Những khoản phí “ngọt ngào”

“Học sinh bậc THCS đóng học phí chính khóa chỉ có 15.000 đồng/tháng, khoản tiền này không đủ để ăn một tô phở. Thế nên, đã từ lâu nhà trường không còn quan tâm nhiều đến học phí, nó đã không có ý nghĩa gì đối với hoạt động của trường” - hiệu trưởng một trường ở quận 1, TP.HCM tâm sự.

Thay vào đó, các trường quan tâm hơn đến những khoản phí “ngọt ngào” mang danh tự nguyện. Đó là những khoản không phải học phí nhưng phụ huynh vẫn phải móc túi ra đóng dù so với học phí cao gấp nhiều lần.

Gấp 10-30 lần

Theo quy định của Bộ GD-ĐT, các trường phổ thông không được tổ chức dạy thêm - học thêm trong trường. Tuy nhiên, trên thực tế hầu hết các trường THCS, THPT ở TP.HCM đều có dạy tăng tiết với nhiều hình thức khác nhau. Để “lách luật”, nhiều trường THPT đã xin phép thành lập trung tâm văn hóa ngoài giờ của trường với tính chất “bình mới rượu cũ”: đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý, cơ sở vật chất đều là của trường. Trung tâm đảm nhận việc dạy tăng tiết cho HS với mức học phí cao hơn gấp nhiều lần so với học phí chính khóa. Ở nhiều trường, ngay từ lớp đầu cấp đến lớp cuối cấp, HS đều phải học tăng tiết 8-20 tiết/tuần, mức học phí cũng do các trường tự đặt ra: 150.000-450.000 đồng/tháng/HS. Số tiền này so với mức học phí 30.000 đồng/tháng/HS THPT và 15.000 đồng/tháng/HS THCS cao hơn 10 - 30 lần.

Phụ huynh đợi đóng tiền học đầu năm tại một trường tiểu học ở Q.5, TP.HCM - Ảnh: NHƯ HÙNG

Hình thức mà nhiều trường đã và đang áp dụng là trộn tất cả HS trong một khối lại rồi chia lớp tăng tiết theo học lực: giỏi, khá, trung bình, yếu. Khi có thanh tra, các trường sẽ giải thích là phụ đạo chứ không phải dạy thêm học thêm. Nhiều trường lấy lý do “chương trình quá nặng, nếu không học tăng tiết sẽ không theo kịp chương trình”, yêu cầu 100% HS phải theo học. Một, hai năm đầu còn có phụ huynh phản ứng. Nhưng mấy năm gần đây, việc học tăng tiết đã thành chuyện bình thường. Phụ huynh, HS đã cảm thấy quen thuộc như chuyện “đương nhiên phải có”.

Hiệu trưởng một trường THPT ở Q.Phú Nhuận, TP.HCM đúc kết: “Thời gian đầu, trường đặt ra khoản tăng tiết để tạo thêm thu nhập cho giáo viên do học phí quá thấp. Thế nhưng theo thời gian, có trường thực hiện tăng tiết thấy hiệu quả hơn hẳn, tỉ lệ tốt nghiệp, tỉ lệ đậu đại học tăng cao nên nhiều trường làm theo”.

Học phí thấp, phụ phí cao

Tương tự, tại Hà Nội nhiều năm nay vẫn áp dụng quy định thu học phí ở mức thấp, khoảng vài chục ngàn đồng/tháng, tùy cấp học. Nhưng một nghịch lý cũng tồn tại từ lâu là học phí thấp thì phụ phí cao, rốt cuộc phụ huynh vẫn phải đóng hàng chục khoản từ bắt buộc đến tự nguyện. Một số trường tuy không chẻ ra từng khoản cụ thể thì kêu gọi thu tiền xây dựng cơ sở vật chất, phát triển trường, quỹ khuyến học... Chưa kể tiền học thêm (do trường tổ chức), quỹ phụ huynh rồi tiền ăn bán trú, tiền xe đưa đón cũng tăng theo trượt giá.

Bà Nguyễn Thị Hương, phụ huynh có con học tại Trường tiểu học NTT, Hà Nội, cho biết: Chưa tới ngày tựu trường nhưng đã nhận được thông báo sẽ phải đóng 1 triệu đồng/HS để sử dụng máy điều hòa nhiệt độ, chưa kể một số chi phí khác đóng một lần/năm học để mua sắm đồ dùng bán trú. Nhiều trường tiểu học, THCS tại Hà Nội năm học này vẫn thu tiền trái tuyến với mức “bù trượt giá” rất cao, mặc dù Sở GD-ĐT Hà Nội đã cấm thu tiền trái tuyến từ lâu. Trường tiểu học Kim Liên, phụ huynh có con vào lớp 1 năm nay phải đóng tới 2 triệu đồng/HS.

Theo mức học phí mới áp dụng cho năm học 2012-2013 vừa được HĐND TP Hà Nội thông qua, mức học phí sẽ giảm 30.000- 40.000 đồng so với quy định cũ. Nhiều trường và cả phụ huynh HS lo lắng về một thực tế “bùng phát phụ phí” để giải quyết khó khăn của các trường. Nhiều hiệu trưởng ở Hà Nội cho rằng chờ ngân sách nhà nước cấp thì rất chậm. Trong khi đó, nếu tính theo mức học phí cũ thì nhà trường đã rất khó khăn, nhiều hoạt động, nhiều vấn đề phát sinh cần đến tiền, chỉ còn cách trông đợi sự giúp đỡ của phụ huynh.

Tiền nào cũng của phụ huynh!

Cô Nguyễn Thị Bích Thủy - hiệu trưởng Trường mầm non Sơn Ca 5, quận Phú Nhuận - lý giải: “Mức học phí hiện nay các trường đang áp dụng được xây dựng từ năm 1998. Từ đó đến nay, mức lương tối thiểu đã tăng nhiều lần, vật giá còn tăng khủng khiếp hơn. Thế mà HS nhà trẻ vẫn đóng 50.000 đồng/tháng, HS mẫu giáo 40.000 đồng/tháng; Mỗi tháng giáo viên trường tôi chỉ được thêm 200.000 đồng/người trích từ khoản học phí”. Theo cô Thủy: “Khoản tiền lạc hậu nhất hiện là cơ sở vật chất: chỉ có 30.000 đồng/năm/HS. Trường tôi có 350 HS, coi như tổng thu khoản cơ sở vật chất là 10.500.000 đồng/năm học. Khoản tiền này không đủ để sửa quạt, máy bơm nước, thay bóng đèn, vòi nước... nói chi đến việc mua sắm trang thiết bị dạy học”.

Với tình trạng như trên, đa số trường đều trông chờ vào đóng góp của phụ huynh để hiện đại hóa cơ sở vật chất trường lớp và trang thiết bị dạy học.

Cô Trần Thị Ngọc Tuyết, hiệu trưởng Trường mầm non Sơn Ca 11 (Q.Phú Nhuận), nhìn nhận: “Năm học 2011-2012 ban đại diện cha mẹ HS thu quỹ 60.000 đồng/người/tháng và đã hỗ trợ rất nhiều cho hoạt động dạy và học: chúng tôi có kinh phí để hợp đồng thêm với lao công, giảm bớt áp lực lao động cho giáo viên, tạo điều kiện cho các cô giáo nâng cao chất lượng dạy học, mua sắm thêm đồ dùng, đồ chơi hiện đại...”.

Bên cạnh đó, ở các trường tiểu học, THCS, THPT trên địa bàn TP, ngoài khoản quỹ đóng cho ban đại diện cha mẹ HS, còn có khoản quỹ đóng cho chi hội phụ huynh của lớp. “Toàn những khoản thu có liên quan đến một kết quả mà phụ huynh nào cũng mong muốn: con em mình được sinh hoạt, học tập trong môi trường tốt nhất. Do đó ít có phụ huynh nào từ chối” - chị L., phụ huynh Trường THPT chuyên Trần Đại Nghĩa, đánh giá.