Xét nghiệm gen sàng lọc ung thư: Phó chủ tịch Hội ung thư Việt Nam nói gì?

Các gói xét nghiệm gen để tìm bệnh ung thư cần thực hiên cẩn trọng và không được khuyến cáo nhiều bởi hiện nay. Một giáo sư Đức cho rằng, sàng lọc phải ở chuyên khoa ung thư không phải máy móc là được.

Ảnh minh họa.

Ám ảnh ung thư

Hiệp hội quốc tế về nghiên cứu ung thư IARC đã đưa ra con số về ung thư ở Việt Nam. Dân số Việt Nam năm 2018 là gần 96.5 triệu người, với 164.671 ca mắc mới và 114.871 ca tử vong do ung thư; số người đang mang bệnh ung thư trong vòng 5 năm là 300.033.

So với tổng thể thế giới, loại ung thư có tỉ lệ mắc cao nhất ở Việt Nam là ung thư gan khi xét trên cả hai giới (25.335 ca mắc mới, tương đương 15.4%), tiếp theo sau là ung thư phổi (23.667 ca, 14.4%), ung thư dạ dày (17.527 ca, 10.6%), ung thư vú (15.229 ca, 9.2%), ung thư đại trực tràng (14.733 ca, 8.9%).

Bốn loại ung thư dẫn đầu về tỉ lệ mắc cũng đồng thời dẫn đầu về tỉ lệ tử vong, riêng loại ung thư có tỉ lệ tử vong cao thứ 5 là các bệnh ung thư máu chứ không phải ung thư đại trực tràng. Khi xét riêng ở từng giới, ung thư gan là loại ung thư phổ biến nhất ở nam (19.568, tương đương 21.5%), tiếp sau là ung thư phổi (16. 722 ca, 18.4%); trong khi đó tương ứng ở nữ là ung thư vú (15.229 ca, 20.6%) và ung thư đại trực tràng (7.126 ca, 9.6%).

Ung thư đã trở thành gánh nặng và nỗi ám ảnh không riêng gì người Việt mà trên toàn thế giới. Chính vì thế các gói sàng lọc ung thư cũng ra đời nhanh chóng. Đa số các bệnh viện phòng khám đều đưa ra các gói tầm soát ung thư với mức chi phí từ vài triệu đồng cho đến hàng chục triệu đồng.

Với đủ những từ ngữ quảng cáo như “Sàng lọc 15 loại ung thư bằng xét nghiệm máu cho kết quả chính xác 99%”; “xét nghiệm CEA, CA125, CA 153 để biết mình có mắc ung thư hay không”, “chụp PET để phát hiện ung thư”… là những gói dịch vụ tầm soát, sàng lọc ung thư sớm mà nhiều phòng khám, cơ sở y tế quảng cáo rầm rộ.

Thạc sĩ Phạm Tuấn Anh, Phó trưởng Khoa Điều trị A, Bệnh viện K cho biết các gói sàng lọc ung thư mọc ra như nấm mọc sau mưa. Trong quá trình thăm khám và điều trị cho bệnh nhân, bác sĩ Tuấn Anh gặp nhiều trường hợp người bệnh xét nghiệm chất chỉ điểm khối u trong máu tăng cao, do ám ảnh mình đã mắc ung thư nên đến bệnh viện đều rất lo sợ, yêu cầu bác sĩ khám cho mình.

Các kết quả xét nghiệm đó đều rất mỏng manh chỉ là xét nghiệm máu với một vài chỉ số cao hơn mức bình thường và đã bị cảnh báo có nguy cơ ung thư nên người bệnh rất lo lắng.

Hiện có nhiều gói tầm soát ung thư còn mang tính kinh doanh, không giúp ích cho người được tầm soát như việc xét nghiệm tràn lan các chất chỉ điểm khối u trong máu như CEA, CA 125 hoặc CA 153…những xét nghiệm này không mang tính tầm soát ung thư mà việc tầm soát tùy từng đối tượng, từng bệnh nhân và phải thực hiện ở các cơ sở chuyên khoa.

Xét nghiệm máu không có tác dụng

Trước trình trạng bát nháo các gói tầm soát ung thư, giáo sư Nguyễn Bá Đức – nguyên Giám đốc Bệnh viện K trung ương, Phó chủ tịch Hội ung thư Việt Nam cho biết việc tầm soát sớm ung thư rất cần thiết. Các giai đoạn phát hiện bệnh chính là chìa khóa để điều trị ung thư. Tuy nhiên, sàng lọc sớm ung thư cần thận trọng không phải bất cứ khi nào sàng lọc cũng tốt.

Giáo sư Đức cho biết hiện nay có một số công ty, cơ sở y tế đưa ra các quảng cáo tầm soát ung thư bằng các gói như xét nghiệm gen, xét nghiệm máu để thu hút bệnh nhân điều này không được khuyến khích.

Theo GS Đức để phát hiện sớm ung thư phải khám ở cơ sở chuyên khoa ung thư và người bác sĩ đó có hiểu biết về ung thư chứ không phải chỉ cần 1 máy xét nghiệm là có thể tầm soát ung thư.

Thực tế, có ung thư xét nghiệm gen không thể tìm thấy và ngược lại một số người có nguy cơ ung thư do đột biến gen. Nhưng không phải ai có gen ung thư đều mang ung thư vì có người mang gen nhưng cả đời không bị ung thư. Nếu lạm dụng có thể khiến người bệnh lo lắng thái quá.

Giáo sư Đức cho rằng việc xét nghiệm gen phát hiện ung thư là không đầy đủ, có thể với động cơ kinh tế, quảng cáo hấp dẫn nhưng hiệu quả không thể có kết quả như mong muốn. Chính vì thế, GS Đức khuyến cáo người dân nên cẩn trọng khi thực hiện các gói xét nghiệm ung thư bằng mẫu máu.

Các chất chỉ điểm ung thư không phải là công cụ để chẩn đoán ung thư.