Phát triển nhà ở xã hội: Doanh nghiệp không mặn mà (?)

Ðại diện Bộ Xây dựng và các chuyên gia cho rằng, nhà ở xã hội (NƠXH) đang triển khai gặp phải nhiều khó khăn, từ chính sách xây dựng cho đến tâm lý của người dân muốn sở hữu nhà ở hơn là thuê.

Tâm lý sở hữu nhà làm khó người nghèo

Phát biểu tại Hội thảo đầu kỳ Dự án “Xây dựng chính sách tổng thể NƠXH tại Việt Nam giai đoạn 2021-2030”, diễn ra ngày 21/2 do Bộ Xây dựng phối hợp cùng Viện Đất đai và Nhà ở Hàn Quốc tổ chức, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, đến thời điểm này, phát triển NƠXH mới chỉ đạt khoảng 33% so với mục tiêu đề ra trong Chiến lược Phát triển nhà ở quốc gia đến năm 2020 cần có 12,5 triệu m2 NƠXH. Mặc dù Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, nhưng kết quả phát triển NƠXH vẫn còn nhiều hạn chế.

“Nguyên nhân là nguồn vốn đầu tư phát triển NƠXH còn hạn chế, chính quyền một số địa phương chưa quan tâm đúng mức đối với việc phát triển NƠXH, nhất là việc bố trí đủ quỹ đất để phát triển NƠXH”, Thứ trưởng Nguyễn Văn Sinh chỉ rõ.

Ngoài ra, theo Thứ trưởng Sinh, một số cơ chế chính sách chưa phù hợp thực tế thì các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản chưa mặn mà trong việc đầu tư các dự án NƠXH. Mức thu nhập của người dân còn thấp nhưng vẫn giữ tâm lý muốn mua để có sở hữu chứ không thích thuê nhà ở.

Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam Nguyễn Trần Nam cho rằng, giá nhà ở các thành phố lớn vẫn quá cao so với thu nhập bình quân của người dân khiến người có thu nhập trung bình và những người trẻ tuổi còn nhiều hạn chế. Vì về lâu dài, người dân cần thay đổi quan điểm sở hữu nhà ở sang có chỗ ở (thuê nhà). Đây cũng là xu hướng chung trên thế giới và đang dần phổ biến tại Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Danh, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TPHCM, nhìn nhận, Chính phủ và TPHCM có nhiều cơ chế, chính sách để phát triển quỹ NƠXH nhưng kết quả thực hiện vẫn chưa đáp ứng nhu cầu lớn về nhà ở. Việc phát triển NƠXH còn nhiều hạn chế trong quá trình triển khai.

Cụ thể, ngoài loại hình NƠXH chưa đa dạng, các loại căn hộ có diện tích nhỏ từ 25 đến 30m2 với giá bán 300 - 400 triệu đồng/căn và NƠXH cho thuê, thuê mua còn ít, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế. Nguồn vốn dài hạn để hỗ trợ chủ đầu tư vay xây dựng NƠXH, cũng như hỗ trợ các đối tượng được hưởng chính sách NƠXH vay mua nhà chưa ổn định.

“Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng tại một số dự án NƠXH thuộc sở hữu nhà nước rất khó khăn, kéo dài, khiến tiến độ thực hiện dự án rất chậm, thậm chí không thực hiện được. Đối với các dự án nhà ở thương mại có quy mô trên 10ha, tuy đã xác định 20% quỹ đất xây dựng NƠXH nhưng một số chủ đầu tư ì ạch trong bồi thường giải phóng mặt bằng và đầu tư hạ tầng kỹ thuật nên chưa có quỹ đất để triển khai NƠXH”, ông Danh nói.

Chủ đầu tư không mặn mà làm NƠXH khiến nguồn cung ít

Tăng cung nhà để bình ổn thị trường

Tại hội thảo, ông Kim Namjung, chuyên gia về NƠXH đến từ Hàn Quốc chia sẻ, từ những năm 1970, Chính phủ Hàn Quốc đã xây dựng hệ thống NƠXH bằng cách đầu tư vốn vào công ty nhà ở; đồng thời thiết lập cách thức tổ chức hiệu quả về phát triển nhà ở diện tích nhỏ để điều tiết cho các gia đình có thu nhập thấp. Bên cạnh đó, Chính phủ Hàn Quốc cam kết sẽ bình ổn thị trường nhà ở cho người thu nhập thấp bằng cách tăng cường nguồn cung nhà, siết chặt hoạt động đầu cơ bất động sản... Nhờ các biện pháp này, hiện nay đa số người dân Hàn Quốc đã có cơ hội được sở hữu nhà ở với mức giá phải chăng.

Ngoài ra, ông Kim cho rằng, tại Hàn Quốc nhà ở được chia thành nhiều nhóm nhỏ. Trong đó, nhà cho thuê được xây dựng theo mô hình công trình công cộng sẽ có nhà tài trợ là chính quyền địa phương, trung ương hoặc Quỹ nhà ở quốc gia. Giá thuê của những căn hộ này dưới mức thị trường với thời hạn thuê từ 5 năm cho đến 50 năm.

Ngoài ra, nhóm nhà ở cho thuê nhưng là công trình tư nhân, được xây dựng từ quỹ tư nhân, có giá thuê không ổn định và thường thời hạn chỉ 5 năm. Một nhóm nữa là nhà cho thuê được mua với thời hạn từ 5 đến 10 năm, sử dụng vốn tư nhân. Với các loại hình này, Hàn Quốc đều có chính sách bảo vệ người thuê, mua lại nhà cho thuê mà chủ sở hữu mất khả năng thanh toán, thu hồi tiền ký gửi cho thuê.