Môn Ngữ văn, học 6 tác phẩm là quá ít

Theo dự kiến, môn Ngữ văn trong tương lai sẽ tập trung phát triển năng lực của học sinh, chỉ có 6 tác phẩm văn học bắt buộc còn lại là tác phẩm tham khảo, đọc thêm. Nhiều ý kiến cho rằng, chương trình là sự đổi mới cần thiết, phù hợp. Tuy nhiên, cần bổ sung thêm các tác phẩm văn học tiêu biểu được sáng tác trong thời kỳ hiện đại.

Môn Ngữ văn, học 6 tác phẩm là quá ít - 1

Chương trình Ngữ văn mới sẽ có nhiều thay đổi so với hiện tại. Ảnh minh họa: T.K

Tránh học vẹt, học thuộc

Bộ GD&ĐT đang trong quá trình hoàn thiện, bổ sung và chuẩn bị công bố chương trình môn học mới, lấy ý kiến đóng góp của xã hội trước khi chính thức đi vào thực hiện theo kế hoạch đã đề ra. Đáng chú ý đó là môn Ngữ văn ở bậc học phổ thông, nhất là chương trình sách giáo khoa cấp trung học thời gian qua đã nhận được rất nhiều ý kiến từ các chuyên gia, cá nhân xung quanh lựa chọn tác phẩm, đổi mới cách dạy và học để học sinh vừa có các kỹ năng cần thiết để sử dụng trong đời sống như đọc, hiểu văn bản, nâng cao khả năng cảm thụ văn học.

Theo Ban Phát triển các chương trình môn học (Bộ GD&ĐT), chương trình tiếng Việt/Ngữ văn mới sẽ được xây dựng theo hướng mở, không quy định chi tiết về nội dung dạy học và các văn bản cụ thể mà chú trọng đến những yêu cầu cần đạt về đọc, viết, nghe và nói cho mỗi lớp. Đối với môn Ngữ văn sẽ chỉ gồm 6 tác phẩm văn học bắt buộc, cụ thể: Bài thơ Thần, Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo, Truyện Kiều, Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc và Tuyên ngôn Độc lập. Các nhóm tác giả viết sách giáo khoa (SGK) có thể chủ động lựa chọn các tác phẩm khác nhau đưa vào sách, hướng đến việc phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh.

GS Nguyễn Minh Thuyết - Tổng chủ biên Chương trình Giáo dục tổng thể thông tin, sắp tới đề thi môn Ngữ văn sẽ ra theo hướng kiểm tra năng lực, phẩm chất người học và không kiểm tra nội dung kiến thức học thuộc, học sinh hoàn toàn có thể sử dụng các ngữ liệu khác nhau để đáp ứng yêu cầu của đề thi. Chương trình chú trọng hình thành phương pháp đọc hiểu, cách tạo lập văn bản, thực hành, vận dụng nhiều kiểu loại văn bản khác nhau, cách trình bày, nhằm phát triển năng lực giao tiếp, năng lực thẩm mỹ của người học. Các nhà trường cần có tủ sách tham khảo với nhiều loại sách, có đủ các văn bản từ tác phẩm văn học đến văn bản thông tin phục vụ học sinh.

Dự thảo Chương trình Ngữ văn mới đã nêu lên các tiêu chí và yêu cầu lựa chọn văn bản nói chung, bao gồm: Phục vụ trực tiếp cho việc phát triển các phẩm chất và năng lực theo mục tiêu, yêu cầu cần đạt của chương trình; Phù hợp với kinh nghiệm, năng lực nhận thức, đặc điểm tâm sinh lý, mối quan tâm của học sinh ở từng lớp/cấp học; giúp học sinh có hứng thú đọc văn; Có giá trị đặc sắc về nội dung và nghệ thuật, nhất là có tính chuẩn mực và sáng tạo về ngôn ngữ; Phản ánh được thành tựu về tư tưởng, văn học, văn hóa dân tộc như tinh thần yêu nước, độc lập dân tộc, ý thức về chủ quyền quốc gia, tính nhân văn, lòng nhân ái, khoan dung,… và những giá trị phổ quát của nhân loại.

Cần đưa thêm các tác phẩm cận đại

Tuy nhiên, việc chọn 6 tác phẩm bắt buộc phải đưa vào sách giáo khoa mới còn nhiều ý kiến tranh luận. Trong đó có nhiều tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam, tiêu biểu như tác phẩm “Chí Phèo” đã từng gây tranh cãi rất nhiều khi bị đề xuất đưa ra khỏi SGK Ngữ văn THPT, điều này đồng nghĩa với việc sẽ có nhiều tác phẩm của các tác giả nổi tiếng cùng chung số phận như tác phẩm “Chí Phèo”, trở thành tác phẩm tham khảo.

Nhận xét về chương trình Ngữ văn mới, TS Trịnh Thu Tuyết (nguyên giáo viên Ngữ văn Trường THPT Chu Văn An, Hà Nội) chia sẻ, đó là hướng đi mới, khắc phục được tình trạng học vẹt, học theo văn mẫu, chú trọng phát triển kĩ năng đọc, viết, nói và nghe, kĩ năng đọc hiểu, kĩ năng tạo lập, thực hành, vận dụng văn bản. Nhiều năm nay, chương trình thiên về cung cấp kiến thức cho học sinh, trong khi đó, kiến thức ngoài nhà trường là vô hạn, học sinh sẽ rất khó khăn tiếp cận biển kiến thức ấy nếu phần kĩ năng chưa được chú trọng.

“Quan sát 6 tác phẩm bắt buộc trong Dự thảo chương trình Ngữ văn mới, có thể thấy nội dung tư tưởng, cảm hứng chủ đạo, đặc trưng thể loại hình như chưa thật cân đối?.. Trừ Truyện Kiều, 5 tác phẩm còn lại đều phản ánh tinh thần quật cường, bất khuất, ý chí độc lập tự chủ của dân tộc Việt trong và sau những cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. Yếu tố thời đại cũng đặt ra khi ngoại trừ Tuyên ngôn độc lập năm 1945, còn tất cả đều thuộc văn học trung đại. Đành rằng, còn rất nhiều tác phẩm đưa vào chương trình tự chọn, tuy nhiên có nên chăng phác họa gương mặt tinh thần của dân tộc đầy đặn hơn ngay trong những nét khái lược nhất của các tác phẩm bắt buộc?”, TS Tuyết nhận xét thêm.

Còn ThS. Nguyễn Sóng Hiền (hiện đang là nghiên cứu sinh tại ĐH Newcastle, Úc) - người đề xuất loại tác phẩm “Chí Phèo” khỏi SGK cho biết: “Với hướng đi này, tôi tin chắc rằng giáo dục Việt Nam sẽ sớm rút ngắn khoảng cách với các nền giáo dục tiến bộ trên thế giới. Giáo dục là cuộc sống, nó cũng hướng tới phát huy tối đa năng lực của người học, phát triển các kỹ năng tư duy độc lập và sáng tạo của người học. Tôi cho rằng, chúng ta cần giảng dạy chương trình tiếng Việt giao tiếp nó sẽ giúp cho văn hoá ứng xử của chúng ta văn minh hơn”.

Theo một số giáo viên Ngữ văn trung học, việc đưa 6 tác phẩm văn học vào Chương trình Ngữ văn mới như đã dự kiến là hoàn toàn hợp lý. Tuy nhiên, trong 6 tác phẩm thì chỉ có “Tuyên ngôn Độc lập” là thuộc thời hiện đại còn lại là trung đại. Do đó, ngoài khích lệ truyền thống yêu nước, chương trình SGK cần đến những cái nhìn đa diện và gần gũi với hiện thực cuộc sống.