Tăng thuế xăng dầu: Không thuyết phục!

Các chuyên gia kinh tế cho rằng nâng mức thu thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu sẽ quá sức chịu đựng của nền kinh tế và không thể phụ thuộc vào giải pháp tăng thuế mỗi khi mất cân đối ngân sách.

Bộ Tài chính vừa công bố dự thảo lần 2 Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế bảo vệ môi trường (BVMT). Điểm nổi bật tại dự thảo lần này là vẫn giữ nguyên mức đề xuất tăng khung thuế đối với các mặt hàng xăng dầu từ mức 3.000 - 8.000 đồng/lít, tăng gấp hơn 2 lần so với khung thuế hiện hành là 1.000 - 4.000 đồng/lít (hiện thu 3.000 đồng/lít).

Bỗng dưng số chi tăng gấp đôi

Nếu như ở dự thảo lần 1, cơ quan soạn thảo nêu rất sơ sài về số thu - chi khi thực hiện Luật Thuế BVMT thì ở dự thảo lần 2, mục này được nêu rất chi tiết. Cụ thể, tại các dự thảo trước, Bộ Tài chính cho biết năm 2016, thu ngân sách nhà nước (NSNN) từ thuế BVMT đạt hơn 40.000 tỉ đồng thì đã chi khoảng 12.290 tỉ đồng (đạt 1% tổng chi ngân sách). Trong cả giai đoạn 2012-2016, chi BVMT khoảng 52.142 tỉ đồng (chiếm khoảng 1/2 số thu), bình quân chi khoảng 10.000 tỉ đồng/năm.

Tăng thuế bảo vệ môi trường trong xăng dầu sẽ tăng gánh nặng đối với người dân Ảnh: TẤN THẠNH

Còn tại dự thảo lần này, Bộ Tài chính nêu rõ tổng thu thuế BVMT giai đoạn 2012-2016 là 105.985 tỉ đồng. Trong khi đó, tổng số chi cho các nhiệm vụ BVMT giai đoạn này lên đến 131.875 tỉ đồng. Tính bình quân mỗi năm, chi NSNN cho nhiệm vụ BVMT (bao gồm các khoản vay, viện trợ hoặc chi đầu tư phát triển…) bình quân khoảng 26.371 tỉ đồng/năm, cao hơn so với số thu thuế BVMT bình quân 21.197 tỉ đồng/năm.

Cơ quan soạn thảo cũng nêu rõ các khoản chi BVMT trong giai đoạn này gồm có tổng số chi thường xuyên cho BVMT là khoảng 89.131 tỉ đồng, riêng chi thường xuyên từ NSNN (ngân sách trung ương và ngân sách địa phương) bố trí trực tiếp cho sự nghiệp BVMT (không quá 1% tổng chi NSNN) là khoảng 52.420 tỉ đồng… Tổng số chi đầu tư phát triển của ngân sách trung ương cho các chương trình, dự án theo ngành, lĩnh vực quản lý tập trung ở 2 ngành tài nguyên - môi trường; ngành cấp nước và xử lý rác thải, nước thải và chi lồng ghép từ nhiều chương trình như chương trình nước sạch và vệ sinh nông thôn, chương trình khắc phục ô nhiễm và cải thiện môi trường, chương trình ứng phó với biến đổi khí hậu... là khoảng 24.246 tỉ đồng. Số chi từ dự phòng ngân sách trung ương để phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, hỗ trợ các địa phương xử lý những nhiệm vụ đột xuất, cấp bách trong năm như đê kè, hồ chứa... là khoảng 18.480 tỉ đồng.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính khẳng định việc xây dựng tuyến đường sắt trên cao hoặc các dự án, chương trình khoa học công nghệ ứng dụng công nghệ xanh, bền vững… cũng là nhiệm vụ do NSNN chi trả góp phần BVMT.

Giảm chi để cứu ngân sách

Bình luận về dự thảo, chuyên gia kinh tế Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển - Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho rằng lý lẽ của cơ quan soạn thảo không thuyết phục. "Trước đây, dư luận thắc mắc về việc tăng thu thuế BVMT, chi cho BVMT thế nào, vì sao chi ít? Thế nên, Bộ Tài chính sửa đổi bằng cách "xoáy" vào chi BVMT. Nhưng số liệu lại tăng cao như vậy là không rành mạch, chỉ tìm mọi cách "dắt trâu qua rào" thôi chứ không thuyết phục" - ông Lưu Bích Hồ nói.

Chuyên gia kinh tế này cho rằng trong bối cảnh ngân sách khó khăn, thu thuế tài nguyên đã rất cao rồi, chỉ còn dư địa tăng thu từ tài sản, BVMT thì cũng nên đề cập trực diện đến khó khăn này. Vấn đề dư luận băn khoăn là khi được thông qua, thuế xăng dầu có bị đẩy lên cao quá hay không. Nếu tăng thuế lên kịch khung 8.000 đồng/lít sẽ ảnh hưởng đến sức chịu đựng của nền kinh tế. Xét trên bình diện vĩ mô thì khó có cách giải quyết khác nhưng cũng không nên quá phụ thuộc vào giải pháp tăng thuế mỗi khi mất cân đối ngân sách. Quan trọng là phải giảm bội chi mới "cứu" được cân đối ngân sách. Nếu chi không giảm, tăng thu bao nhiêu, vay mượn bao nhiêu cũng không thể đủ.

Ở góc độ tài chính, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh không bình luận về việc có cần thiết phải tăng thu thuế BVMT đối với xăng dầu hoặc mức khung đề xuất có cao hay không. Thay vào đó, ông cho rằng viện luận giải chi BVMT để giải thích tăng thu là không cần thiết, không đúng bản chất của thuế. Bởi thuế có tính chất không đối khoản. Số tiền thu được từ thuế vào NSNN sẽ chi dùng cho nhiều mục tiêu khác nhau, không nhằm đáp ứng một khoản chi cụ thể. Còn thu từ mục đích nào chi cho mục đích đó là bản chất của phí.