Đột phá giao dịch chứng khoán lô lẻ

Sau 5 tháng triển khai, kể từ ngày 26/3/2012, 5.754 giao dịch chứng khoán lô lẻ đã được thực hiện qua hệ thống giao dịch của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), tại 245 mã chứng khoán, đạt tổng khối lượng 277.561 cổ phiếu, giá trị giao dịch lô lẻ tương ứng hơn 3,7 tỷ đồng.

Kết quả này được xem là khá bất ngờ bởi trước khi đưa giao dịch lô lẻ vào hệ thống, cổ phiếu lô lẻ thường là “nỗi niềm” của các nhà đầu tư mỗi khi đến mùa chia thưởng hoặc phát hành tăng vốn.

Do quy định giao dịch phải là lô chẵn (10 cổ phiếu sàn HOSE và 100 cổ phiếu sàn HNX) nên cổ phiếu bị coi là lô lẻ tại sàn HOSE thường có khối lượng từ 1 đến 9 cổ phiếu, tại sàn HNX: từ 1 đến 99 cổ phiếu. Nhà đầu tư thì ngại nhất những chứng khoán lô lẻ này, bởi sự không thuận tiện và có chút thiệt thòi mỗi khi muốn thanh lý. Trong khi đó, mỗi khi công ty trả cổ tức bằng cổ phiếu, chia thưởng bằng cổ phiếu hoặc phát hành tăng vốn, số lượng cổ phần của mỗi cổ đông nhận được hiếm khi chẵn.

Giao dịch tập trung, nhà đầu tư hết ngại lô lẻ

Trước đây khi chưa đưa giao dịch lô lẻ vào hệ thống giao dịch tại HNX, để có thể giao dịch các cổ phiếu lô lẻ, nhà đầu tư phải đến công ty chứng khoán nơi mình mở tài khoản và yêu cầu mua lại những chứng khoán này theo nguyên tắc thỏa thuận về giá hoặc tổ chức phát hành mua lại cổ phiếu (Thông tư số 74/2011/TT-BTC ngày 1/6/2011 của Bộ Tài chính hướng dẫn về giao dịch trên thị trường chứng khoán). Tuy nhiên, hình thức này có 3 hạn chế.

Thứ nhất, nhà đầu tư không có cơ hội để thực hiện giao dịch với các đối tác khác ngoài đối tác là công ty chứng khoán nơi mình mở tài khoản hoặc không dễ tiếp xúc với tổ chức phát hành để bán lại lô lẻ.

Thứ hai, giá thực hiện của các giao dịch lô lẻ thường bị phụ thuộc nhiều vào công ty chứng khoán hoặc tổ chức phát hành.

Thứ ba, tại một số công ty chứng khoán, nhà đầu tư có thể bán lại chứng khoán lô lẻ của mình ngay khi có nhu cầu, tuy nhiên tại một số công ty chứng khoán khác, nhà đầu tư phải chờ công ty chứng khoán tổ chức đợt mua chứng khoán lô lẻ mới có thể bán được.

Để tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư trong giao dịch lô lẻ, từ 26/3/2012, HNX chính thức cho phép giao dịch lô lẻ trên hệ thống giao dịch chứng khoán niêm yết của HNX thông qua hình thức thỏa thuận. Nội dung này là một trong những điểm thay đổi quan trọng, được quy định tại Quy chế giao dịch chứng khoán mới do HNX vừa ban hành ngày 5/3/2012. Đây được xem là hình thức giao dịch bổ sung đối với các chứng khoán lô lẻ, bên cạnh hình thức giao dịch trực tiếp tại các công ty chứng khoán.

Việc thực hiện giao dịch lô lẻ qua hệ thống HNX sẽ giúp kết quả giao dịch được đẩy tự động sang Trung tâm lưu ký chứng khoán (VSD) để thực hiện thanh toán, thay vì các công ty chứng khoán phải mang hồ sơ sang VSD để thực hiện chuyển quyền sở hữu. Giao dịch lô lẻ được thực hiện theo phương thức thỏa thuận là phù hợp hơn vì nếu thực hiện theo phương thức khớp lệnh thì có khả năng số cổ phiếu lô lẻ của nhà đầu tư còn có thể bị xé nhỏ hơn nữa.

Với hình thức giao dịch mới dành cho chứng khoán lô lẻ được HNX áp dụng, các nhà đầu tư có thêm phương tiện giao dịch chứng khoán, từ đó giúp nhà đầu tư có thể tìm được những đối tác trên toàn thị trường và giao dịch thỏa thuận ngay trên hệ thống giao dịch của HNX. Giá giao dịch được xác định công bằng và hiệu quả. Điều đó giúp việc giao dịch thuận tiện hơn và quyền lợi của nhà đầu tư được đảm bảo.

Những kết quả bất ngờ

Theo thống kê của HNX, qua 5 tháng triển khai phương thức giao dịch mới, giao dịch lô lẻ được thực hiện giữa các nhà đầu tư với nhau chiếm 59,65% trên tổng số các giao dịch lô lẻ được thực hiện trên hệ thống của HNX. Phần còn lại là những giao dịch lô lẻ được thực hiện giữa nhà đầu tư và công ty chứng khoán hoặc giữa các công ty chứng khoán với nhau.

Các giao dịch lô lẻ trên hệ thống chủ yếu được thực hiện tại mức giá sàn (chiếm 93,43%), các giao dịch có mức giá thực hiện giữa giá sàn và giá tham chiếu chiếm 4,97%, các giao dịch có mức giá thực hiện bằng với giá tham chiếu chỉ chiếm 3,05%.

Cùng với đó, số lượng giao dịch cũng như khối lượng giao dịch lô lẻ thực hiện qua VSD giảm đáng kể. Trong 5 tháng qua, tỷ lệ khối lượng giao dịch lô lẻ thực hiện qua hệ thống giao dịch của HNX chiếm 79,63% trên tổng khối lượng giao dịch lô lẻ thực hiện đối với chứng khoán niêm yết trên HNX.

Lãnh đạo HNX nhận xét, việc đưa giao dịch lô lẻ vào thực hiện trên hệ thống đã tạo thêm một kênh giao dịch mới cho nhà đầu tư khi muốn thực hiện giao dịch lô lẻ và thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư. Điều này được thể hiện rất rõ qua kết quả giao dịch khi mà khối lượng giao dịch lô lẻ trung bình thực hiện qua hệ thống của HNX trong 5 tháng qua đạt mức tương đương với khối lượng giao dịch lô lẻ thực hiện qua VSD trong các quý 4/2011 và quý 1/2012 (trước thời điểm Quy chế có hiệu lực).

Riêng đối với các công ty chứng khoán, các ý kiến đều cho rằng việc triển khai giao dịch lô lẻ trên hệ thống giao dịch chứng khoán niêm yết tạo thuận tiện hơn cho người đầu tư và công ty chứng khoán trong việc giao dịch. Đặc biệt đối với những công ty chứng khoán không có nghiệp vụ tự doanh để mua lại chứng khoán lô lẻ cho người đầu tư, nay đã có thể hỗ trợ nhà đầu tư của mình trong việc thực hiện mua - bán chứng khoán lô lẻ với các đối tác trên thị trường.