Giá hàng hóa tăng vọt, ''bóng ma'' lạm phát bao phủ kinh tế toàn cầu

Thiệt hại từ đại dịch COVID-19 cộng với xung đột ở Nga – Ukraine đã đẩy giá nhiều mặt hàng, trong đó có dầu và ngũ cốc tăng vọt. Điều này làm tăng thêm sự suy thoái của nền kinh tế toàn cầu.

Kinh tế thế giới lao dốc

Theo Báo cáo triển vọng kinh tế toàn cầu tháng 6-2022 của Ngân hàng Thế giới (WB), sau hơn 2 năm đại dịch, với tác động lan tỏa từ cuộc xung đột giữa Nga - Ukraine, hoạt động kinh tế toàn cầu giảm mạnh, dự kiến sẽ giảm từ 5,7% vào năm 2021 xuống 2,9% vào năm 2022 - thấp hơn đáng kể so với 4,1% đã được dự đoán vào tháng 1-2022.

Theo báo cáo của WB, tăng trưởng dự kiến dao động quanh mức này trong thời gian từ năm 2023 đến năm 2024, trong khi lạm phát vẫn quá ngưỡng dự kiến ở hầu hết các nền kinh tế.

Hoạt động kinh tế của các nền kinh tế phát triển bị kìm hãm do giá năng lượng tăng, điều kiện tài chính kém thuận lợi và gián đoạn chuỗi cung ứng do tác động từ cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Do đó, tăng trưởng của các nền kinh tế phát triển được dự báo giảm xuống gần một nửa, từ 5,1% năm 2021 xuống còn 2,6% năm 2022.

Dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2021 và 2022 của các tổ chức quốc tế.

Tăng trưởng của các nền kinh tế đang phát triển và mới nổi cũng được dự báo giảm khoảng một nửa trong năm nay, từ mức 6,6% năm 2021 xuống còn 3,4% năm 2022.

Cuộc xung đột Nga - Ukraine đã gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo lớn ảnh hưởng đến hàng triệu người. Các cú sốc kinh tế và tác động của chúng đối với thị trường hàng hóa, thương mại, tài chính toàn cầu ảnh hưởng lớn đến hoạt động kinh tế và cuộc sống của người dân. Điều này có thể làm tăng nguy cơ lạm phát đình trệ, cùng những hậu quả đối với các nền kinh tế có mức thu nhập trung bình và thấp.

Tăng trưởng GDP toàn cầu được dự báo chậm lại, sẽ thấp hơn gần 5% so với xu hướng trước đại dịch và chỉ đạt 3% trong năm 2022.

“Chiến sự tại Ukraine, lệnh phong tỏa ở Trung Quốc, gián đoạn chuỗi cung ứng và nguy cơ lạm phát đình trệ đang kìm hãm tăng trưởng. Với tình trạng lạm phát đang ở mức đỉnh trong nhiều thập kỷ tại nhiều quốc gia, suy thoái sẽ khó tránh khỏi” - Chủ tịch WB David Malpass cảnh báo.

“Bóng ma” lạm phát từ quá khứ

Các chuyên gia nhận định, thời điểm kinh tế và thị trường hiện tại giống với tình hình lạm phát những năm 1970 ở ba khía cạnh:

Những xáo trộn liên tục từ phía nguồn cung đã thúc đẩy lạm phát; thời kỳ kéo dài của chính sách tiền tệ có tính thích ứng cao ở các nền kinh tế tiên tiến lớn, triển vọng tăng trưởng suy yếu; và những thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển phải đối mặt với chính sách thắt chặt tiền tệ để kiềm chế lạm phát.

Tuy nhiên, tình tiết đang diễn ra cũng khác với những năm 1970 ở nhiều khía cạnh: Đồng đô la mạnh, tương phản rõ rệt với sự suy yếu nghiêm trọng của nó trong những năm 1970; tỉ lệ tăng giá hàng hóa nhỏ hơn; và bảng cân đối kế toán của các tổ chức tài chính lớn nhìn chung rất mạnh.

Quan trọng hơn, không giống như những năm 1970, các ngân hàng trung ương ở các nền kinh tế tiên tiến và nhiều nền kinh tế đang phát triển hiện có nhiệm vụ rõ ràng về ổn định giá cả. Và trong ba thập kỷ qua, họ đã có kinh nghiệm và có thể thiết lập một hồ sơ đáng tin cậy trong việc kiềm chế lạm phát gia tăng.

Lạm phát toàn cầu dự kiến sẽ ở mức vừa phải trong năm tới nhưng nhiều khả năng sẽ vẫn ở trên mục tiêu lạm phát ở nhiều nền kinh tế. Báo cáo của WB cũng lưu ý rằng nếu lạm phát vẫn tăng, việc lặp lại giải pháp của giai đoạn lạm phát đình trệ trước đó có thể dẫn đến suy thoái toàn cầu mạnh và khủng hoảng tài chính ở một số thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển.

Ngoài ra, Báo cáo triển vọng kinh tế toàn cầu cũng cung cấp những hiểu biết mới mẻ về tác động của chiến tranh đối với thị trường năng lượng và triển vọng tăng trưởng toàn cầu như thế nào. Cuộc chiến ở Ukraine đã dẫn đến sự gia tăng giá cả trên nhiều loại hàng hóa liên quan đến năng lượng.

Giá năng lượng cao hơn sẽ làm giảm thu nhập thực tế, tăng chi phí sản xuất, thắt chặt các điều kiện tài chính và hạn chế chính sách kinh tế vĩ mô, đặc biệt là ở các nước nhập khẩu năng lượng.

Hiện nay, nhóm các quốc gia G7 và EU tuyên bố sẽ cấm hoặc dần dần loại bỏ nhập khẩu dầu của Nga, với các biện pháp tương tự được thực hiện đối với than và khí đốt tự nhiên của quốc gia này. Cơ quan Năng lượng Quốc tế ước tính theo các lệnh trừng phạt hiện tại, xuất khẩu dầu của Nga có thể tạm thời giảm 2,5 triệu thùng mỗi ngày, khoảng 30% lượng xuất khẩu hiện tại và khoảng 3% nguồn cung toàn cầu.

Chuyển hướng mua dầu từ các nước khác kết hợp với việc sử dụng dầu mỏ dự trữ chiến lược và một số sản lượng bổ sung từ OPEC có thể sẽ đủ để bù đắp sự thiếu hụt này. Trong bối cảnh đó, giá năng lượng được dự báo sẽ tăng 52% trong năm 2022, cao hơn 47 điểm phần trăm so với dự báo trước đây của WB. Giá dầu thô Brent được dự báo sẽ ở mức trung bình 100 USD/thùng.