Luật ‘đá’ nhau, thuốc lá lậu tràn vào

Buôn lậu thuốc lá gia tăng trở lại do các quy định pháp luật chồng chéo khiến lực lượng chức năng bó tay.

Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VN) cho hay trong năm 2016 buôn lậu thuốc lá tăng khoảng 10% so với năm trước đó, gây thất thu thuế cho Nhà nước trên 8.000 tỉ đồng.

Đáng chú ý, công tác chống buôn lậu đang có dấu hiệu chùng xuống. Đơn cử năm ngoái số vụ bị bắt giữ, xử lý hình sự giảm gần 60% so với năm trước đó.

Bó tay vì quy định

Tại buổi làm việc với Hiệp hội Thuốc lá VN mới đây, ông Phan Lợi, Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường An Giang, nhận định tình hình buôn lậu thuốc lá trên địa bàn diễn biến phức tạp, không giảm. Trong khi đó tỉnh đang gặp khó khăn trong việc xử lý, nhất là xử lý hình sự đối với thuốc lá điếu nhập lậu.

“Riêng lực lượng công an toàn tỉnh An Giang đã bắt giữ trên 67 vụ buôn bán, vận chuyển thuốc lá lậu từ 500 bao trở lên. Song chưa xử lý được, trong đó có 19 vụ quá thời hạn hai tháng” - ông Lợi dẫn chứng.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, theo ông Lợi, là do mâu thuẫn trong các văn bản pháp luật. Chẳng hạn, Nghị định 124/2015 quy định vận chuyển trái phép thuốc lá từ 500 bao trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự. Thế nhưng Bộ luật Hình sự 2015 có hiệu lực từ ngày 1-7-2016 lại quy định: Đối với hành vi sản xuất, tàng trữ, vận chuyển, buôn bán hàng cấm là thuốc lá lậu thì yêu cầu cơ quan tiến hành tố tụng phải xác định giá trị hàng phạm pháp để làm căn cứ xử lý. Nếu giá trị hàng phạm pháp dưới 100 triệu đồng thì không xử lý hình sự.

Cùng gặp khó khăn tương tự, đại diện Phòng CSĐT tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ (PC46), Công an TP Cần Thơ cho biết hiện ở địa phương còn hơn 20 vụ liên quan đến thuốc lá lậu chưa xử lý được. Nguyên nhân do sự thiếu nhất quán trong các văn bản pháp quy liên quan đến việc xử lý hành vi buôn lậu thuốc lá. Điều này gây khó khăn và ách tắc trong việc xét xử tội danh buôn bán, vận chuyển và tàng trữ thuốc lá nhập lậu.

Các cơ quan chức năng đang gặp lúng túng với thuốc lá nhập lậu. Ảnh: TU

Ông Huỳnh Văn Hồng, Phó Viện trưởng VKSND tỉnh Long An, cho hay từ ngày áp dụng nguyên tắc có lợi trong Bộ luật Hình sự 2015 thì các cơ quan tố tụng không truy tố được vụ buôn lậu thuốc lá nào và loại án đang làm thì tạm đình chỉ.

“Theo tôi, nếu Bộ luật Hình sự 2015 không sửa đổi, bổ sung Điều 190, 191 mà vẫn giữ nguyên căn cứ xử lý dựa vào giá trị hàng phạm pháp thì bắt buộc phải định giá. Nhưng việc định giá rất phức tạp, tốn kém nhiều hơn so với xác định số lượng bao như trước đây. Tôi cho rằng đã là hàng nhập lậu thì không nên phân biệt giá trị, phải xử lý. Căn cứ vào số lượng thuốc lá nhập lậu vi phạm để làm cơ sở xử lý hình sự là phù hợp nhất” - ông Hồng kiến nghị.

Thất thu 10.000 tỉ đồng nếu…

Cũng liên quan đến thuốc lá lậu, mới đây các doanh nghiệp thuốc lá VN đã khẩn thiết đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét việc tiếp tục duy trì tiêu hủy thuốc lá nhập lậu bị tịch thu thay vì thực hiện bán đấu giá.

Lý do là trước đó Văn phòng Chính phủ có Công văn 3825 nêu rõ: Đối với thuốc lá lậu bị tịch thu còn chất lượng, thí điểm theo hướng bán đấu giá để tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất.

Các doanh nghiệp sản xuất thuốc lá hợp pháp cho rằng nếu thí điểm bán đấu giá để tiêu thụ nội địa là chưa phù hợp với quy định. Ví dụ tại Điều 15 Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Nghị định 67/2013, thuốc lá được tiêu thụ hợp pháp tại VN phải đáp ứng các điều kiện: In bằng chữ tiếng Việt, dán tem hoặc in mã số, mã vạch…Thế nhưng hầu hết thuốc lá lậu vào VN chủ yếu là JET và HERO không đáp ứng, tuân thủ đầy đủ quy định trên. Ngoài ra, giải pháp này sẽ tạo ra kẽ hở pháp luật để các đối tượng buôn lậu lợi dụng, hợp pháp hóa việc đưa thuốc lá nhập lậu vào tiêu thụ nội địa.

“Ngân sách nhà nước cũng sẽ bị thất thu khoảng 10.000 tỉ đồng mỗi năm và sẽ tăng nhiều nếu thuốc lá nhập lậu bị tịch thu được bán đấu giá để tiêu thụ nội địa hoặc tái xuất. Lý do là thuốc lá lậu bị tịch thu không đóng bất kỳ một khoản thuế nào nhưng vẫn được tiêu thụ chỉ thông qua bán đấu giá” - đại diện một công ty sản xuất thuốc lá nhấn mạnh.