Nhiều điều kiện kinh doanh áp đặt, bóp chết doanh nghiệp

Theo nghiên cứu của VCCI, nhiều điều kiện kinh doanh thời gian qua mang tính áp đặt, can thiệp quyền của doanh nghiệp, thậm chí là điều kiện để phát sinh nhũng nhiễu doanh nghiệp.

Nóng cạnh tranh taxi truyền thống với Uber, Grab 

Ngày 30/6, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với ngân hàng thế giới (World Bank – WB) tổ chức Hội thảo điều kiện kinh doanh và quyền tự do kinh doanh ở Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Thanh – Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô VN cho rằng, đối với lĩnh vực GTVT, phải hướng các điều kiện kinh doanh (ĐKKD) sao cho DN vận tải hoạt động hiệu quả nhưng vẫn phải đảm bảo an toàn giao thông. Với ngành vận tải ô tô mấy năm gần đây phát sinh nhiều lĩnh vực hoạt động như Uber, Grab,...“Kinh doanh vận tải ô tô dứt khoát là kinh doanh có điều kiện. Tuy nhiên, cần đưa ra các điều kiện cụ thể nào thì chưa có. Nhà nước đang rất lúng túng trước sự phát triển của KHCN” – ông Thanh bày tỏ.

Cũng theo ông Thanh, Uber và Grab nên đưa vào một loại hình kinh doanh mới. Còn taxi truyền thồng cần phải nới các ĐKKD khác. Mới đây, ngày 28/6 đã có buổi họp của Bộ GTVT và các bộ ngành với Uber, Grap và taxi truyền thống. Chúng tôi phản đối quyết liệt tư tưởng “quản không được thì cấm”. Phải có chính sách cụ thể để giải quyết hợp lý, cạnh tranh lành mạnh”, vị này cho biết thêm. 

Hình minh họa

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban pháp chế (VCCI), cho rằng thực ra cuộc chiến Uber, Grab và các hãng taxi truyền thống liên quan đến ĐKKD. Để đảm bảo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các hãng taxi truyền thống và Uber, Grab phải đơn giản thủ tục hành chính cho taxi truyền thống. Hiện nay các hãng taxi truyền thống thủ tục hành chính phức tạp, phải cõng trên mình rất nhiều chi phí tuân thủ quy định pháp luật, trong khi đó mô hình Uber, Grab không chịu những áp lực này.

"Tôi cho rằng các hãng taxi truyền thống cần đấu tranh bảo vệ quyền kinh doanh của mình thuận lợi hơn, ngoài yêu cầu khác như về thuế, gia nhập thị trường thì yêu cầu đơn giản thủ tục hành chính, đơn giản ĐKKD cũng là yêu cầu cần thiết. Nhiều hãng taxi truyền thống cho biết, họ đưa một đầu xe ô tô vào kinh doanh thì rất khó khăn còn Uber, Grab dễ dàng làm được điều này, ngoài ra là vấn đề về thuế" - ông Tuấn cho hay.

Cũng theo Trưởng ban pháp chế VCCI, để kiểm soát doanh thu của những hãng như Uber, Grab là thách thức lớn. "Thời gian tới theo chúng tôi cần chuyển sang quản lý về thu nhập cá nhân, thậm chí giao dịch tiền mặt.

Suy cho cùng, Uber hay Grab và các mô hình kinh doanh trên nền tảng internet là nền tảng nhu cầu thiết yếu và nó sẽ hỗ trợ rất nhiều cho hàng trăm, triệu người kinh doanh nhỏ ở Việt Nam. Nhưng nó cũng là thách thức lớn trong đảm bảo thu thuế, xa hơn là cạnh tranh giữa người nộp thuế. Câu chuyện quản lý nhà nước không phải "cấm hay không cấm" mà cần thay đổi cách thức quản lý cho phù hợp, một mặt khuyến khích những mặt tích cực của mô hình này, mặt khác tìm ra cách thức quản lý được".

Cũng theo ông Tuấn, kinh doanh phải đóng thuế, Việt Nam có thể học tập cách thức thu thuế của các nước có nhiều kinh nghiệm. Thách thức ở Việt Nam là phải hạn chế giao dịch tiền mặt và thu thuế thông qua thu nhập cá nhân của những người kinh doanh nhỏ, tận dụng lợi thế internet.

Trong khi đó, Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch hội đồng thành viên Cty Luật BASICO, Trọng tài viên VIAC cho rằng: "Mô hình mới, hiện đại tiện lợi, giảm chi phí cho xã hội, người dùng và DN thì không có lí do gì chúng ta ngăn cấm. Ngược lại cần phải khuyến khích. Nếu pháp luật chưa có quy định thì không có lý do gì chúng ta lại cấm. Sau này nếu cần thiết thì điều chỉnh, bây giờ chưa có quy định có nghĩa là được tự do kinh doanh. Còn tại sao bất bình đẳng, thắc mắc của taxi truyền thống, là do chúng ta quản quá chặt, quá nhiều khắt khe những 13 điều kiện để kinh doanh taxi bình thường thì sẽ rất khó khăn, mất nhiều chi phí, thay vì siết chặt taxi kiểu mới thì chúng ta cần giảm cân bằng taxi cũ".

Theo Luật sư Đức, có 2 cách là ban hành văn bản mới hoàn toàn để điều chỉnh quy định mới; Cách thứ 2 nhập 2 hình thức này vào với nhau và cân đối bình đẳng, tối thiểu hóa chi phí, điều kiện không cần thiết cho DN.

"Chẳng hạn, đơn giản nhất nếu cấm đường thì về lý là cấm xe con chứ không phải cấm taxi, nếu cấm taxi thì Grab, Uber lại không bị cấm? Việc thí điểm bây giờ thể hiện lúng túng của chúng ta. Không cấm được nên phải cho nhưng vẫn rụt rè. Vừa rồi Bộ GTVT cấm việc đi chung taxi của Grab và Uber là quy định nhầm luật. Chưa có quy định thì phải cho áp dụng, hơn nữa rất có ích cho xã hội.

Đề xuất bỏ 95 điều kiện kinh doanh không phù hợp

Ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng ban pháp chế VCCI cho biết, trên cơ sở các nhóm vấn đề được nhận diện, nhóm nghiên cứu nhận thấy 16 ngành, nghề được xác định là các ngành, nghề KDCĐK chưa phù hợp; 10 ngành, nghề kinh doanh có phạm vi kiểm soát chưa phù hợp.

Đặc biệt, nhóm nghiên cứu đã lựa chọn rà soát điều kiện kinh doanh của 3 Bộ chính gồm: Công thương, GTVT, KH&CN. Theo nhóm nghiên cứu, ngành, nghề KDCĐK thuộc phạm vi của 3 bộ này gần bằng ¼ tổng số ngành, nghề KDCĐK của tất các các bộ còn lại (65/243 ngành, nghề KDCĐK). Việc rà soát, đánh giá ĐKKD trong các lĩnh vực của các bộ này sẽ góp phần đáng kể cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh của nước ta.

Qua rà soát 14 ngành, nghề với 402 ĐKKD của 3 bộ, nhóm nghiên cứu nhận thấy có tình trạng:  ĐKKD có tính chất áp đặt quy mô doanh nghiệp (DN). Đơn cử như “yêu cầu các chủ thể KD phải có tối thiểu cơ sở vật chất nào đó (ví dụ: đơn vị vận tải taxi phải có tối thiểu 50 xe nếu trụ sở đặt tại các thành phố trực thuộc trung ương; thương nhân xuất khẩu, nhập khẩu LPG phải có kho tổng dung tích các bồn chứa tối thiểu 3.000m3...), hoặc yêu cầu thương nhân phải có số vốn tối thiểu (thương nhân DK tạm nhập, tái xuất hàng thực phẩm đông lạnh phải có số tiền ký quỹ 10 tỷ đồng nộp tại tổ chức tín dụng...).

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu nhận thấy một số ĐKKD có tính chất can thiệp vào quyền tự quyết của DN. Không những thế, một số ĐKKD lại có tính chất can thiệp vào thị trường bằng các biện pháp, mệnh lệnh hành chính. Một số ĐKKD khác còn mang “dấu ấn” của các Bộ quản lý. Trên cơ sở đó, nhóm nghiên cứu đề xuất bãi bỏ 95 điều kiện kinh doanh không phù hợp của 3 bộ này.

Ông Nguyễn Tuấn, Giám đốc Cty TNHH Thiên Phúc An, đại diện cho 50 DN kinh doanh ô tô vừa và nhỏ bày tỏ: “Không biết khi xây dựng ĐKKD các bộ ngành có bị tác động của yếu tố nước ngoài hay không mà hôm qua tôi nhận được thông tin Văn phòng chính phủ đã họp và cho biết: DN nhập khẩu ô tô mới phải có Giấy xác nhận của nhà sản xuất ô tô nước ngoài về việc chỉ định DN NK ô tô và chứng nhận ô tô nhập khẩu sẽ được bảo hành, bảo dưỡng, triệu hồi theo đúng quy định của nhà sản xuất. Nếu dự thảo mới này được thông qua, vô hình chung các hãng xe có quyền to hơn các bộ ngành, thị trường ô tô Việt Nam sẽ giao hoàn toàn cho các hãng nước ngoài, họ độc quyền nhập khẩu...”. 

Ông Lê Xuân Hiền, Trưởng phòng đăng ký kinh doanh tỉnh Hải Dương, thành viên tổ công tác thi hành Luật DN và Luật Đầu tư cho rằng, về lâu dài, cần tiếp tục nghiên cứu để sửa đổi Luật Đầu tư và các luật có liên quan về ngành nghề KDCĐK, ĐKKD...theo một hướng tiếp cận mới hoàn toàn, không theo cách phân biệt là ngành nghề nào KDCĐK, ngành nào không như hiện nay.

“Về mặt bản chất thì không có hoạt động KD nào, thuộc ngành nghề nào là “không có điều kiện”. Nhớ lại vụ quán Xin Chào (TP.HCM) và vụ chìm tàu Thảo Vân 2 (TP. Đà Nẵng) chỉ nhau mấy tháng, chúng ta đã bộc lộ sự lung túng về các ĐKKD, tiêu chuẩn kỹ thuật” – ông Hiền dẫn chứng.

Ông Đậu Anh Tuấn cũng ghi nhận tâm tư của ông Nguyễn Tuấn và cho rằng các điều kiện kinh doanh, dự thảo, nghị định phải thiết kế như thế nào để DN trong nước và ngoài nước đều cạnh tranh công bằng...

Lãnh đạo VCCI cho biết sẽ ghi nhận ý kiến đóng góp xây dựng chính sách của các hiệp hội, doanh nghiệp, đại biểu để trình lên Chính phủ. VCCI hy vọng báo cáo nghiên cứu sẽ là thông tin hữu ích cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi xem xét, đánh giá các chính sách pháp luật kinh doanh.