Phát ngấy với Siêu nhân?

Bắt đầu là những truyện tranh thần tượng dành cho trẻ em từ thập kỉ 1930, dòng phim siêu anh hùng ngày nay đang trở thành những bom tấn nhạt nhẽo nên dừng lại.

20 năm trước, sau khi tham gia hai tập phim Batman (Người dơi) 1989 và Batman Returns (Người Dơi trở lại) 1992 – đều thành công mang tính hiện tượng, siêu sao Michael Keaton quyết định sẽ không đóng siêu nhân nào nữa. Dù được hãng sản xuất Warner Bros chào mức cát-sê lên tới 15 triệu USD (gần 300 tỉ VND), ngôi sao nổi tiếng toàn cầu bỏ cuộc chơi bởi anh nhận định dòng phim siêu anh hùng bắt đầu trở thành món súp hỏng. Tất nhiên, từ chối làm kẻ cứu thế phòng vé toàn cầu nghĩa là tự kết thúc sự nghiệp minh tinh màn bạc nổi danh.

Michael Keaton, nam diễn viên từ chối 30 tỉ, không vào vai Batman Forever 1995

Hai tác phẩm điện ảnh người dơi dở ẹc sau đó là Batman Forever 1995 do Val Kilmer đóng và Batman & Robin 1997 do George Cloony thủ vai. Niềm hứng thú và phấn khích mà những người yêu điện ảnh dành cho loạt phim Hiệp sĩ bóng tối khơi dậy bởi Tim Burton bay mất sau hai tập phim do Joel Schumacher đạo diễn này.

Vũ trụ tràn ngập kẻ cứu độ

Để rồi đầu thập kỉ 2000, một thế hệ siêu anh hùng mới lần lượt trỗi dậy, bắt đầu với Dị Nhân (X-Men) 2000. Từ 2008, Marvel Studios – hãng con của Walt Disney – khởi động lại vũ trụ của siêu anh hùng với sự tái xuất của Iron Man (Người Sắt) 2008. Cùng năm, The Incredible Hulkman (Người Khổng Lồ Xanh) tấn công màn bạc. Hàng loạt siêu anh hùng dồn dập “đổ bộ” xuống phòng vé là Iron Man 2 (Người Sắt 2) 2010, Thor (Thần sấm Thor) 2011, Captain America: The First Avenger (Kẻ báo thù đầu tiên) 2011, The Avengers (Biệt Đội Siêu Anh Hùng) 2012, và mới đây nhất là Iron Man 3 (Người Sắt 3) 2013.

Năm bộ phim trong vũ trụ của Marvel sẽ được làm tiếp gồm có Thor The Dark World (Thor Thế giới đen tối) 2013, Captain America The Winter Soldier (Captain America Chiến Binh Mùa Đông) 2014, Guardians of the Galaxy (Những người Bảo vệ Ngân Hà) 2014 và The Avengers 2 (Biệt Đội Siêu Anh Hùng 2) 2015. Ant-Man (Người Kiến) 2015 hiện đang ở giai đoạn phát triển kịch bản. Hai bộ phim siêu anh hùng chưa có tên nữa đang dự kiến phát hành năm 2016 và 2017.

Biệt đội siêu anh hùng 1 (2010)

Từ năm 2005, bộ ba Người Dơi mới hay còn gọi là Hiệp sĩ bóng đêm (The Dark Knight) do đạo diễn nổi danh Christopher Nolan chỉ đạo gồm có Batman Begins (Người Dơi Xuất Hiện) 2005, The Dark Knight (Hiệp Sĩ Bóng Đêm) 2008 và năm 2012 vừa qua là The Dark Knight Rises (Người Dơi Tái Xuất).

Vốn ngừng lặng sau 3 thập kỉ, năm 2002, Người Nhện lại trở lại với bộ ba Spider-Man (2002), Spider-Man 2 (2004), và Spider-Man 3 (2007) dưới bàn tay đạo diễn Sam Raimi nhào nặn. Năm 2012, đạo diễn Marc Webb nổi tiếng với bộ phim hài lãng mạn 500 Ngày Yêu khởi động tập đầu trong loạt The Amazing Spider-man. The Amazing Spider-man 2 dự kiến ra rạp 2014.

Man of Steel - siêu anh hùng mới nhất vừa "tấn công" rạp chiếu Việt ngày 14/6

Đã đủ siêu anh hùng chưa? Câu trả lời sẽ là chưa nếu như những phim siêu anh hùng hiện tại không đang trượt xuống con dốc có tên thảm họa. Iron Man 2 là một thất vọng lớn, The Avengers (được coi là Iron Man 2,5) là món hổ lốn vô vọng và loạt The Dark Knight Rises thực sự là một sự tàn phá phòng vé.

Nhiều nhà phê bình điện ảnh Mỹ lên tiếng phàn nàn dòng phim siêu anh hùng đang hút hết “máu” của Hollywood để xây dựng những câu chuyện bom tấn đắt đỏ đang trở nên nhạt nhẽo.

Có lẽ các diễn viên đóng vai chính trong các loạt siêu nhân như Robert Downey, Jr, Christian Bale và Chris Evans của lần lượt Người Sắt, Người Dơi và Captain America ngày nay đều không đủ can đảm để bỏ loạt bom tấn đẻ ra tiền như Keaton hay như Sean Connery đã bỏ 007.

Vì sao siêu nhân vẫn thắng thế?

Siêu anh hùng xuất hiện khi người dân Mỹ và công dân thế giới đã mất tin vào các chính phủ, không ủy thác bản thân cho chính phủ. Thậm chí nếu đặt niềm tin thì cũng không đặt trọn niềm tin. Dù tin rồi thì cũng chưa chắc tin rằng các chính phũ sẽ giúp đỡ được hết. Nhân loại tin rằng con người giờ buộc phải tự lực cánh sinh trong thế giới đã sụp đổ hoàn toàn khi mà Chúa và Phật đã bỏ loài người.

Một ý kiến cho rằng siêu anh hùng đang được giới trẻ hiện đại ưa chuộng là bởi siêu anh hùng thập kỉ 2.000 thường phải trải qua hành trình giải quyết rắc rối cá nhân. Anh ta chỉ là một người bình thường và không có kĩ năng gì đặc biệt; bỗng một sáng thức giấc và thấy mình trở thành siêu nhân vô địch. Điều này đánh đúng vào tâm lý của những thanh niên đang tuổi lớn ở bất kì đâu trên thế giới; những người đang loay hoay làm người lớn và mơ thành Héc-quyn mà chỉ bằng một giấc ngủ đêm.

Iron Man 3, bom tấn đứng thứ hai trong danh sách phim có doanh thu mở màn cao nhất mọi thời đại, sau The Avengers

Với người đã trưởng thành, siêu anh hùng lại chạm vào tâm lý bất an, vô định và luôn sợ hãi. Nền kinh tế toàn cầu của hôm nay là một thảm họa, tình trạng thất nghiệp tràn lan ở cả các nước phát triển và đang phát triển, và khủng bố luôn đe dọa từ Kabul tới Moscow, từ London đến Boston. Siêu anh hùng vốn ban đầu được sinh ra trong một thời kì cực kì đen tối của lịch sử thế giới, những năm 1930, sau đại khủng hoảng. Vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên hiện nay loạt phim này lại đang được tái khởi động. Man of Steel chưa ra rạp Mỹ mà các nhà sản xuất đã lên xong lịch sản xuất Man of Steel 2.

Siêu anh hùng là sản phẩm của một xã hội về cơ bản đã bỏ cuộc. Cảnh sát không thể cứu nối chúng ta, chính phủ không bảo vệ được chúng ta, và chẳng còn người hùng đơn độc nào che chở cho ta nữa. Châu Âu đã quá già cỗi. Những người hùng miền tây chiến đấu cho công lý của Clint Eastwood đã hết.

Vì thế, ta phải bám víu vào một niềm tin nào đó. Các siêu anh hùng không cần phải tôn trọng luật pháp hay những quy chuẩn của xã hội thông thường; họ có thể đi bất kì đâu, làm bất kì gì tùy thích. Họ đưa ra những giải pháp đơn giản và mang tính bạo lực cho những vấn đề phức tạp. Theo cách này, các siêu anh hùng có phần mang tính chất phát xít.

Liệu loài người có cần anh ấy cứu?

Trượt dốc không phanh

Quá nhiều siêu anh hùng được làm ra tới nỗi câu chuyện và cốt truyện của chúng trở nên lẫn lộn và có khi chồng chéo vào nhau.

Kịch bản các phim siêu nhân gần đây đi vào lối mòn mô típ siêu anh hùng tưởng rằng mình phải chiến đấu với một kẻ ác trong khi kẻ ác thực sự là một kẻ khác. Trong The Dark Knight Rises, Người Dơi cho rằng mình phải chiến đấu chống lại gã phát xít của hành tinh crypto Bane; nhưng thực chất Người dơi phải đối đầu là một kẻ giả nhân nghĩa do Marion Cotillard thủ vai. Trong Iron Man 3, người hùng tin rằng mình đang chiến đấu với tên trùm khủng bố Mandarin nhưng ác nhân thực sự là gã nhà khoa học điên Waren Zevon. Trong Thor, ngài Thần sấm mất gần hết thời lượng phim lo lắng về một chủng sinh vật uy hiếp xã hội có tên The Frost Giants of Jotunheim, nhưng kẻ thủ ác thật ngài nên lo lắng chính là anh trai của mình, Loki.

Các bộ phim siêu nhân tiềm tàng sự thống trị của nam giới; phụ nữ luôn là công dân hạng hai, dù họ có là nữ siêu anh hùng. Đàn ông luôn làm những việc nặng và phụ nữ chỉ có chức năng như những đồ trang sức cho phim. Iron Man làm đến tập 3 còn Batman thì làm tới tập 7 nhưng không hề có phần tiếp theo nào của Supergirl (Nữ siêu anh hùng) kể từ bộ phim được làm năm 1984. Có lẽ đối tượng gốc mà các phim siêu anh hùng Mỹ nhắm đến đều là những cậu bé 12 tuổi chưa quan tâm đến giới tính, chưa hứng thú với phụ nữ, càng là nữ siêu nhân.

Nữ người nhện chỉ là thứ cấp trong The Dark Knight Rises

Sự trỗi dậy của dòng phim siêu anh hùng còn báo hiệu sự thắng thế của một kiểu người hùng yếm thế và phụ thuộc. Trong những bộ phim Hollywood điển hình, dù người hùng là cảnh sát, cao bồi, thám tử tư, kẻ nổi loạn hay kẻ trốn chạy, luôn có một thời điểm mà người hùng hoàn toàn độc lập, một mình chống chọi lại với mọi kẻ xấu, những kẻ thường tìm cách phá hủy một tòa nhà, một thị trấn, một khu vực cao cấp hay căng thẳng hơn - tiêu diệt một nhóm người cấp tiến. Kẻ ác trong phim Mỹ điển hình chưa bao giờ tìm cách hủy diệt trọn một hành tinh.

Người hùng cũng chỉ có những vũ khí mang tính lịch sử và hạn chế như cung tên, súng ống, lựu đạn và xe tăng. Người hùng phim điển hình không bao giờ có những vũ khí hủy diệt hàng loạt hay bất kì năng lượng siêu nhiên nào. Anh ta phải tự dựa vào đầu óc mình, cơ bắp của mình. Đôi khi anh phải chết giống như Spartacus hay người hùng của Braveheart 1995. Nhưng chính vì thế khiến anh ta mạnh.

Ngược lại, trong hệ thống phim siêu anh hùng Mỹ, kẻ xấu sẽ luôn có những giấc mơ kinh hoàng như tiêu diệt sạch xã hội loài người, cả hành tinh và siêu anh hùng hiếm khi phải tự lực cánh sinh. Siêu anh hùng thường phụ thuộc vào một sức mạnh siêu nhiên nào đó. Siêu nhân thường sở hữu bộ áo giáp thần kì nào đó, hoặc một thứ vũ khí đầy lợi hại, như chiếc búa có thể tạo sấm sét, những móng tay có thể dài ra, tia laze phóng ra từ mắt, hoặc có khả năng biến hình cơ thể.

Thor và chiếc búa quyền năng

Siêu nhân còn yếu hơn cả những người hùng thông thường trong phim thông thường, xét về tính độc lập và khả năng tự thích ứng với mọi hoàn cảnh đầy thử thách.

Chưa hết, người hùng siêu nhân thường là những tên ngốc, những kẻ lập dị hoặc những kẻ thua cuộc, những kẻ mồ côi đến từ vũ trụ xa xôi nơi mà họ cũng không thể tổ chức được cuộc sống ở chính hành tinh đó sao cho đúng đắn. Đời các siêu anh hùng chẳng có gì đáng nói cho tới khi bị một con nhện cắn, hay bắt gặp một mảnh đá quý, hay được trao lại cho chiếc búa hạt nhân của bố, khi họ thâu nhập được những năng lượng hoặc vũ khí huyền bí.

Điều đáng chú ý nữa là trong các phim siêu anh hùng hiện đại, kĩ năng của các siêu anh hùng đều bị mô tả một cách nghèo nàn và thiếu cụ thể. Người Dơi có bàn chân nhẹ khiến khán giả thắc mắc về khả năng bay và hạ cánh. Thần sấm Thor có chiếc búa thần nhưng các nhà biên kịch không mô tả rõ chân của họ ra sao. Liệu thần sấm Thor hay Loki có điểm yếu gì không đều không được mô tả. Điều này không mạnh bằng những nhân vật kinh điển như Dracula (Ma cà rồng) hay Asin, những kẻ đều có những điểm yếu rất rõ ràng.

Những cứu cánh ít ỏi

Một điều hiếm hoi gây được thiện cảm với người xem của dòng phim siêu anh hùng hiện đại là sự phong phú về màu sắc của mỗi loại phim. Loạt Người Dơi có màu đen tối. Loạt Người Sắt có màu hài hước. Loạt Người Khổng Lồ xanh lại có màu hơi ngốc ngếch. Loạt Dị Nhân (X-Men) lại có vẻ phức tạp. Thor hơi ngốc và Biệt Đội Siêu Anh Hùng thậm chí ngốc hơn. Chỉ duy có loạt Người Nhện là gần với những phim thông thường nhất, đặt những con người bình thường trong các tình huống thử thách nhất. Loạt người nhện cũng mô tả một mối tình có vẻ đáng tin, hoàn toàn khác với những mối tình gượng ép của Iron Man hay Man of Steel.

Tobey Maguire và Kirsten Dunst trong Người Nhện

Mặc dù siêu anh hùng là một nhân vật khuôn mẫu nhưng mỗi thế hệ người xem phim lại cần một kiểu người hùng cập nhật mới. Và mỗi thế hệ fan điện ảnh lại có một người dơi, người nhện, siêu nhân mới mang hơi thở đúng thời đại của họ. Những phim này phản ánh những mốt của cả thập kỉ chúng xuất hiện. Loạt Người Dơi những năm 1990 có màu hài hước thô vụng; trong khi Người Dơi Trở Lại vừa qua thì không như thế nữa, mà có màu đen tối. Superman (Siêu Nhân) những năm 1970 đều xây dựng theo mô típ những người hùng đáng ngưỡng mộ của thập kỉ của những Nixon, Ford và Carter tham vọng. Người Sắt gần đây lại tỏ ra là một kẻ láu cá, gian ngoan theo cách đáng mến; những tính cách đang là mốt của giới trẻ hiện nay.

Điều thú vị nữa của loạt phim siêu anh hùng là sự mãn nhãn của công nghệ đỉnh cao và những hóa trang bắt mắt. Tất nhiên, bởi chúng là những phim tiền tỉ được đầu tư quá đắt đỏ. Truyện tranh rẻ và hình ảnh được vẽ rất đẹp mắt. Nhưng phim thì không, lại càng là phim 3D.

Ít ra chúng ta ra rạp xem Người Đàn Ông Thép (Man Of Steel) là bởi muốn được tận mắt thấy bộ cánh rực rỡ lồng lộng của anh ấy và được trải nghiệm cảm giác bay lượn bằng mắt thì như thế nào.

Xem trailer phim siêu nhân mới nhất - Man of Steel (Người đàn ông thép):