Sân bay quốc tế San Joe, California một ngày cuối hè mát mẻ, bầu trời trong xanh. Nhìn dãy núi bao quanh cùng những toà nhà xen kẽ trên dải đất màu nâu nhạt, anh Phương cảm thấy lòng tràn đầy phấn khởi và cũng có chút hồi hộp. Gần 10 năm sống ở Mỹ, đi qua nhiều nơi của xứ cờ hoa nhưng lâu rồi anh mới có cảm giác này khi đặt chân đến một vùng đất mới. Nơi đây được ví như ‘thánh địa” của những người đam mê công nghệ cao.

Những doanh nghiệp lớn nhất, những phát minh thay đổi cuộc sống con người đang xuất phát từ đây. Và cũng chính tại đây, anh cùng gia đình nhỏ sẽ bắt đầu một hành trình mới ở một tập đoàn hàng đầu và theo đuổi lĩnh vực được quan tâm bậc nhất hiện nay: Trí tuệ nhân tạo.

Hơn 10 năm trước, với nhiều người, trí tuệ nhân tạo dường như chỉ có trong các bộ phim Hollywood. Ý tưởng một robot tư duy hoàn chỉnh như con người nghe cũng viển vông không kém hồi sinh loài khủng long. Khi đó, anh Phương còn đang là một sinh viên CNTT có một trăn trở “Lĩnh vực phần mềm hiện đã rất phát triển, ứng dụng trong rất nhiều lĩnh vực nhưng làm thế nào để phần mềm trở nên “thông minh” hơn, giải quyết được nhiều vấn đề của con người hơn?”.

Anh đã tìm thấy câu trả lời trong lớp học về trí tuệ nhân tạo. Với anh AI là con đường để giải quyết những bài toán hoàn toàn mới, giúp ích cho con người mà các công nghệ trước đó chưa thể làm được. Tích cực học thêm và tham gia nghiên cứu, vừa tốt nghiệp, anh nhận được ngay học bổng để làm tiến sĩ về AI tại Mỹ.

Chỉ trong 10 năm, với sự phát triển như vũ bão của dữ liệu lớn (big data) cùng các siêu máy tính, AI cũng dần trở thành lĩnh vực tiên phong, giúp định hình một cuộc sống mới mà con người chưa từng biết đến. Ngày nay, IBM Watson có thể đưa ra chẩn đoán và phương hướng điều trị bệnh, AI vận hành xe tự lái, vẽ tranh, sáng tác nhạc, dẫn chương trình…

Đây là một trong những lĩnh vực nhiều tiềm năng nhất nhưng cũng nhiều thách thức nhất. Theo anh Phương, trí tuệ nhân tạo không đơn giản là ứng dụng những phát minh mới nhất. “Theo tôi khó khăn lớn nhất khi làm về AI chính là có rất nhiều phương pháp để có thể tiếp cận và giải quyết một vấn đề. Quan trọng là cần phải chọn đúng và trúng ở từng bước một nếu không muốn lạc vào mê cung. Chính vì vậy để có thể thành công, bạn cần học, nghiên cứu rất sâu và nghiêm túc chứ không phải chạy theo xu hướng.”

Trên thế giới, có 2 lĩnh vực đang “khát” nhân lực AI bậc cao. Một là tài chính ngân hàng, nơi cần phân tích dữ liệu của hàng tỷ giao dịch nhằm tối ưu hóa lợi nhuận hoặc giúp phát hiện giao dịch bất thường. Hướng đi thứ hai chính là các công ty công nghệ lớn có nguồn lực đủ mạnh để phát triển những cỗ máy “siêu thông minh”.

Sau khi nhận bằng tiến sĩ, anh Phương không theo hướng nghiên cứu và giảng dạy ở đại học mà ứng tuyển cho các doanh nghiệp ở cả 2 lĩnh vực trên. Ngày đêm anh chuẩn bị cho các cuộc phỏng vấn, có công ty như Google tuyển dụng kéo dài tới 4-5 tháng. Lựa chọn làm việc ở đâu cũng vất vả không kém khi các lời mời tới tấp tới cùng lúc. Tất cả đều từ các công ty lớn với phúc lợi hấp dẫn. Chị Hà, vợ anh Phương cho biết thời gian đó, cả gia đình cùng vào guồng quay lựa chọn: từ lương, chế độ làm việc đến môi trường sống, trường học cho con, chính sách thuế …

Những cái tên “sừng sỏ” phố Wall như Goldman Sachs, Bloomberg… đưa ra mức lương rất cao. Thậm chí một công ty đầu tư còn sẵn sàng trả lương cùng phúc lợi lên tới 1 triệu USD/năm. Anh Phương cho biết “Nếu các công ty công nghệ quan tâm nhiều nhất tới phương pháp, tới tính mới thì các công ty tài chính coi trọng nhất về kết quả, làm thế nào để cuối cùng có lợi nhuận tốt nhất.” Cân nhắc 2 yếu tố, vào phút chót anh quyết định mình sẽ tới thung lũng Silicon. Và thế là vợ chồng anh Phương, chị Hà cùng cậu con trai nhỏ lên đường, đi từ bờ Đông sang bờ Tây nước Mỹ.

Khi hỏi anh Phương về đãi ngộ hiện nay, anh nói nếu kể hết thì chắc sẽ mất cả buổi, mà chính anh cũng không nhớ được hết. “Một trong những điều tôi ấn tượng nhất là theo chế độ công ty, nếu Hà sinh em bé, tôi cũng sẽ được nghỉ 3 tháng.” Một năm làm việc 12 tháng nhưng tính ra thì anh chỉ đi làm khoảng 10 tháng. Trung bình mỗi tháng, có 2 thứ sáu được nghỉ, trong đó một ngày là để tổ chức lễ hội nội bộ. Một năm, công ty đóng cửa 2 lần, mỗi lần kéo dài 1 tuần. Thời gian đi nghỉ mát có thể lên tới 3 tuần. Đồ ăn ở công ty hoàn toàn miễn phí, thậm chí nhân viên có thể mời cả gia đình tới…

Tất cả những điều trên đều rất đáng trân trọng. Tuy nhiên, điều anh Phương đánh giá cao nhất về một phúc lợi vô hình không đong đếm được bằng vật chất: Sự độc lập, tự chủ trong công việc. “Trước khi vào làm tôi được tự chọn sếp cho mình, chọn nhóm làm việc phù hợp hợp nhất. Quan điểm của công ty là nhân viên phải thích công việc.” Anh Phương cho biết cấp trên của anh không kiểm tra xem hàng ngày nhân viên làm việc thế nào, làm mấy tiếng, thậm chí họ không lên công ty cũng được. Tự mỗi người đặt ra mục tiêu và hoàn thành.

Áp lực cạnh tranh cũng gần như không tồn tại. Một trong những tiêu chí hàng đầu của công ty là nhân sự phải biết hỗ trợ đồng nghiệp. Mọi người trong nhóm có thể trái ngược về quan điểm nhưng luôn giữ vững mục tiêu chung.

Anh Phương kể những ngày đầu đi làm, anh cũng có lo lắng nhất định khi công ty có quá nhiều người giỏi. “Có đồng nghiệp học Havard, làm tiến sĩ ở Đại học California tại Berkeley, họ thông minh và có chuyên môn rất cao khiến tôi cũng thoáng nghĩ không biết mình có đủ khả năng không.” Tuy nhiên càng làm việc anh lại càng tự tin. Những đồng nghiệp ưu tú không phải đối thủ mà là những người cùng chung chí hướng, luôn sẵn sàng trợ lực.

“Tôi không thể khẳng định mọi công ty ở thung lũng Silicon đều có văn hoá làm việc như vậy. Ở đây tôi không có áp lực là mình phải làm việc, tôi làm là vì tôi khao khát được sáng tạo và cống hiến.”

Theo thống kê, hiện ở thung lũng Silicon có hơn 76.000 triệu phú và tỷ phú. Một nửa số tỷ phú công nghệ đang sống ở đây. Một thương vụ IPO mới có thể sinh ra thêm một vài tỷ phú và hàng chục triệu phú. Rất có thể thanh niên quần cộc, áo phông bạn gặp trên đường vừa bán đi công ty khởi nghiệp và đang có trong tay hàng tỷ USD.

Trước khi tới đây, chị Hà, vợ anh Phương, nhớ mãi về video mang tên “Sống với 1 triệu USD ở thung lũng Silicon.” Đây nổi tiếng là nơi có mức sống đắt đỏ bậc nhất thế giới. Một kỹ sư công nghệ ở thung lũng Silicon lương cao gấp 2 đến 3 lần trung bình của người Mỹ. Tuy nhiên, chị Hà cho biết từ thực phẩm đến xăng xe lại đắt ít nhất là gấp đôi so với thành phố trước đây anh chị sinh sống. Và triệu phú thì chưa chắc đã mua nổi nhà.

“Một ngôi nhà tầm trung cho gia đình ở đây rơi vào khoảng 2 triệu USD (48 tỷ VNĐ). Mặc dù lương của tôi rất cao nhưng để mua ở nhà thì cũng tốn không ít thời gian. Cùng với đó, thuế cũng khá cao.” Anh Phương cho biết thêm.

Mặc dù vậy, gia đình anh Phương, chị Hà cảm thấy vô cùng hài lòng với cuộc sống hiện nay. Thung lũng Silicon có thời tiết làm mê đắm lòng người: Bầu trời trong xanh, luôn ngập tràn ánh nắng nhưng cũng rất mát mẻ, chỉ mất chút thời gian là gia đình có thể tới các hồ hay biển lộng gió. Cộng đồng người Việt cũng rất đông, hàng hoá quê nhà đầy đủ. Có người còn mở trang trại chuyên trồng những loại rau Việt Nam. Sự thân thuộc ấy cũng làm anh chị bớt đi cảm giác xa quê.

Sau khi đã ổn định cuộc sống tại thành phố mới, chị Hà bắt tay ngay vào học thạc sỹ về khoa học dữ liệu, một nền tảng của AI. Tương lai phía trước của gia đình trẻ còn rất nhiều điều để mong chờ và phấn đấu, và như vợ chồng anh chị thường nói với nhau “Đường đi không khó thì không thú vị, giấc mơ không lớn thì không có mục tiêu.”

Tên nhân vật đã được thay đổi.