Hàng hóa “è cổ” gánh phí bôi trơn

Nhiều doanh nghiệp kinh doanh vận tải quá oải vì tiền “trà nước” cho cảnh sát giao thông, hải quan...

Ngày 4-10, Ngân hàng Thế giới phối hợp Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tổ chức hội thảo “Việt Nam: Tạo thuận lợi thương mại, tạo giá trị và năng lực cạnh tranh”. Các chuyên gia kinh tế cho rằng những năm gần đây, năng lực cạnh tranh thương mại của Việt Nam đã khựng lại và có vẻ như tụt hậu so với các nước.

Mất thời gian và phí “bôi trơn”!

Một trong những nguyên nhân khiến năng lực cạnh tranh của Việt Nam bị tụt hậu là do chi phí logistics (tạm dịch là các chi phí hậu cần) của Việt Nam khá cao so với các nước trên thế giới. Trong khi đó, hạ tầng giao thông quá kém và tính minh bạch của cơ quan hải quan không cao.

Ông Phạm Minh Đức, chuyên gia kinh tế cao cấp, Ngân hàng Thế giới (WB), cho rằng: “Vấn đề của chúng ta hiện nay đó là hạ tầng giao thông và dịch vụ quá yếu kém. Từ năm 1997 đến 2011, khối lượng vận chuyển hàng hóa đã tăng trên 12%/năm và tăng trưởng thương mại tăng khoảng 18%/năm thì với tăng trưởng đầu tư giao thông vẫn ở mức 0%/năm. Nguyên nhân là Việt Nam quá phụ thuộc vào đầu tư công, trong khi đầu tư công được đánh giá là không đủ lực và thiếu hiệu quả” - ông Đức nói.

Mọi chi phí bôi trơn vừa làm giảm năng lực cạnh tranh của DN, vừa làm tăng giá thành sản phẩm và cuối cùng là người tiêu dùng chịu thiệt. Ảnh: HTD

Đồng tình với quan điểm này, ông Luis Blancas, chuyên gia giao thông của WB, nói thêm: “Trong khi các nước trên thế giới, chi phí logistics của họ chỉ chiếm từ 9% đến 13% GDP, thì ở Việt Nam dù chưa có phương pháp nghiên cứu chính thức nhưng liên quan chi phí logistics có khi lên đến 25% GDP”.

Lý giải thêm về điều này, ông Luis Blancas nói vì sao ở Việt Nam có quá nhiều chi phí không tên mà ở các nước khác không có. Ví như phí bôi trơn cho các thủ tục hải quan, thậm chí là cả tiền “trà nước” cho cảnh sát giao thông. Cụ thể, chi phí bôi trơn của doanh nghiệp (DN) cho cảnh sát giao thông chiếm khoảng 13% trong tổng chi phí của một container xuất khẩu hàng hóa thông thường.

Chưa hết, việc nhiêu khê trong thủ tục hải quan, theo thống kê của Ngân hàng Thế giới, còn khiến nền kinh tế thiệt hại đến hàng trăm triệu USD/năm. Cụ thể, thời gian thông quan hàng hóa của Việt Nam diễn ra lâu hơn so với các nước từ ba đến bốn ngày. Từ đây, dẫn đến chi phí lưu kho cho các DN lại bị dội lên quá cao. Ví như năm 2012, chi phí lưu kho kéo dài làm nền kinh tế mất thêm khoảng 96 triệu USD. Và nếu Việt Nam không có cải thiện thì mức chi phí này có thể sẽ dội lên khoảng 182 triệu USD vào năm 2020.

Công nghệ mới làm hạn chế tham nhũng

Theo ông Phạm Minh Đức, chuyên gia kinh tế cao cấp, vấn đề của Việt Nam, các kẽ hở của pháp lý, thủ tục quá phức tạp khiến cán bộ hải quan dễ xảy ra tham nhũng. “Đã đến lúc Việt Nam phải thay đổi quy trình nghiệp vụ. Cần áp dụng CNTT nhiều hơn nữa thay vì chỉ mới áp dụng cho xử lý tờ khai hải quan. Sở dĩ, đây là biện pháp tiên quyết giúp thay đổi tình hình là do có thể hạn chế việc cán bộ hải quan làm việc trực tiếp với DN, hạn chế tham nhũng xảy ra” - ông Đức nói.

Trao đổi riêng với phóng viên, một DN xuất nhập khẩu nói thêm: “Không phải cán bộ hải quan nào cũng đòi “hối lộ”. Vấn đề là do quy định của chúng ta không nhất quán, vô tình lại tạo ra cơ chế làm thế nào cũng được. Từ đây, muốn giải quyết nhanh, không bị ứ hàng DN phải mất phí “bôi trơn” thôi”.

WB cũng cho rằng để tạo điều kiện cho thương mại quốc tế và giảm chi phí bôi trơn cho các DN thì Chính phủ Việt nam cần thiết lập những thông tư và nghị định dễ dàng áp dụng và áp dụng một cách nhất quán. Đồng thời, cơ quan quản lý cần kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ của mỗi cán bộ hải quan và những cán bộ nhà nước khác ở các tỉnh, thành.