sản xuất tại Mỹ. Trước đó, Oracle, OpenAI và SoftBank cũng tuyên bố đầu tư 500 tỷ USD vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) tại Mỹ.

Với động thái đầu tư 100 tỷ USD của TSMC, giới quan sát nhận định ông Trump sẽ “tạm thời ổn định quan hệ với đảo Đài Loan” và quay sang gia tăng áp lực lên các công ty lớn khác như Samsung và Intel. Chang-Tai Hsieh, một nhà kinh tế tại Đại học Chicago, đánh giá các công ty “sẽ phải làm mọi cách để khiến ông Trump hài lòng”.

Tuy nhiên, ông Chang-Tai Hsieh cũng cảnh báo về những rủi ro tiềm tàng. “Một khi bạn chấp nhận bị ‘tống tiền’ thì sẽ chẳng có hồi kết", ông nói.