Thị trấn cháy âm ỉ suốt... 53 năm

Thị trấn yên tĩnh Centralia ở bang Pennsylvania - Mỹ tọa lạc trên những mỏ than khổng lồ và chúng bốc cháy âm ỉ suốt 53 năm qua.

Vào những năm 1800, thợ mỏ ở Centralia đào những con đường hầm ngoằn ngoèo dưới lòng đất để khai thác các mỏ than được xếp vào hàng lớn nhất thế giới. Từng là nguồn năng lượng chính tiếp sức cho cuộc cách mạng công nghiệp nhưng đến giữa những năm 1900, hầu hết các mỏ than kể trên bị bỏ hoang.

Sẽ không có gì đáng kể nếu từ năm 1962, Centralia - hay nói đúng hơn là các mỏ than bên dưới Centralia - không bắt đầu bốc cháy, theo đúng nghĩa đen.

Ngọn lửa ngầm khiến đường sá ở Centralia nứt nẻ và bốc khói Ảnh: CENTRALIA MINE FIRE

Ngọn lửa bắt đầu như thế nào vẫn còn là một điều bí ẩn nhưng theo giả thuyết được ủng hộ nhiều nhất, người dân đã đốt rác ở một bãi đất, vô tình châm ngòi than đá bên dưới một khu mỏ.

Cách ngọn lửa lan rộng và duy trì được giải thích như sau: Than đá được hình thành qua hàng triệu năm từ các vật liệu hữu cơ (thực vật, vi khuẩn…) bị chôn vùi bên dưới các đầm lầy…, với carbon chiếm từ 40%-90%. Khi tiếp xúc với khí ôxy, carbon trong than sẽ cháy mà không cần châm lửa.

Chính các đường hầm được đào ngày trước dẫn khí ôxy vào các mỏ than và “nuôi” ngọn lửa lấn dần xuống lòng đất - đạt độ sâu lên tới 91 m qua 53 năm nay. Than đá cháy chậm và ổn định nên miễn là có đủ nhiệt độ, nhiên liệu và ôxy, chúng có thể cháy liên tục hàng thế kỷ. Tính đến thời điểm này, ngọn lửa bên dưới Centralia bao phủ một khu vực rộng 15,5 km2 và được dự đoán cháy thêm... 250 năm!

Ban đầu, khoảng 1.000 cư dân sống ở Centralia chỉ cho đây là chút bất tiện trong cuộc sống, cho đến khi chứng kiến khói chứa lưu huỳnh và khí CO rỉ ra từ các hầm mỏ và suýt nữa bóp nghẹt họ. “Lò bát quái” ngầm còn khiến đường sá nứt nẻ và tạo ra những cái hố ở khắp mọi nơi. Một đứa bé 12 tuổi từng bị một cái hố nuốt chửng vào năm 1981.

Mọi nỗ lực dập tắt ngọn lửa đều không thành công dù họ đã khoan lỗ vào các khu hầm mỏ và đổ cát ướt để cắt nguồn cung cấp không khí. Đến những năm 1980, họ đành mặc kệ và không thử thêm cách nào khác. Năm 1992, tới lượt chính quyền bang Pennsylvania bó tay và hầu hết cư dân Centralia bỏ đi. Hiện này chỉ còn hơn chục người sống ở đây.

Câu chuyện nghe có vẻ lạ lùng nhưng thực ra ngoài Centralia, một số khu vực khác ở New Zealand, Ấn Độ, Trung Quốc, Turkmenistan và bang Wyoming (Mỹ) cũng ghi nhận các trường hợp mỏ than đá cháy âm ỉ dưới lòng đất.