Ngành cà phê VN đang khủng hoảng trầm trọng

Theo hãng tin Reuters, ngành công nghiệp cà phê của Việt Nam đang rơi vào khủng hoảng trầm trọng vì nhiều lý do: trốn thuế, quản lý yếu kém, mất khả năng thanh toán, lãi suất cao và thắt chặt tín dụng. Nhiều doanh nghiệp (DN) cà phê đang mắc kẹt trong những khoản nợ xấu khổng lồ, còn ngân hàng thì “thắt chặt hầu bao”.

Việt Nam là nước dẫn đầu thế giới về sản xuất cà phê hạt robusta hương vị mạnh, vốn được sử dụng để chế biến cà phê hòa tan. Việt Nam đã trải qua một thập kỷ tăng trưởng vững chắc với kim ngạch xuất khẩu đạt 3 tỷ USD mỗi năm. Thế nhưng, trong số 127 DN xuất khẩu cà phê năm 2012, 56 đơn vị đã ngừng kinh doanh hoặc chuyển sang hoạt động kinh doanh khác do không có khả năng thanh toán nợ ngân hàng, Reuters trích dẫn số liệu mới nhất từ báo cáo ngành cà phê Việt Nam.

Một cuộc thăm dò của Reuters cho thấy, vụ mùa 2013/2014 của cà phê Việt Nam được dự báo sẽ bội thu với sản lượng khoảng 17-29.5 triệu bao cà phê (mỗi bao tương đương 60 kg), khiến tình trạng vượt cung cà phê trên toàn cầu càng trở nên tồi tệ và gây thêm áp lực cho giá cà phê – vốn đã giảm khoảng 10 % kể từ tháng 10.

Giá trị nợ xấu toàn ngành cà phê hiện ở mức 8 tỷ đồng (tương đương 379 triệu USD), chiếm 60% tổng dư nợ của ngành, Reuters trích số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hồi tháng 7.

"Không ai muốn thừa nhận họ sẽ phá sản", một DN cà phê giấu tên tại thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ với Reuters. "Một khi họ bị phá sản, họ không bao giờ có thể vay từ ngân hàng một lần nữa và hoạt động kinh doanh của họ thế là kết thúc."

DN thì đổ lỗi cho ngân hàng vì đã gây khó khăn trong việc cho vay. Lạm phát cao năm 2010/2011 đã khiến các ngân hàng liên tục nâng lãi suất để thu hút tiền gửi từ đó dẫn tới lãi suất cho vay vốn cũng tăng cao. Trong khi đó, nhiều đại lý cà phê ở nước ngoài cho rằng các DN xuất khẩu Việt Nam đã tự đào hố chôn mình bằng cách phụ thuộc quá nhiều vào vốn vay và thiếu kỹ năng tham gia thị trường tương lai cà phê robusta toàn cầu. Giá cà phê trên thị trường tương lai đã chạm mức cao nhất trong vòng 3 năm, lên khoảng 2,600 USD /một tấn vào đầu năm 2011 nhưng sau đó đã tụt xuống dưới 2,000 USD/tấn.

Theo hãng tin Reuters, ngành công nghiệp cà phê của Việt Nam đang rơi vào khủng hoảng trầm trọng (Ảnh:Bizvietnam)

Những tay “mối lái” cà phê cũng đóng vai trò không nhỏ trong cuộc khủng hoảng khi họ lừa bán cho DN xuất khẩu những bao cà phê thiếu cân và cà phê hạt kém chất lượng, khiến họ buộc phải bán lại với giá thấp. "Những tên trung gian này thậm chí còn đặt bu lông kim loại vào các bao cà phê để ăn gian trọng lượng", Joyce Liu, một nhà phân tích đầu tư tại Phillip Futures ở Singapore cho biết.

Để hỗ trợ cho ngành cà phê, Chính phủ đã quyết định giãn nợ cho các doanh nghiệp cà phê từ 12 tháng lên 36 tháng. Nhưng giới thương nhân cho biết động thái này có lợi cho các ngân hàng nhiều hơn, bởi theo đó các khoản nợ của DNxuất khẩu cà phê sẽ không bị liệt vào hàng “nợ xấu”.

Hiệp hội Cà phê và Ca cao Việt Nam (Vicofa) cũng được chính phủ chấp thuận cho mua tạm trữ 300.000 tấn cà phê, tương đương 1/5 tổng sản lượng cả nước để trợ giá, cho vay ưu đãi DN xuất khẩu để mua hạt cà phê từ người nông dân.

Tuy nhiên, đợt mua dự trữ như cuối năm 2010 đã thất bại khi chỉ có 60.000 trong số 200.000 tấn cà phê được thu mua do trục trặc trong công tác hậu cần và giải ngân chậm trễ.

Ngân hàng cho biết họ không hề cấm cho DN xuất khẩu vay tiền, (lãi suất khoảng 10-16.5%/năm), nhưng thừa nhận họ không muốn giải ngân cho đối tượng này.

"Chúng tôi không ngại cho vay đối với các công ty cà phê, nhưng chúng tôi phải thận trọng với các khoản nợ xấu. Việc kinh doanh cà phê hiện tại khá bấp bênh, vì vậy lĩnh vực này không nằm trong danh sách ưu tiên cho vay của chúng tôi", phó phòng khách hàng một ngân hàng thương mại lớn tại thành phố Hồ Chí Minh phân trần.

Một khi thiếu tiền, các DN xuất khẩu có khuynh hướng bán cà phê hạt để trả nợ thay vì là tích trữ.

Thế nhưng, giá trong nước lúc này đang giao dịch gần mức thấp nhất trong 16 tháng (dưới 40.000 đồng một kg, tương đương 1.9 USD/kg) sau khi giá cà phê tương lai trên thị trường London chạm mức thấp nhất 32 tháng do những lo ngại về tăng sản lượng toàn cầu. Người nông dân thì không muốn bán với giá dưới 40.000 đồng, Reuters viết.

Trong khi cuộc khủng hoảng cà phê Việt Nam vẫn chưa có lối thoát thì Indonesia, nước sản xuất cà phê robusta lớn thứ 2 thế giới có thể chớp cơ hội này để đẩy mạnh xuất khẩu, nhất là khi sản xuất cà phê của nước này được dự báo sẽ đạt mức kỷ lục mọi thời đại trong vụ mùa này.

Nếu mức tiêu thụ toàn cầu không tăng quá lớn, nhà sản xuất hàng đầu Brazil và một số quốc gia khác có thể sẽ nâng hàng tồn kho thế giới lên mức cao nhất 5 năm trong niên vụ 2013/2014, tạo áp lực giảm giá mạnh mẽ hơn lên giá cà phê.

"Có thể sẽ có một cuộc cải tổ toàn ngành công nghiệp cà phê của VN, và Brazil và Indonesia sẽ ngay lập tức hưởng lợi”, Liu nói.

Reuters kết thúc bài viết bằng việc trích dẫn lời một thương nhân trong nước cho rằng giải pháp duy nhất cho cuộc khủng hoảng cà phê của Việt Nam là sự can thiệp của chính phủ và các ngân hàng đẩy mạnh cho vay. Thế nhưng, người này cũng nói thêm rằng các ngân hàng đang đóng hầu bao với DN xuất khẩu cà phê, hoặc đặt ra mức lãi suất mà DN không thể với tới.