Nợ xấu ngân hàng vẫn còn nan giải

Một số ngân hàng thương mại tồn đọng nhiều khoản cho vay, công nợ khó thu hồi do lãnh đạo cố ý làm trái, vi phạm pháp luật, việc xử lý hết sức khó khăn và tỉ lệ thu hồi thấp.

Tổng hợp kết quả kiểm toán của 276 báo cáo tại 204 đơn vị được kiểm toán trong năm 2016 đối với niên độ ngân sách năm 2015, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) dành một mục riêng về tổ chức tài chính, ngân hàng.

Giảm lãi suất vay chưa đạt mục tiêu

KTNN đã kiểm toán báo cáo tài chính, các hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng vốn và tài sản nhà nước năm 2015 của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), 8 tổ chức tài chính, ngân hàng, bảo hiểm và chuyên đề về việc thực hiện đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) giai đoạn 2011-2015.

Tỉ lệ nợ xấu của các tổ chức tín dụng vẫn còn cao Ảnh: Tấn Thạnh

Điểm nổi bật là trong thời gian này, NHNN đã bảo đảm thanh khoản ổn định cho các TCTD và hỗ trợ mục tiêu ổn định tỉ giá, thông qua điều hành linh hoạt nghiệp vụ thị trường mở. Chính sách tín dụng đã định hướng tập trung ưu tiên lĩnh vực nông nghiệp nông thôn, xuất khẩu, công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp (DN) vừa và nhỏ, DN ứng dụng công nghệ cao. Tăng trưởng tín dụng nền kinh tế đạt 17,26%, cao hơn mức tăng trưởng định hướng (13%-15%).

Các tổ chức tài chính, NH được kiểm toán cũng đã cơ bản hoàn thành nhiệm vụ được giao, kinh doanh có lãi. Trong đó, Tổng Công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) có lợi nhuận trước thuế hơn 8.669 tỉ đồng; NH Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Agribank) đạt 3.133 tỉ đồng, bảo đảm các chỉ tiêu an toàn trong hoạt động. Trong lĩnh vực bảo hiểm, Bảo Minh có lợi nhuận trước thuế 149 tỉ đồng, PJICO đạt 119 tỉ đồng và đều có biên khả năng thanh toán lớn hơn quy định của Bộ Tài chính.

Tuy nhiên, hệ thống NH đã không đạt mục tiêu giảm lãi suất như nhiệm vụ đề ra. Lãi suất cho vay trung và dài hạn năm 2015 chỉ giảm 0,2%-0,5%/năm, trong khi mục tiêu đề ra là 1%-1,5%/năm.

Tỉ lệ nợ xấu còn cao

Đáng lưu ý, kết quả kiểm toán cho thấy tại thời điểm nêu trên, tỉ lệ nợ xấu của các TCTD còn cao. Cụ thể, nợ xấu của hệ thống TCTD đến ngày 31-12-2015 tính đầy đủ (cả nợ tồn đọng tại Công ty Quản lý tài sản - VAMC, nợ được cơ cấu lại, nợ chưa chuyển nhóm nợ xấu theo kết luận Thanh tra NHNN) là 476.860 tỉ đồng, chiếm 8,85% tổng dư nợ. VAMC chưa chủ động xử lý nợ xấu mà chủ yếu thông qua các TCTD bán nợ tự thực hiện với kết quả thấp. Tổng thu hồi nợ từ năm 2013 đến 2015 là 22.902 tỉ đồng, chiếm 10,4% dư nợ đã mua.

KTNN cũng đánh giá việc cân đối vốn của NH Chính sách xã hội rất khó khăn. Trong đó, nhiều khoản vay từ Kho bạc Nhà nước, NHNN phải gia hạn hoặc khoanh nợ.

KTNN xác định nợ xấu của Agribank - nếu tính cả nợ đã bán cho VAMC - là 73.472 tỉ đồng, chiếm 10,7% tổng dư nợ. Hầu hết các chi nhánh Agribank được kiểm toán còn sai sót về trình tự, thủ tục cho vay, như một số khoản vay thẩm định thiếu chặt chẽ, thiếu tài sản bảo đảm, giải ngân không đúng mục đích, không được kiểm soát, giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn vay. Bên cạnh đó, công tác hạch toán kế toán của Agribank còn sai sót, như trích lập thiếu dự phòng rủi ro tín dụng hơn 2.848 tỉ đồng.

Về thực hiện đề án cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011-2015, KTNN đánh giá NHNN đã kiểm soát và từng bước xử lý các TCTD yếu kém. Qua đó, tình trạng tài chính và năng lực hoạt động của các TCTD bước đầu đã được củng cố và lành mạnh hóa. Mức độ an toàn và hiệu quả hoạt động của các TCTD được cải thiện; nguy cơ đổ vỡ, gây mất an toàn hệ thống các TCTD giảm đáng kể.

Tuy nhiên, một số TCTD chưa được phê duyệt phương án tái cơ cấu, cơ chế, chính sách hỗ trợ tái cơ cấu, xử lý nợ xấu còn nhiều bất cập. Hoạt động của các TCTD còn nhiều tồn tại và tiềm ẩn rủi ro. Việc xử lý nợ xấu chưa hiệu quả, còn một số TCTD bị kiểm soát đặc biệt hoặc tình hình tài chính yếu kém. Đó là 3 NH được NHNN mua lại 0 đồng (CBBank, GPBank, Ocean Bank), NH Đông Á, Công ty Tài chính Cổ phần Handico, Công ty Tài chính Bưu điện, Công ty Tài chính TNHH MTV Công nghiệp Tàu thủy, Công ty Cho thuê tài chính công nghiệp tàu thủy, Công ty Cho thuê tài chính ALC II.

Một số NH thương mại tồn đọng nhiều khoản cho vay, công nợ khó thu hồi do lãnh đạo NH cố ý làm trái, vi phạm pháp luật, việc xử lý hết sức khó khăn và tỉ lệ thu hồi thấp, như ACB, Eximbank, Sacombank, CBBank, GPBank, Ocean Bank.