Uống sữa đậu nành mà... run

Nhiều cơ sở chế biến sữa đậu nành từ bột béo, hương liệu, phụ gia… Tại TPHCM, gần 90% mẫu sữa đậu nành không nhãn mác nhiễm nhiều loại vi khuẩn gây bệnh tiêu chảy.

Bột béo + hương liệu = sữa đậu nành

Nhiều người đến mua hóa chất ở các cửa hàng tại chợ Kim Biên đều được mời chào và tận tình chỉ dẫn cách dùng. Hỏi loại bột béo để pha sữa đậu nành, nhân viên ở cửa hàng kinh doanh hóa chất B.V cho biết: “Loại sữa này có hai loại, bột và nước. Bột béo có giá 100 nghìn đồng/kg, còn sữa nước pha sẵn từng bịch loại 5 lít có giá 250 nghìn/bịch”. Hầu hết người làm sữa đậu nành bán vỉa hè đều đến các cửa hàng hóa chất, phụ gia thực phẩm ở chợ này.

Chế biến sữa đậu nành ở một cơ sở tại quận 6, TPHCM. ảnh: M.A

Ở sạp hóa chất có tên V.L, nhân viên bán hàng còn tận tình chỉ cách pha chế: “Nếu loại bột béo thì anh cứ cho vào 1gram bột cho 10 lít nước đun sôi. Còn loại sữa dạng nước thì cứ 10 lít nước cho vào nửa lít sữa là ok”. Nhân viên cửa hàng nói đây là loại bột béo pha với bột đậu nành. “Nó vừa tạo màu đục như sữa vừa tạo thêm mùi thơm cho sữa vì có bột đậu nành”, người này nói và khẳng định “đây là hàng trong nước làm, chứ không phải hàng Trung Quốc”(?!).

Một phụ nữ có cơ sở chế biến đậu nành tại gia ở quận 6, bỏ mối cho các quán ở vỉa hè, cho biết đã mua các loại bột béo, hương liệu về chế biến sữa đậu nành nhiều năm nay. “Đậu tương giá khá cao nên phải mua thêm bột béo này để pha trộn vào mới có lời”, người phụ nữ nói.

Theo người này, bột béo không thể làm ra được sữa đậu nành, mà phải thêm hương liệu đậu nành và hương tạo ngọt. “Cứ 50 lít sữa đậu nành thì phải bỏ thêm 1kg bột béo và vài muỗng hương liệu đậu nành và tạo ngọt”, chị nói. Theo chị hầu hết cơ sở chế biến sữa đậu nành không thương hiệu đều tìm đến các loại hóa chất, phụ gia thực phẩm này.

Nhân viên tên Hoàng của cửa hàng hóa chất C.P ở chợ Kim Biên nói rằng, có cả phụ gia, bột béo trong nước sản xuất và nhập khẩu. Theo quan sát, hầu hết đều được chiết ra ở các bao, bịch không có nhãn mác. Hoàng cho biết, lượng bán ra khá lớn bởi nhu cầu mua loại này cao.

“Ngoài bán cho người chế biến ở TPHCM thì hàng này nhập về cho các tỉnh miền Tây mỗi tháng vài tấn”, Hoàng nói. Tại cửa hàng C.P, ngoài bột béo để làm sữa đậu nành, còn có hương liệu đậu xanh để pha với sữa đậu nành giúp sữa thơm mùi đậu xanh.

Tỷ lệ nhiễm khuẩn gấp 250 lần mức cho phép

Sữa đậu nành hiện diện khắp các tuyến phố, cửa hàng ăn uống tại TPHCM. Ước tính mỗi ngày có vài triệu lít sữa không thương hiệu này được tiêu thụ. Tuy nhiên, không ai kiểm soát được chất lượng. Theo lãnh đạo Trung tâm Dinh dưỡng TPHCM, khảo sát mới đây về chất lượng sữa đậu nành vỉa hè cho thấy, gần 90% mẫu sữa đậu nành không nhãn hiệu chứa vi khuẩn gây tiêu chảy như E Coli, Coliform.

Các loại hóa chất, phụ gia, hương liệu giúp đậu nành thơm ngon bán đầy ở chợ Kim Biên.  ảnh: L.N.

Theo công bố mới đây của Trung tâm Dịch vụ phân tích thí nghiệm - Sở Khoa học Công nghệ TPHCM, các mẫu sữa đậu nành lấy từ hàng bán rong, quán cơm bình dân, nhà trẻ… có tỷ lệ nhiễm vi khuẩn gây bệnh đường ruột E.coli cao gấp 250 lần cho phép.

“Đây là những loại vi khuẩn rất dễ xâm nhập và luôn có tỷ lệ nhiễm khuẩn cao, khiến nguy cơ gây ngộ độc rất lớn”, TS. BS Đỗ Thị Ngọc Diệp, Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng TPHCM, cho biết.

Bất chấp khuyến cáo, nhu cầu tiêu thụ loại sữa đậu nành vỉa hè vẫn tăng. Các cơ sở chế biến sữa đậu nành thủ công, nhỏ lẻ đua nhau nâng cấp công nghê chế biến.

Cơ sở nấu sữa của bà G, ở Bến Phú Lâm, phường 9, quận 6 mỗi ngày xuất bán cho các cửa hàng cơm, nước giải khát vỉa hè hàng nghìn lít sữa đậu nành. Trong căn nhà hơn 20m2, nhân viên mình trần, tay không đưa đậu nành vào máy xay xát, sau đó dùng tay khuấy đều sữa với nước lạnh để cho ra sữa thành phẩm. Sữa này được đóng vào các can lớn bỏ cho các điểm bán sữa đậu nành vỉa hè.

Theo chị D. bán sữa đậu nành ở góc đường Võ Thị Sáu và Lý Chính Thắng, quận 3, sữa đậu nành mất vệ sinh còn hơn việc chế sữa đậu nành làm từ hóa chất. “Trước khi bán, tôi đến cơ sở của bà G. xem rồi. Họ chế biến từ đậu nành hẳn hoi, sữa uống có mùi thơm tự nhiên”.

“Nếu người uống không rành, rất khó phát hiện được đâu là sữa đậu nành chế biến tự nhiên, đâu là sữa hóa chất”, chị D. nói. Bác sĩ Ngọc Diệp cho biết, dù chế biến từ đậu thì ngộ độc thực phẩm vẫn dễ xảy ra, nếu sữa đậu nành được nấu từ các loại đậu bị nấm mốc hoặc trong môi trường mất vệ sinh. “Việc dùng hương liệu, chất tạo mùi, màu và bột thì phải xem các loại đó có được phép dùng cho thực phẩm hay không và nếu cho phép thì dùng ở hàm lượng bao nhiêu”- bác sĩ Diệp nói.

Chưa biết chất gì

BS Nguyễn Thị Huỳnh Mai, Phó Chi cục trưởng Chi cục An toàn thực phẩm TPHCM, cho biết, chưa tìm hiểu các chất bột và hương liệu để chế sữa đậu nành, nên không biết đó là chất gì. “Chúng tôi sẽ nắm thông tin và lấy mẫu kiểm tra mới biết được”- bà Mai nói.

Sữa đậu nành vỉa hè thường chứa nhiều vi khuẩn gây bệnh đường ruột khá cao. Ảnh: L.N.

Có 20 năm chế biến sữa đậu nành thủ công để bán cho các hàng quán, ông Quế ở quận 4 cho biết, trung bình 100-150gram đậu nành khô có thể được dùng để chế biến thành 1 lít sữa thành phẩm đậm đặc để uống.

“Đó là cách làm truyền thống, không được phép bỏ một loại hóa chất, phụ gia nào vào”, ông nói. Tuy nhiên, ông Quế cho biết bây giờ nhờ chất bột béo, hương liệu, nên người bán chỉ cần xay 30-50gram đậu và chế thêm phụ gia là cho ra cả vài chục lít sữa.