3 lý do Nga ngày càng thân mật Trung Quốc

Chính sách hướng Đông của Nga, do ông Putin khởi xướng kể từ năm 2010 quá tập trung vào Trung Quốc mà phớt lờ các quốc gia Đông Nam Á.

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại hội nghị thượng đỉnh G20.

Tờ Straits Times (Singapore) ngày 12.9 đã đăng tải bài bình luận của Tiến sĩ Ian Storey, thành viên cấp cao Viện Iseas-Yusof Ishak về chính sách hướng Đông của Nga, rằng Moscow quá tập trung vào Bắc Kinh mà bỏ qua các nước Đông Nam Á.

Trong khi ông Putin xuất hiện nổi bật dưới ánh đèn sân khấu của hội nghị thượng đỉnh G-20 tại Hàng Châu (Trung Quốc), nhà lãnh đạo Nga không đến Vientiane (Lào) để tham dự hội nghị thượng đỉnh Đông Á.

Kể từ khi Nga trở thành thành viên của hội nghị thượng đỉnh Đông Á năm 2011, ông Putin đã không tham dự các sự kiện quốc tế hàng đầu của ASEAN. Thay vào đó, Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev là người đảm nhận nhiệm vụ này.

Trong bối cảnh Moscow xích lại gần Bắc Kinh hơn thì Đông Nam Á, hay điển hình là ASEAN đã bị cho ra rìa trong chính sách ngoại giao của Nga.

Vì sao Nga-Trung ngày càng trở nên gắn bó?

Tiến sĩ Storey nhận định, quan hệ cá nhân giữa ông Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đóng vai trò quan trọng. Hai nhà lãnh đạo khá gần gũi và thường xuyên gặp nhau. Ngược lại, mối quan hệ giữa ông Putin và Tổng thống Mỹ Barack Obama lại hết sức lạnh nhạt, trong khi quan hệ giữa ông Obama và ông Tập ấm hơn chút ít.

Yếu tố thứ hai là sự tập hợp của các lợi ích. Lệnh trừng phạt mà phương Tây áp đặt sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014, cùng với giá dầu sụt giảm đã khiến nền kinh tế Nga gặp nhiều khó khăn. Điều này buộc Moscow phải tìm đến châu Á, đặc biệt là Trung Quốc nhằm thúc đẩy quan hệ thương mại và đầu tư. Trong khi đó Trung Quốc rất muốn mua các công nghệ quốc phòng tiên tiến của Nga.

Tổng thống Mỹ Barack Obama (trái), Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận bình tại Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương năm 2014.

Lý do thứ ba là tầm nhìn của Nga và Trung Quốc ngày càng có sự tương đồng. Cả hai xem Mỹ là đối thủ chính cũng như phản ứng với vị thế toàn cầu của Washington. Nếu như sự mở rộng của NATO tại châu Âu nhằm vào Nga thì chiến lược xoay trục châu Á của Mỹ nhằm kiềm chế Trung Quốc.

Cảm giác về việc trở thành nạn nhân của phương Tây cũng đẩy Nga-Trung xích lại gần nhau. Liên minh Nga và Trung Quốc chưa rõ ràng nhưng rất có thể sẽ xảy ra trong tương lai. Nga-Trung vẫn nghi ngờ lẫn nhau, đặc biệt là ảnh hưởng của Trung Quốc ở Viễn Đông và Trung Á. Đó là rào cản cho một liên minh lớn.

Nhưng khi yếu tố đoàn kết lớn hơn những vấn đề chia rẽ, hai nước đã đồng ý hợp tác chiến thuật trong các vấn đề liên quan đến lợi ích cốt lõi.

Đối với Bắc Kinh, một trong những lợi ích cốt lõi là vấn đề Biển Đông. Trong bối cảnh quan hệ Nga-Trung ngày càng gần gũi, Moscow đã thể hiện sự ủng hộ Bắc Kinh.

Trước đây, Nga chủ trương trung lập, không lên tiếng bình luận về vấn đề tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Phản ứng của Nga với Phán quyết Trọng tài thường trực ngày 12.7 là tương đối cân bằng, nhưng ở Hàng Châu, ông Putin đứng hẳn về phía Trung Quốc khi tuyên bố, “Nga ủng hộ Bắc Kinh bác bỏ phán quyết”.

Trung Quốc vô cùng biết ơn Nga vì sự chia sẻ quan điểm trong vấn đề Biển Đông, Tiến sĩ Storey nhận định. Bắc Kinh cũng rất hài lòng với quyết định của ông Putin, về việc tiếp tục thực hiện đơn hàng chuyển giao vũ khí cho Trung Quốc, bao gồm tàu ngầm, máy bay chiến đấu, hệ thống phòng không, các công nghệ tên lửa và vũ khí tác chiến chống tàu ngầm.

Cuộc tập trận hải quân Nga và Trung Quốc trên biển Địa Trung Hải năm 2015.

Bắt đầu từ tuần này, tàu chiến Nga-Trung sẽ tập trận ở Biển Đông, thể hiện sự hỗ trợ khác của Moscow đối với Bắc Kinh.

Quan hệ Nga-Trung mang ý nghĩa gì với Đông Nam Á?

Trong khi Nga rõ ràng muốn đẩy mạnh kinh doanh trong khu vực, chính sách ngoại giao của Moscow vẫn tập trung vào phương Tây và ở châu Á chỉ là Trung Quốc.

Nga là một cường quốc và luôn đòi hỏi vị thế xứng đáng nhưng Moscow giành rất ít thời gian cho các tổ chức đa phương. Do đó, Nga thiếu ảnh hưởng đáng kể tại các diễn đàn ASEAN, bao gồm hội nghị thượng đỉnh Đông Á.

Tại hội nghị thượng đỉnh ASEAN-Nga tổ chức ở Sochi tháng Năm vừa qua, các bên nhất trí tăng cường hợp tác, hướng tới quan hệ đối tác chiến lược. Các bên cũng nhất trí đưa hội nghị thượng đỉnh Đông Á thành nền tảng cho đối thoại giữa các nhà lãnh đạo hàng đầu về các vấn đề chính trị, kinh tế, chiến lược trong khu vực.

Khả năng tham dự hội nghị thượng đỉnh Đông Á của ông Putin được nhiều người xem như phép thử quan trọng, nhằm khẳng định cam kết chính thức của Điện Kremlin hướng đến Đông Nam Á và ổn định khu vực.

Tuy nhiên, Nga một lần nữa đã khiến giới quan sát thất vọng, bởi trục hướng Đông mà ông Putin khởi xướng chủ yếu chỉ tập trung vào Trung Quốc.