Nghịch lý: Nằm trên núi vàng tỷ đô nhưng lúc nào cũng nơm nớp lo sợ

Nằm sâu trong những khu rừng tươi tốt ở miền nam Ecuador, trong một ngôi làng bốn mùa mây phủ nằm ở rìa phía tây của dãy Andes, một chiếc hố tử thần đã mở ra vào một đêm cuối năm ngoái.

Chiếc hố bắt đầu mở rộng từ từ và trong suốt một giờ đồng hồ vào buổi tối hôm đó, nó đã nuốt chửng những con đường đá cuội khổng lồ ở trung tâm lịch sử của Zaruma, một bang của Ecuador. Sự hoảng loạn lan rộng trong cư dân. Họ bỏ lại những ngôi nhà - những công trình kiến trúc vĩ đại đầu thế kỷ 19 - và chạy đến nơi an toàn. Chiếc hố tử thần, với chiều ngang khoảng 30m và chiều sâu 40m đã nuốt thêm nhiều ngôi nhà vào đêm đó.

Chiếc hố là sản phẩm của một hoạt động duy nhất: khai thác vàng. Zaruma chứa đầy vàng - một trong những loại vàng tốt nhất trên thế giới - và trong hơn 1.000 năm qua, rất lâu trước khi người Inca đến, con người đã đào bới nơi đây để tìm kiếm thứ kim loại quý hiếm này. Có những đường hầm chi chít phía dưới thị trấn mà cả những kỹ sư hàng đầu của đất nước cũng chẳng biết chúng sẽ dẫn đi đâu.

Hố tử thần đang dần nuốt trọn những căn nhà (Nguồn: Bloomberg)

Nhưng tất cả những người dân trong thị trấn đều biết là kể từ khi giá vàng bắt đầu tăng vọt vào đầu thế kỷ này, hoạt động khai thác bất hợp pháp đã bùng nổ, và các đường hầm dầy đặc dưới lòng đất khiến cuộc sống trở nên đáng sợ hơn rất nhiều.

Những kẻ khai thác đào bất cứ nơi nào họ có thể mà chẳng cần quan tâm tới sự ổn định của nền đất. Người ta đào ngay cả khi phía trên là trường học hay bệnh viện. Những vấn đề vì thế cũng xuất hiện ở khắp mọi nơi.

Không chỉ là vàng, các mỏ bất hợp pháp mọc lên nhan nhản nhằm khai thác các kim loại như đồng, coban, bạc, vonfram…. Đà tăng giá của những kim loại này càng khiến cho tình trạng khai thác phi pháp trở nên tồi tệ, nhất là khi nguồn tiền từ các gói kích thích thời đại dịch khiến mọi thứ tăng phi mã.

Hiện nay, những quốc gia giàu có về khoáng sản nhưng nhiều tội phạm hoành hành cũng chính là điểm nóng của các hoạt động khai mỏ bất hợp pháp. Zaruma không phải ngoại lệ. Ở đây, các nhóm băng đảng có liên kết với giới tội phạm ở Mexico đang kiểm soát những khu mỏ.

Hoạt động khai thác vàng diễn ra ngang nhiên với đường hầm chằng chịt (Nguồn: Bloomberg)

Hồi tháng 4, Interpol cảnh báo về sự gia tăng các hoạt động khai thác bất hợp pháp. 6 năm trước, người ta ước tính ngành công nghiệp này có trị giá khoảng 48 tỷ USD trên toàn cầu. Tuy nhiên, giá trị của nó có lẽ đã cao hơn rất nhiều khi giá vàng tăng vọt và sự xuất hiện ngày càng nhiều của các băng đảng, đặc biệt là ở Mỹ Latinh, khiến việc vơ vét tài nguyên được đẩy mạnh. Trong khi đó, ở những nơi như Zaruma, các hoạt động phi pháp diễn ra giữa thanh thiên bạch nhật mà chỉ gặp phải rất ít sự can thiệp của chính phủ.

Trong khi đó, những người chế biến vàng mua quặng từ những kẻ khai thác bất hợp pháp, trộn chúng với quặng hợp pháp để tẩy trắng. Cuối cùng, vàng thành phẩm được chuyển ra nước ngoài và góp mặt trong mọi lĩnh vực cần tới chúng mà chẳng ai bận tâm tới nguồn gốc thực sự.

Tổng thống Guillermo Lasso đã cử quân đội đến để ngăn những kẻ đào vàng lậu. Tuy nhiên, do sự phức tạp của hệ thống đường hầm, các biện pháp ngăn chặn này không phát huy hiệu quả.

Với kinh nghiệm sửa chữa đập thủy điện do Trung Quốc đầu tư ở Ecuador, kỹ sư Nunez tại đây đề nghị khoan lỗ xuống thẳng các đường hầm ngầm và bơm bê tông vào đó. Nó không chỉ giúp ổn định nền đất mà còn ngăn chặn những kẻ đào vàng bất hợp pháp. Thử nghiệm ban đầu cho thấy những kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, cuộc chiến giữa chính phủ với những tay đào vàng lậu có vẻ sẽ không sớm kết thúc, nhất là khi nó mang lại lợi nhuận vô cùng khổng lồ.

Nguồn: [Link nguồn]Nguồn: [Link nguồn]