Đường sắt xin thêm vốn đầu tư

Ngành đường sắt không còn cách nào khác là phải đổi mới.

Ngày 22-12, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cùng đại diện một số bộ, ngành đã kiểm tra hoạt động khai thác tại ga Giáp Bát, ga Hà Nội và làm việc với lãnh đạo ngành đường sắt về những định hướng phát triển trong thời gian tới.

Lạc hậu, chắp vá… khó cạnh tranh

Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) kiêm phụ trách HĐTV Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam (VNR), ông Nguyễn Ngọc Đông, cho biết mạng lưới đường sắt quốc gia có tổng chiều dài 3.143 km, với 2.531 km đường chính tuyến; phân bố theo 5 tuyến chính: Hà Nội - TP HCM, Hà Nội - Hải Phòng, Hà Nội - Đồng Đăng, Hà Nội - Lào Cai, Hà Nội - Quán Triều. Ngoài ra, còn một số tuyến nhánh, tuyến liên kết. Trước đây có đường sắt kết nối với các cảng biển lớn nhưng nay đều đã dừng khai thác hoặc bị phá bỏ.

Hệ thống đường gồm 3 loại khổ đường, với đa số là khổ 1 m (chiếm 85%). Các ga phần lớn có quy mô nhỏ, hạ tầng cũ, từ 2 đến 3 đường, chiều dài đường ga ngắn cản trở khả năng vận tải. Bên cạnh đó, hệ thống cầu, hầm đường sắt hầu hết đã sử dụng nhiều năm, nhiều nơi bị hư hỏng phải gia cố, chắp vá. Hệ thống tín hiệu trên các tuyến cũng không đồng bộ về công nghệ, kỹ thuật.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng (hàng đầu, thứ 2 từ trái sang) thị sát tại ga Hà NộiẢnh: Xuân Tuyến

Cũng theo ông Đông, toàn ngành hiện có 295 đầu máy với nhiều chủng loại nhưng trên 60% trong số đó có công suất, tốc độ thấp, tiêu hao nhiều nhiên liệu, khó bảo trì sửa chữa. Trong số 1.045 toa xe khách thì đa số đã khai thác từ trên 10 năm đến 20 năm. Tốc độ kỹ thuật cho phép khai thác của toa xe chỉ đạt 80 km/giờ. Đáng lo ngại là giao cắt đường sắt và đường bộ trên các tuyến dày đặc (trung bình 0,5 km có một giao cắt), thường xảy ra tai nạn giao thông và ảnh hưởng trực tiếp đến việc nâng tải trọng, tốc độ chạy tàu.

Từ hàng loạt tồn tại và bất cập trên, Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông cho biết thị phần vận tải đường sắt thấp và ngày càng suy giảm. Vận tải hành khách với các tuyến ngắn không cạnh tranh được với đường bộ, các tuyến đường dài lại khó cạnh tranh với hàng không giá rẻ. Khối lượng vận chuyển của đường sắt năm 2015 chiếm 2,7% tổng lượng luân chuyển hành khách và chiếm 1,8% tổng lượng luân chuyển hàng hóa toàn ngành GTVT.

Cũng theo người phụ trách VNR, tỉ trọng vốn đầu tư cho đường sắt rất thấp so với toàn ngành GTVT, giai đoạn 2001-2010 là 4.800/140.000 tỉ đồng, chiếm 2,9%; giai đoạn 2011-2015 là 11.082/484.000 tỉ đồng, chiếm 2,3%. Không chỉ vốn đầu tư ít mà còn thiếu đồng bộ, mang tính chắp vá gây lãng phí, giảm hiệu quả đầu tư. Điển hình như tuyến mới Yên Viên - Cái Lân được đầu tư nhưng nguồn vốn không ổn định, quá trình thực hiện dự án bị gián đoạn, dừng, giãn tiến độ nhiều lần dẫn đến hiệu quả của dự án không cao.

Đại diện ngành đường sắt kiến nghị với Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng 5 nhóm giải pháp như cần đầu tư để kết nối đường sắt quốc gia vào các cảng biển, khu công nghiệp, nhà máy với kinh phí hơn 2.000 tỉ đồng; đầu tư giải quyết các nút thắt; kiến nghị Chính phủ và các ngân hàng hỗ trợ vay vốn ưu đãi để phát triển công nghiệp đường sắt...

Ưu tiên các ga có lượng hành khách lớn

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng khẳng định vai trò của ngành đường sắt rất quan trọng trên “bản đồ” vận tải Việt Nam và không còn cách nào khác là phải “đổi mới”. Về các đề xuất của ngành đường sắt, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành khẩn trương nghiên cứu, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho ngành.

Theo Phó Thủ tướng, do hạn chế nguồn lực nên không thể làm ngay một lúc, do đó phải có thứ tự ưu tiên nâng cấp đường sắt Bắc - Nam. Trước mắt là đầu tư khắc phục các nút thắt về kết cấu hạ tầng; nâng cấp, ưu tiên cải tạo các ga có lượng hành khách lớn. Từng bước xóa bỏ các điểm giao cắt đồng mức giữa đường bộ, đường sắt. “Cần sớm triển khai đầu tư kết nối hệ thống đường sắt quốc gia với các cơ sở sản xuất công nghiệp, dịch vụ khác; tăng cường kết nối giữa các loại hình, phương thức vận tải, kết nối đường sắt với các nước trong khu vực” - Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng lưu ý VNR phải rà soát lại tất cả dự án đang hoặc sắp đầu tư, tính toán một cách tổng thể để xác định hiệu quả, tránh thất thoát, nâng cao hiệu quả đầu tư. Đặc biệt, ngành đường sắt cần tập trung hoàn thành báo cáo xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam để có thể tìm kiếm chủ đầu tư, trình Quốc hội cho chủ trương vào năm 2018.