Bộ sưu tập 'Ông bình vôi' tiền tỷ ở đất Tây Đô

Để có hơn 300 “Ông bình vôi” ăn trầu cổ đủ loại kích cỡ, màu sắc và chất liệu niên đại từ thế kỷ 18, 19, ông Trần Quốc Đoàn, quận Ô Môn, TP. Cần Thơ đã chi hàng tỷ đồng sưu tầm.

Ngôi nhà của ông Đoàn ở phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, TP. Cần Thơ trưng bày hàng trăm cổ vật quý giá, trong đó phần lớn là các "Ông bình vôi" xưa.

Với giới chơi cổ vật ở đất Tây Đô, ông Đoàn được mệnh danh là “vua” bình vôi cổ, vì có số lượng nhiều nhất, lên đến hơn 300 chiếc.

Ông Đoàn cho biết: “Kho báu” cổ vật của anh có được là nhờ vào cơ sở sản xuất tương, chao gia truyền của người cha để lại.

Ông Đoàn có gần 20 năm sưu tập đồ cổ, đặc biệt là bình vôi ăn trầu. "Trong một lần tình cờ đọc được tài liệu nói về cổ vật, nhất là tài liệu của nhà nguyên cứu Vương Hồng Sển về những giá trị văn hóa của bình vôi, cơi trầu nên tôi rất mê. Vừa sản sản xuất chao, tương vừa lặn lội khắp vùng đồng bằng sông Cửu Long để tìm mua cho bằng được những cổ vật này".

Đây là một bình vôi tráng men xanh vào thế kỷ 18. "Người Nam bộ xưa phần lớn đều ăn trầu. Trầu cau cũng đóng vai trò mai mối se duyên. Trong ngày cưới càng không thể thiếu mâm trầu bình vôi. Trong khi các cụ ăn trầu quét vôi thì cô dâu chú rễ cũng dâng mâm trầu cau khẳng định sự gắn bó bên nhau suốt đời. Cũng từ đó mà bình vôi lần lượt ra đời, từ cái nhỏ có thể bỏ trong bóp, khay cho đến những cái lớn như “Ông bình vôi” chứa cả mấy ký vôi", ông Đoàn chia sẻ thêm cơ duyên sưu tầm bình vôi cổ của mình.

“Ông bình vôi” có mặt hầu hết các gia đình người Việt cổ, không những “Ông” giữ cho vôi luôn được nóng để giúp các cụ ăn trầu ngon miệng, mà còn là người chứng kiến bao thăng trầm của nhiều thế hệ gia chủ.

Bình vôi xưa cũng được sản xuất theo cấp bật, gốm sứ xanh trắng, có hoa văn họa tiết họa cầu kỳ dành cho chủ cả, bá hộ, loại trơn  dành cho dân thường, loại màu xanh có nguồn gốc từ Trung Quốc dành cho quan lại địa chủ, có cả những loại được làm bằng đồng thao. 

Hiện nay, bộ sưu tập “Ông bình vôi” của ông Đoàn có trên 300 cái với đủ loại kích cỡ, màu sắc và chất liệu, hầu hết được sản xuất từ thế kỷ 18 và 19 ở Việt Nam, Trung Quốc, Chăm, Khrme và kể cả của người Chiêm Thành. 

Hầu hết các “Ông bình vôi” đều có quai xách, được chạm vẽ nhiều họa tiết hình hoa, cá, long, lân, quy, phụng, hổ… Bình vôi thường có một miệng để đổ vôi vào và lấy vôi ra ăn bằng cây chìa vôi (được làm bằng đồng phía trên có nút gù, vừa để cầm vừa để bịt kín miệng bình vôi không cho gió lọt vào làm đông vôi.