“Giấy phép hành nghề” của ca sĩ là khán giả

Nhiều ý kiến trái chiều xung quanh Đề án cấp chứng chỉ hành nghề cho nghệ sĩ, người mẫu lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn. "Thẻ có chăng chỉ giúp giải quyết vấn đề quản lý thuế. Công cụ hành chính chỉ là hành lang cưỡng bức con người, văn hóa Việt Nam không đi lên bằng một tờ giấy." - Chủ tịch Liên hiệp Các hội UNESCO Việt Nam lên tiếng.

Ông Nguyễn Chí Tân, nguyên Phó Tổng Giám đốc Đài Truyền hình TP.HCM, cho rằng: Nghệ sĩ chịu trách nhiệm, chịu sự quản lý của khán giả về hình ảnh, tư cách của họ, còn nhà tổ chức chương trình đó phải chịu trách nhiệm khi có sự cố xảy ra.

Thưa ông, cấp giấy phép hành nghề cho ca sĩ, người mẫu… có khả thi không?

Ông Nguyễn Chí Tân: Thứ nhất, tôi thấy cấp giấy phép hành nghề dành cho nghệ sĩ cảm giác những nghệ sĩ này không được trân trọng lắm. Thứ hai, về mặt từ ngữ thì đây cũng là từ không hay.

Hơn nữa, Bộ dự định cấp hai loại thẻ, loại dành cho nghệ sĩ được đào tạo bài bản và loại nghệ sĩ không được đào tạo. Nếu thế này thì nghệ sĩ cải lương của phía Nam này được cấp thẻ loại 1 chỉ đếm trên đầu ngón tay. Vì cải lương xuất phát từ đờn ca tài tử, họ nghêu ngao hát, học trong dân gian… sau đó tìm hiểu thêm để hát. May mắn hơn nếu được lên thành phố thì có thể đi học lên. Như người được giải “Chuông vàng vọng cổ” mới đây là một em học chưa hết tiểu học, chẳng lẽ lại không được cấp thẻ, hay cấp thẻ loại 2. Vấn đề này thuộc về tài năng. Một số ca sĩ không học trường lớp nhưng họ vẫn đang còn vơ đét trong làng giải trí thì cấp thẻ loại 2 chăng.

Nghệ sĩ chịu trách nhiệm với khán giả

Thưa ông, ở nước ngoài các người mẫu, ca sĩ có giấy phép hành nghề hay không?

+ Theo tôi thấy ở nước ngoài dường như nghệ sĩ không có giấy phép hành nghề, chỉ có các đơn vị tổ chức, sản xuất chương trình mới cần giấy phép. Bởi nghệ sĩ có trách nhiệm trước công chúng. Trách nhiệm này quyết định tình cảm, sự yêu mến của khán giả. Còn vấn đề vi phạm trong quá trình biểu diễn, cơ quan tổ chức, sản xuất phải chịu trách nhiệm hoàn toàn.

Nghĩa là nghệ sĩ được ăn mặc tự do, ngay cả khi lộ nội y, gây phản cảm, thưa ông?

+ Tại liên hoan phim Cannes, ngày 18-5, diễn viên phim Bà nội trợ kiểu Mỹ Eva Longoria diện chiếc váy xẻ tới buổi chiếu phim Psychotherapy Of A Plains Indian, vì vén váy quá cao làm lộ hết vùng nhạy cảm trong khi cô ấy không mặc đồ lót. Ngôi sao Rosario Dawson cũng lại gặp sự cố “lộ hàng” trên thảm đỏ Cannes vì váy xẻ… Tại đây trang phục của các nghệ sĩ là tự chọn, đó là quyền tự do và sở thích của họ. Còn nếu khán giả cảm thấy khó chịu vì sự phản cảm thì cá nhân đó sẽ hứng chịu. Công chúng mà khó chịu, không ủng hộ nữa thì đó là thiệt thòi cho nghệ sĩ. Chứ cơ quan quản lý không can dự. Nhất là môi trường ở châu Âu, vấn đề tự do cá nhân được đặt lên đầu. Nói chung trong nhiều lĩnh vực, ăn mặc hay hành vi ứng xử trong xã hội… nằm ở phạm vi tư cách của người nghệ sĩ.

Nhưng môi trường ở Việt Nam khác so với các nước châu Âu, thưa ông?

+ Đúng vậy, tôi cũng không ủng hộ ăn mặc phản cảm. Nhưng phản cảm ở đây có nhiều kiểu chứ không chỉ ăn mặc hở hang. Nếu trong buổi diễn long trọng mà nghệ sĩ lại mặc bộ trang phục lao động lên sân khấu thì cũng là phản cảm. Tuy nhiên, tôi thấy rằng ở nước ngoài người ta quy định rất rõ nơi nào trẻ con được đến xem, nơi nào người lớn xem. Còn khán giả của mình là tổng hợp. Lâu lâu cả gia đình dẫn nhau đi xem một chương trình. Vì thế khuyến khích các nghệ sĩ không nên ăn mặc phản cảm mà thôi.

Ca sĩ Mỹ Lệ là người từng được cấp thẻ hành nghề cách đây gần 15 năm, cô cho biết cô chưa khi nào sử dụng tấm thẻ đó. Trong ảnh: Ca sĩ Mỹ Lệ và diễn viên Khương Ngọc. Ảnh: CTS

Nhà quản lý rối trí

Nhưng sẽ ra sao nếu họ cứ cố tình tạo scandal để nổi tiếng, thưa ông? Nên nếu quy định rõ ràng thì sẽ hạn chế được điều này?

+ Trên thế giới cũng có những chuyện như thế xảy ra, thậm chí một số nhà sản xuất chương trình họ vin vào đó để triển khai tổ chức này nọ. Nhưng việc cấp giấy hành nghề là điều khó có thể làm được. Và thực tế mấy năm trước chúng ta đã từng nhắc đến nhưng không làm được. Ý tưởng này một phần do các trang điện tử trong thời gian qua giật tít, cắt xén khúc này lắp ghép khúc kia để tạo độ “hot”, sau đó một số nghệ sĩ cũng phải lên đính chính. Nhà quản lý cũng trở nên rối trí.

Nhưng khi tổ chức chương trình, nhà quản lý phải biết rõ người tham dự là ai mới cấp phép, thưa ông?

+ Đó là hai việc hoàn toàn khác nhau. Nhiều lần chúng tôi mời ca sĩ nước ngoài về đài biểu diễn thì đâu cần giấy phép hành nghề của họ. Chỉ có điều trước khi tổ chức chúng tôi đưa công văn lên Bộ VH-TT&DL, Cục Tổ chức biểu diễn, trong đó cụ thể có hồ sơ lai lịch và họ sang Việt Nam hát bài này là được. Ca sĩ nước ngoài biểu diễn, họ không có giấy phép hành nghề nhưng mình xem qua các chương trình, qua nhiều con đường ngoại giao, văn hóa, mình mời và họ đồng ý. Đơn vị tổ chức cũng xem lai lịch, xem thành phần ca sĩ này chứ đâu cần giấy phép hành nghề. Ca sĩ nước ngoài hay ca sĩ ở Hà Nội vào hát ở TP.HCM cũng vậy mà thôi. Chương trình này nhà tổ chức muốn mời ca sĩ Ngọc Anh vào hát, chúng tôi cũng sẽ xem cô ấy hát dòng nhạc đó được không, có scandal nào không…

Ông đã từng phải khó xử trong vấn đề trang phục của nghệ sĩ khi mình là người kiểm duyệt chương trình trước khi phát sóng chưa?

+ Dự thảo Quy chế biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp cấm trang phục hở rốn nhưng đâu nói là ca sĩ không được mặc hở rốn. Trong khi đó biển diễn có nhiều thứ như ba lê nếu mặc quần dài áo dài thì sao, vũ đạo cũng không thể mặc váy giống ca sĩ được. Có lần tôi tổ chức ở Nhà hát TP.HCM, cô diễn viên khi mặc bình thường không sao nhưng tung tay lên là hở rốn. Khi đó tôi chỉ đạo mua băng đeo của trẻ con đeo vô thì thành không hở rốn, trông vào nghệ thuật không ra gì hết. Lúc đó tôi cũng nói với lãnh đạo Sở Văn hóa Du lịch thực tế như vậy. Tôi nghĩ những người quản lý biết hết nhưng do dư luận nên có phần hốt hoảng.

Nếu có thẻ hành nghề thì liệu khi vi phạm ai sẽ là người xử lý. Nếu ca sĩ hát ở khắp cả nước, vi phạm ở Thái Nguyên thì TP.HCM hay Thái Nguyên xử lý?

Nhưng nghệ sĩ cũng cần công nhận ngành nghề của mình là chính thức, thưa ông?

+ Đúng vậy, nghệ sĩ cũng được xã hội công nhận ngành nghề của mình là chính thức chứ không phải như xưa là gọi là xướng ca vô loài. Nếu là nghệ sĩ có đóng góp cho xã hội thì chúng ta có nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân…

Tôi vẫn cho rằng không nên có giấy phép hành nghề mà nên có thẻ tạm gọi hội viên chẳng hạn. Chúng ta có Hiệp hội Người mẫu, Hội Nông dân, Hội Khuyết tật… thì hoàn toàn có thể có Hiệp hội Nhạc nhẹ. Trong hội có một số luật chính thức của Nhà nước còn một số không. Và hội này là do tự nguyện các nghệ sĩ tham gia.

Nên có hiệp hội

Theo ông, để giải quyết vấn đề này thế nào?

+ Một số nghệ sĩ nằm ở các cơ quan như Nhà hát giao hưởng, đoàn ca nhạc Bông Sen… thì thuộc cán bộ công chức nhà nước và cơ quan này quản lý. Ví dụ ca sĩ Thanh Thúy thuộc biên chế trong quân đội có cần cấp thẻ hành nghề hay không. Chắc chắc là không, vì họ có đơn vị quản lý sự nghiệp rồi. Chỉ đơn vị tổ chức khi mời ca sĩ phải có giấy phép mà thôi. Còn những nghệ sĩ tự do thì đơn vị tổ chức biểu diễn phải chịu trách nhiệm.

Nghĩa là nên bỏ giấy phép hành nghề của nghệ sĩ thưa ông?

+ Nói chung quản lý nên quản lý theo dạng một nghề nghiệp, có nghiệp đoàn và tốt nhất sau khi họ là thành viên các nghiệp đoàn đó. Như Hội Nhà báo có những người là thành viên của Hội Nhà báo. Ngoài ra có thẻ nhà báo do Bộ cấp dành cho những người làm báo đang hoạt động tại một cơ quan báo chí. Tuy nhiên, Hội Nhà báo không quản lý hành nghề mà cơ quan chủ quản quản lý. Nên nghệ sĩ không nên có thẻ hành nghề mà thẻ tạm gọi là hội viên.

Theo ông, từ đâu mà có đề xuất này?

+ Gần đây có chương trình “Đêm hội chân dài” biểu diễn một số nghệ sĩ ăn mặc phản cảm. Duyệt phúc khảo như vậy nhưng thực hiện sai thì cơ quan quản lý đó bị phạt. Do rối loạn trong điều hành mà một phần là do một số trang mạng nên nhà quản lý có phần hơi hốt hoảng. Một bên là muốn tạo scandal, một bên thì muốn giật gân nên cắt xén này kia, cũng có nghệ sĩ phải lên tiếng để đính chính rồi. Chuyện này giống như bán rượu lậu trong quán bar bị cấm nhưng người ta vẫn bán. Nếu sai phạm bị phát hiện thì nơi đó bị xử phạt và vì nhu cầu xã hội như vậy nhưng Nhà nước cấm nên họ phải theo.

Xin cảm ơn ông.