Báo Mỹ: Bị ông Trump quay lưng, châu Âu loay hoay tìm cách tự lo cho bản thân

Ba năm kể từ khi xung đột ở Ukraine nổ ra, các nhà lãnh đạo châu Âu nhận ra họ cần tăng cường chi tiêu quốc phòng. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay là làm thế nào để huy động nguồn tài chính, đặc biệt khi không thể trông chờ nước Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump, báo Mỹ New York Times (NYT) nhận định.

Binh sĩ Đức lắp đặt một hệ thống phòng không của Mỹ ở Ba Lan. Ảnh: Omar Marques/Getty Images.

Theo NYT, hôm 5/2 tới, các lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) và Anh sẽ nhóm họp tại Brussels (Bỉ) để thảo luận về vấn đề trên.

Mối lo ngại càng trở nên cấp bách khi ông Trump trở lại nắm quyền ở Nhà Trắng, thúc đẩy chính sách “nước Mỹ trên hết”.  Ông Trump từng tuyên bố sẽ nhanh chóng rút hỗ trợ tài chính và quân sự của Mỹ dành cho Ukraine, đồng thời yêu cầu các nước thành viên NATO tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP, cao hơn nhiều so với mức 3 - 3,5% mà NATO đang đặt ra cho hội nghị thượng đỉnh mùa hè.

Mỹ cũng chưa đạt mục tiêu chi 5% GDP cho quốc phòng mà hiện chỉ đạt khoảng 3,4%. Nếu chính sách của ông Trump được thực hiện, gánh nặng chi tiêu sẽ hoàn toàn dồn lên vai các nước châu Âu, theo NYT.

Châu Âu loay hoay củng cố quốc phòng

Kể từ khi chiến sự nổ ra, EU – khối từng thúc đẩy hòa bình dựa trên thương mại tự do – đã chuyển hướng sang tăng cường răn đe và phòng thủ. Hiện nay, EU đang đẩy mạnh mở rộng ngành công nghiệp quốc phòng, cải thiện hiệu quả chi tiêu và hợp tác trong sản xuất vũ khí.

Một trong những giải pháp đang được xem xét là phát hành nợ chung để tài trợ cho các dự án quốc phòng, giống như cách EU đã làm trong đại dịch Covid-19. Tuy nhiên, đây là vấn đề gây tranh cãi vì năng lực chi tiêu quân sự của từng quốc gia là khác nhau

Tại cuộc họp sắp tới, 27 quốc gia châu Âu sẽ tham gia thảo luận, trong đó có 23 thành viên NATO. Đây cũng là lần đầu tiên kể từ khi rời EU, nước Anh tham dự một cuộc họp cùng với các lãnh đạo châu lục.

Theo các chuyên gia, châu Âu vẫn thiếu nhiều yếu tố quan trọng trong năng lực phòng thủ, bao gồm hệ thống phòng không tích hợp, pháo tầm xa, vệ tinh quân sự và máy bay tiếp nhiên liệu trên không. Đây là những thứ mà NATO phụ thuộc vào Mỹ. Việc thay thế các hệ thống này có thể mất ít nhất từ 5 đến 10 năm.

Lính thuỷ đánh bộ Mỹ tham gia cuộc tập trận của NATO năm 2022. Ảnh: Reuters.

Ngoài ra, châu Âu cũng cần giảm thiểu sự chồng chéo trong trang bị vũ khí. Ví dụ, Ukraine đã nhận viện trợ từ ít nhất 17 loại pháo khác nhau từ các nước châu Âu, nhưng không phải loại nào cũng sử dụng chung một loại đạn, gây ra nhiều khó khăn trong hậu cần.

Trước thách thức từ Nga ở phía Đông và sự quay lưng của Mỹ ở phía Tây, các lãnh đạo châu Âu đồng thuận rằng họ cần có một kế hoạch cụ thể để phối hợp và mở rộng nguồn lực quân sự, theo NYT. Tuy nhiên, lợi ích quốc gia và ưu tiên ngân sách khác biệt giữa các nước khiến việc tái cấu trúc nền quốc phòng chung của châu Âu trở nên khó khăn và tốn kém.

Không còn trông chờ vào Mỹ

Cuộc họp lần này có sự tham gia của Thủ tướng Anh Keir Starmer và Tổng thư ký NATO Mark Rutte, với mục tiêu đặt ra các ưu tiên cụ thể để giúp châu Âu xây dựng kế hoạch hành động chi tiết, đặc biệt là về sản xuất vũ khí.

Giới phân tích cho rằng cuộc họp có ý nghĩa mang tính biểu tượng, cho thấy châu Âu đang nghiêm túc đối mặt với mối đe dọa lâu dài từ Nga và nỗ lực giảm phụ thuộc quân sự vào Mỹ. Alexandra de Hoop Scheffer, quyền Chủ tịch Quỹ Marshall của Đức, nhấn mạnh: “Đây là vấn đề sống còn đối với châu Âu. Họ không còn lựa chọn nào khác vì xung đột đang diễn ra ngay trên lục địa của họ”.

Bà cũng cảnh báo rằng Nga đang cố gắng chia rẽ NATO và EU. “Đây là cuộc đấu tranh mang tính thế hệ. Nhưng các lãnh đạo chính trị của chúng ta chưa giải thích rõ ràng cho thế hệ trẻ tại sao điều này quan trọng và vì sao Ukraine cần giành chiến thắng,” bà nói.

Binh sĩ Ukraine chiến đấu ở tiền tuyến miền đông vào tháng 10/2024. Ảnh: NYT.

Mối quan hệ giữa EU và Washington cũng là một chủ đề chính trong cuộc họp. Các nhà lãnh đạo châu Âu lo ngại về những yêu cầu khó lường từ ông Trump. Ví dụ, ông Trump đã nhiều lần tuyên bố muốn mua lại Greenland – vùng lãnh thổ tự trị của Đan Mạch. Đan Mạch đã thẳng thừng bác bỏ ý tưởng này, nhưng sự việc cho thấy sự thay đổi trong cách tiếp cận của Mỹ đối với châu Âu dưới thời ông Trump.

Jacob Funk Kirkegaard, chuyên gia tại viện nghiên cứu Bruegel ở Brussels, nhận định: “Không ai thực sự tin vào điều đó, nhưng cũng không ai muốn bỏ qua, vì nếu nó xảy ra, thế giới như chúng ta biết sẽ vĩnh viễn thay đổi”.

Tuy nhiên, các quan chức NATO cho rằng châu Âu chỉ có khoảng 3 - 7 năm để tăng cường sức mạnh quân sự trước khi Nga có thể cân nhắc thử thách NATO.

Những thách thức phía trước

Một giải pháp đang được xem xét là mua sắm chung vũ khí, nhưng điều này vấp phải nhiều trở ngại. Janis Emmanouilidis, Giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm Chính sách châu Âu, cho biết: “Về mặt logic, chúng ta cần mua sắm chung, nhưng thực tế có nhiều rào cản, từ việc bảo vệ ngành công nghiệp quốc phòng quốc gia cho đến vấn đề chủ quyền".

Một số quốc gia đang đề xuất huy động nguồn tài chính từ Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB), nhưng hiện tại ngân hàng này bị cấm cấp vốn cho các dự án quân sự thuần túy. Đức và Hà Lan phản đối mạnh mẽ việc vay nợ chung để tài trợ quốc phòng.

Anh – một cường quốc hạt nhân và là thành viên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc – đóng vai trò quan trọng trong bất kỳ kế hoạch phòng thủ chung nào. Đây là lý do Thủ tướng Starmer được mời tham dự. Ông Starmer cũng coi hợp tác an ninh là cách để Anh xích lại gần hơn với EU sau Brexit.

Tổng thống Nga Putin nói về châu Âu dưới thời Tổng thống Mỹ Trump

Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết, Liên minh châu Âu (EU) luôn lắng nghe tín hiệu chính trị từ Washington và sẽ tiếp tục làm như vậy dưới thời...

Bấm xem >>